Er mai yn y blynyddoedd 1909 ­ 1915 y cyrhaeddodd y Mudiad Rhamantaidd ei anterth, gyda 'Gwlad y Bryniau', 'Yr Haf' ac 'Eryri', yr oedd y llanw wedi troi yn erbyn Rhamantiaeth erbyn hynny, gan fod darllenwyr wedi syrffedu ar yr awdlau a'r pryddestau hyn a oedd wedi eu lleoli mewn rhyw orffennol chwedlonol, ac wedi syrffedu hefyd ar eirfa'r Rhamantwyr.

"Dyna'r peth gorau a ddigwyddodd i mi erioed," ebe'r morwr wrth wylio'r pysgodyn mawr yn troi ar ei gefn ac yn nofio i ffwrdd.

Wedi mynd cyn belled, tybed oedd modd troi'n ôl?

A bu cymaint o alw am leoedd yn yr Ysgol Santas Clôs yn Llundain y maen nhw wedi bod yn troi pobl i ffwrdd yn dilyn blynyddoedd digon tawel cyn hyn.

Rhyw gul-de-sac oedd Troed y rhiw a rhaid oedd troi'n ol at y Red Cow, a chofiais mai hon oedd y dafarn a fynychid gan brodyr fy mam a lle y dysgodd ei brawd John sut i ddawnsio, camp yr ymffrostiai ynddi drwy ei oes.

Mae pethaun troi dy ffordd di, yn arabach, ac y mae arwyddion dy fod tin ennill.

Gorweddai yn ei gwely bach pren mewn twll yng nghlawdd y cae haidd yn troi a throsi, yn ysu am weld golau dydd.

Edrychodd y ddau ar ei gilydd, yna dyma Yallon yn troi ychydig ar ei ben, fel y bydd rhywun wrth gyfarch cydnabod.

Dim problem--swper hyfryd iawn, a chofio troi'r botwm ar y wal ar ôl gorffen y coginio.

Syllodd y ffrindiau ar y chwilen yn chwifio'i theimlyddion yn gyffrous a'u gwylio'n troi'n goch gan ddicter!

Oni bai am yr adroddiadau gafaelgar yn y wasg a'r lluniau grymus a ddaeth yn dystiolaeth feunyddiol o dynged y Cwrdiaid, dwi'n ofni mai troi cefn fyddai ymateb gwledydd y byd.

Mae hwn yn ffrind ffyddlon i'w feistr, ond yn troi'n sarrug wrth eraill.

Gwyddai fod yr awyren yn troi gan ei fod yn teimlo fel pe bai pwysau mawr ar ei gefn a'i ben.

Ac ~n yr ymdrech, mae'r stori yn trosgynnu ei hun i dir myth; yn troi'n ddeunydd tebycach i'r chwedlau oesol mawr am y wledd yng Ngwales, Brân ar Ynys y Merched, Cyrch Arthur i Gaer Siddi neu Beredur i'r Castell Grisial.

Yna safodd am eiliad â golwg feddylgar ar ei wyneb cyn troi yn ei ôl, agor drws y parlwr, rhoi'r golau ymlaen a chamu i'r ystafell.

Ffacsiwyd ein hymateb at y tri arweinydd Cyngor yn Neuadd y Sir heddiw, ac ynddo mynna Cyd-Gadeirydd y Gymdeithas, Aled Davies, fod adolygiad trylwyr o Bolisi Iaith y Cyngor yn digwydd a noda bod obsesiwn y cyngor gyda rheolwriaeth yn troi pobl ifanc, ynghyd â phobl proffesiynol, i ffwrdd o'r broses ddemocrataidd, gan eu bod yn teimlo na fydd neb yn sylwi ar eu barn.

Roedd y gwareiddiadau cynnar yn rhoi'r Ddaear yng nghanol y bydysawd, gan feddwl bod pob dim arall yn troi o'n cwmpas.

Erbyn dydd Sadwrn yr oedd y gwynt wedi troi i'r de-orllewin, ac yn gyrru cymylau gwlanog o law o gyfeiriad y mor.

