Deilliai'r achosion Gwyddelig fynychaf o gwerylon yn ymwneud â thir a deiliadaeth, neu drais a gyflawnid yn ystod cynhenna parhaus, weithiau dros genedlaethau lawer, rhwng dau deulu.

eu dyhead oedd cael mwynhau cyfnod hir o heddwch gan obeithio na fyddai'n rhaid i brydain ryfela am flynyddoedd lawer, a chredai rhai fod dyfodol masnach prydain yn dibynnu ar heddwch ar fôr a thir.

Er gwaethaf y tirfeddianwyr Seisnig, yr ysgolion Saesneg a hyd yn oed y tramps o Loegr, fe ddaliodd y Gymraeg ei thir.

Y mae'r plu chweochrog yn rhan annatod o dymor yr hirlwm a diau y gwna'r eira lawer o les wrth ladd hadau anhwylderau mewn dyn ac anifail a thir.

'Teg a mawr at gymeriad', meddai Siôn Cain yntau am etifeddes, 'ond ei thir a rodd ei thad'.

Er i lawer o gaeau gwair ddiflannu a thir gael ei drin neu ei ddefnyddio'n wahanol, mae'n dal yn bosibl dod o hyd i'r tegeirian tlws yma.

Tyf llawer o blanhigion eitha cyffredin yma ond yn doreithiog mewn cymhariaeth a phorfeydd mynyddig a thir amaethyddol llawr gwlad.

Craig o ithfaen caled yn dal ei thir yn nannedd tonnau Môr Iwerydd yw Llydaw.

'Roedd Cymru yn prysur golli ei thir a'i thraddodiadau.

Cors anferth yn llawn anifeiliaid gwyllt, a thir brown cochlyd na welais liw tebyg iddo erioed.

Ar y cychwyn, bu'n dadlau a Niclas, yn dal ei thir.

Gadawodd hyn Sheffield gyda llawer o dir diffaith, ardaloedd lle nad oedd gwaith a lle 'roedd natur yn graddol adennill ei thir.

Do, llwyddodd i ddal ei thir am ychydig, ond yn y diwedd collodd y cyfan.

Derbyniwyd llythyr gan Gangen Llandwrog yn gofyn i'r rhanbarth wrthwynebu datblygu Belan a thir cyfagos.

Mae deng myrddiwn o rinweddau Dwyfol yn ei enw pur; Yn ei wedd mae rhagor tegwch Nag a welodd môr a thir; Mo'i gyffelyb, Erioed ni welodd nef y nef.