Bydd e'n disgwl amdanat ti tu fas.' Rhoddodd y ffôn i lawr, troi at ddrws cefn y swyddfa a gweiddi, 'Thomas!' Agorwyd y drws gan ferch yn ei hugeiniau cynnar.

Roedd gan yr hen Lloyd y ddawn ddiamheuol o hoelio sylw'i gynulleidfa gyda dywediadau a delweddau cofiadwy, megis "Mae'r diafol fel y clacwydd, pan fyddwch chi'n meddwl eich bod chi wedi ei goncro, mae e'n troi 'nol ac yn eich brathu chi." Ar un achlysur fe gyhuddodd ei braidd o fod "mor gul a whilen racer".

Mussolini yn cael ei ddisodli a'r Eidal yn newid ochr ac yn troi yn erbyn Yr Almaen.

Yr oedd yn noson olau leuad glir o hyd ac felly, er iddo danio'r injan, nid aildaniodd oleuadau'r Land Rover, dim ond troi ei drwyn i lawr y rhiw.

O leiaf, roedd y merched yno yn credu fod moelni'n rhywiol - yn eu troi ymlaen (dyna'u hymadrodd).

Llwyddiannus iawn fu'r ymdrech i ddwyn y Grefydd Anghydffurfiol i blith gwerin Gymraeg yr ardal hon, ond aflwyddiannus fu'r ymdrech i'w Seisnigeiddio, ac yn yr oes hon holwn a yw'r fantol wedi troi.

safodd y pedwar i weld eu llongau 'n taro 'r dŵr ^ r ac yn troi 'n ansicr i nofio i lawr yr afon, ac yna rhedodd y bechgyn nerth eu traed tua 'r fan lle cymerai 'r afon dro llydan, braidd fel pedol ar ymyl y ffordd ac yn ôl wedyn.

Wedi troi fe reolodd Abertawe'n llwyr.

Mi fuo am gyfnod cyn priodi â gwraig weddw ydi hi ar hyn o bryd, a 'dwyt ti'n synnu dim at hynny wedi byw o dan yr un gronglwyd â hi am wsnos - cyn priodi mi fuo'n gwasanaethu hefo rhyw nob a'i wraig - Syr Simon a Ledi Gysta chwedl hitha, ac mae'r rheini wedi troi yn 'i phen byth wedyn.

Ond anodd dychmygu Rhodri Morgan, Tony Blair neu William Hague yn troi at y dull hwn o ennill pleidleisiau.

Mae'r manylion am y cymdogion hyn yn troi i ffyrdd mor wrthgyferbyniol yn gorfodi haneswyr i holi a yw hi'n iawn tybio fod y Diwygiad Methodistaidd yn codi o achosion cymdeithasol?

Mae'r cyhyrau wedyn yn troi'n ewynnau, ac mae'n ofynnol deall a dysgu a dilyn eu rhediad hwythau.

"Nicyrs Ffansi 'di troi'i chefen?'

Hanes gardd yn troi'n anialwch, breuddwyd yn troi'n hunllef.

Gormod o bnethau...o ffeithiau, yn troi yn y meddwl.

Troi ar y rhew, Llyfnu ar y glaw Casglu baw i'r ysgubor.

Ac yn wir, mae'n hollol amlwg mai her eithriadol i'r actores a'i gwr, Tim Lynn, oedd troi'r murddun oedd yn sefyll yma ddwy flynedd yn ôl yn fwthyn a fuasai'n teilyngu bod yn gartref i Hansel a Gretel.

Yr oedd hyn yn brofiad digon diflas yn aml; llosgi ystafell mewn neuadd neu ysgol mewn pentref, penodi dyddiad a threfnu siaradwr; hwnnw weithiau'n tom'i gyhoeddiad ar y funud olaf ac nid oedd dim amdani ond mynd yno fy hun a chyhoeddi neges y Blaid cystal ag y gallwn Ni chaem fawr ddim cefnogaeth mewn aml ardal, ychydig a ddeuai i'r cyfarfodydd a drefnid - rhyw hanner dwsin a llai na hynny yn aml ac weithiau neb yn troi i fyny.

Un o'u ffyrdd hwy oedd Sarn Helen sy'n rhedeg dros y bryniau o Lanymddyfri i Lanio cyn troi a mynd yn syth i gyfeiriad y gogledd at Ledrod.

Bellach daeth arwyddocâd newydd i'r hen wyl, gyda'r pryder ynglyn â gwenwyno'r afonydd, torri fforestydd, troi tir âr yn anialwch a difa rhywiogaethau cyfain o greaduriaid.

Mae'r rhan fwyaf ohonon ni wedi gweld ffilmiau arswyd lle mae dyn gorffwyll, yng ngolau'r lloer, yn gafael yn ei wddf, yn gwneud synau sy'n awgrymu ei fod ar fin tagu ac yn troi yn ...

Dyma un o'r bechgyn o Lanfair yn rhoi un dda yn ôl imi trwy ddweud: 'Petaech chi'n troi hogia' Pen â'u pennau i lawr, fasa'r un geiniog yn syrthio o bocedi'u Oxford bags nhw!' Dyna'r fath le oedd y chwarel; os oeddech chi'n tynnu un goes roeddech chi'n siwr o gael y llall yn ôl.

Ond problem unrhyw ddiwylliant lleiafrifol yw ei bod yn straen ar adnoddau dynol ac ariannol gorfod darparu'r helaethrwydd defnyddiau sy'n angenrheidiol i blesio chwaeth amrywiol y gynulleidfa, ac na ellir chwaith fforddio troi unrhyw ffurf lenyddol i gyfeiriadau rhy esoterig ddeallusol ar draul ennyn diddordeb y mwyafrif (sydd ynddo'i hun yn lleiafrif!) Felly rhaid o hyd ennyn diddordeb yn y gair Cymraeg printiedig trwy gyfrwng pethau fel Cyfres y Fodrwy neu'r papurau bro, er bod y wasg argraffu'n anleu fwyfwy at bobl sy'n meddwl yn ystyriol erbyn hyn.

Ac yna roedd y cwch cyflym wedi troi ac yn anelu fel mellten am yr agoriad cul i'r mor mawr.

Roedd gweddill ei wyneb yn fasg difywyd, gyda'r gwefusau di-waed, y trwyn miniog, yr arleisiau wedi pantio a gwaelodion y clustiau yn troi tuag allan sydd yn arwyddion o farwolaeth yn agosau.

Ond prin y gellid disgwyl i Gymro ifanc tair ar hugain oed, ar dân o frwdfrydedd tros ei egwyddorion crefyddol, sylweddoli fod y rhod yn troi ac y byddai ei dynged ef ei hun yn dystiolaeth drist i effeithiolrwydd yr adwaith o dan John Whitgift.

Er enghraifft meddyliwch am ddau lawchwith ymlaen; wedi i un fod yn tyllu am sbel a'r llall yn troi'r ebill a rhoi dwr, maent yn penderfynu newid drosodd, wel gan fod y ddau yn llawchwith, mae'n rhaid newid lle ar y platform er mwyn i'r dyn sy'n taro fod yn ddethau, ond petai o'n medru iwsio'i law dde ni fuasai angen newid lle.

Diolch byth, yr oedd y llanw wedi troi a blas yr heli yn ei ffroenau, fe ddeuai ffrwd o fywyd newydd i'r harbwr gyda'r llanw i ysgubo'r surni oedd ar y tywod ac o'i hysgyfaint hithau.

Wedi'r holl son am ymddeoliad rhai o'r prif chwaraewyr ym muddugoliaeth Cymru dros Ffrainc ddydd Sadwrn - mae'r sylw yn troi at olynwyr i chwaraewr allweddol fel Robert Howley, Scott Gibbs a Neil Jenkins.

Yna dyma nhw'n troi i ddannedd y gwynt ac yn eu hannog ymlaen rhwng y brigau a fflangellai eu hwynebau.

Ond er fod darnau o gymaint o bobol oeddem ni yn nabod yng nghymeriadau Nedw, yr oedd pawb ohonyn nhw yn bobl go iawn yn eu nerth eu hunain hefyd, ac ambell dro mi fyddai pobol y pentra yn troi yn ddarnau o gymeriadau Nedw.

Mae Lyn Ebenzer, wrth addasu'r ddrama deledu a gyd- sgrifennodd gyda Sion Eirian, wedi llunio stori slic a gafaelgar, ac mi roedd troi'r tudalennau i mi yn angenrhaid.

Beth bynnag, mae'r giard yn amlwg yn amddiffyn fy ngwely i, oherwydd mae'n rhoi ei law arno, yn ysgwyd ei ben yn filain, ac yna'n troi ataf gyda gwen nefolaidd...

Yr oedd ei hynt gyntaf gyda bonheddwyr wedi troi allan yn hynod o anffortunus.

Ond mae'r corrach yn synhwyro bod rhywun yn cuddio yn ymyl y llwybr ac mae e'n troi i'th herio â'i gleddyf yn ei law.

Roedd ei du mewn yn troi, ei anadl yn fyr a hithau'n ei gusanu'n galetach a chaletach.

Hyd yma, y mae grwpiau o rieni sydd dros addysg Gymraeg yn troi at yr awdurdod i ddod o hyd i adeilad a staff i agor ysgol gyfrwng Cymraeg newydd.

(Ganddi hi roedd y baedd Large White gorau ar Benrhyn Llyn.) Rhesymau gwahanol, fodd bynnag, a barai fod y postman lleol - priod a thad i bump o blant, a blaenor gwerthfawr gyda'r Annibynwyr - yn troi i mewn i Gerrig Gleision ambell i fin nos o dan yr esgus o ddanfon teligram.

Mae'r adenydd rheiddiol a'r cysylltiadau nexin yn troi'r llithro hwn yn symudiadau plygu ar ran y siliwm wrth iddo gyflawni'r gylchred o drawiad effaith a thrawiad adfer.

Roedd ar Bleddyn eisiau troi a rhedeg i ffwrdd ond ni wnƒi ei goesau symud.

Troi i'r dde fan hyn a phostiodd Siân ragor o gardiau drwy'r hollt i'r ffordd fawr o'i ôl.

Brwydr gyntaf yr Undeb oedd gwrthwynebu troi 16,000 erw yn Epynt yn faes tanio.

Yna'r gŵr yn rhoi ei ben heibio i'r drws, ac yn galw i'r tŷ, "Na, 'dydi hi ddim yn bwrw, 'd â i ddim â sach heddiw." Yna'n taflu hen gôt dros ei war a'i chau â phin sach ac yn troi'r bin at ei ysgwydd.

Does arna'i ddim eisiau troi eich stumogau gyda ffilm arswyd newydd sâl.

"Wel," medd y milwr gan dynnu ei gleddyf o'r wain, "efallai ei fod yn farw, ond gwell i mi wneud yn siŵr," Mae'n codi'r cleddyf uwch ei ben ac ar fin dy drywanu pan wyt yn troi'n sydyn, yn codi dy goesau ac yn ei gicio yn ei stumog.

Edrychai arnaf yn rhyfedd cyn troi i fynd i'r gegin gefn fel pe bai arni ofn i mi ei dilyn ond er mod i dest a marw eisio cael sbec ar y dynion yn y parlwr, ymateliais.

Roedd yn rhaid troi 'nôl a gadael Dai Mandri i wynebu 'i dynged.

Wel mi gan nhw eu gorfodi dwi'n credu, gan amgylchiadau, i ddod i delerau efo'r sefyllfa oherwydd faswn i'n meddwl, er na allaf siarad o brofiad, ymhlith yr hen oedd y styfnigrwydd yma, yr hen bobl yn ei chael hi'n anodd i symud a newid enwad, neu newid adeilad, addoldy, ond tydi bobl ifanc yn malio fawr ddim am bethau fel hyn, a 'dwn i ddim beth fydd dyfodol yr Eglwys neu'r Capeli os ydi'r bobl ifainc yn troi i fod yn Gapelwyr neu Eglwyswyr unwaith eto.

Mewm un cornel o'r stafell y tu ôl i un o'r pileri, roedd mintai fechan o ddynion wedi troi'u cefnau ar y dawnswyr ac yn crynhoi eu sylw ar y dis bach du a gwyn a daflwyd gan y naill ar ôl y llall ar y bwrdd.

Dywedid ei fod yn cynllwynio'r olyniaeth yn ei fab Dafydd, ond pan fo symudiadau'r amseroedd ac uchelgais dynion fel olwynion yn troi, ni all neb warantu'r un ufudd-dod yn ei farwolaeth.

Bu'n rhaid iddo yntau gysgu noson yn llofft stabl y gwesty cyn troi'n ôl.

Yn ogystal â'r caledi, fe ddangosodd ddirywiad y Gymraeg a'r troi at Saesneg - darlun-mewn-drych o waith John Owen heddiw.

Soniodd amdano'i hun un dydd yn troi oddi ar y llwybr mewn coedwig yn y wlad hon ac am ei draed yn taro ar draws beth feddyliai ef oedd yn golofn anferth wedi'i chuddio yn y dail a'r coed.

Doedd y dyn yn ei gaban ddim yn gallu dod i'm helpu oherwydd bod fy nwy sgi wedi troi ar draws llwybr y lifft ac yn gorffwys ar ei ddrws fel nad agorai hwnnw!

Erbyn i ni gyrraedd Lavernock mae'r marl gwyrdd wedi troi i fod bron yn ddu, ac yn yr haenau du yma ceir olion esgyrn pysgod ac ymlusgiaid mawr.

"Ac yn chwarae tric er mwyn cael hwyl," ebe Wyn, "ond bod yr hwyl wedi troi'n chwerw." Aeth Llinos a Del i edrych dros y berth i'r cae lle roedd y ddau ferlyn yn pori.

Anodd oedd troi tuag adref ond roedd yr addewid am sglodion yn y Borth yn ei gwneud yn haws.

Dychwelodd adref i Fynydd Mwyn, troi llofft allan yn stiwdio, ac yno y bu yn paentio am y chwarter canrif nesaf.

Yn ugeiniau'r ganrif hon sylweddolwyd bod ein haul ar gyrion ein galaeth, y llwybr llaethog, ac yn un o gannoedd o filiynau o sêr a oedd yn troi o gwmpas ei ganol.

Bydd y cynllun hwn yn cael gwared o'r gornel lle mae'r ffyrdd yn troi am Foel Famau a Chilcain a bydd yn bosibl gweld y drafnidiaeth o'r ddwy ochr yn well.

Fel arfer mae modd troi rhai o'r gwartheg allan o ganol Mawrth ymlaen ond eleni nid oedd dim iddynt i'w bori ac yn waeth na hynny yr oedd yn llawer rhy leidiog.

..!" Yn olaf, cyn troi unwaith ac am byth at y drws, agorodd Morfudd y ddau fotwm uchaf ar ei choban wen er mwyn dangos rhyw fymryn pryfoclyd ar gnawd ei mynwes.

Doedd o erioed wedi gweld Cli%o cyn hyn gan fod Seimon yn byw yn Rhiwlas, heb fod ymhell o'r ysgol, ond roedd yn bur debyg i'r disgrifiad a gawsai ohoni hefyd; yn cyrraedd bron at ben-lin Seimon, côt wen lefn, gyda chlytiau o frown a du drosti, pwt bach o gynffon a chlustiau pigog, ond bod un o'r pigau'n troi at i lawr.

Oddi ar ei golofn, mae'r Ardalydd wedi troi ei gefn ar y dociau i edrych i fyny tros y traffig at borth ei gastell.

Dim ond y ffaith eu bod yn sownd yn eu seddau ac allan o gyrraedd ei gilydd a'u cadwodd rhag ymladd yn gorfforol, ac oni bai ei bod yn teithio ar raddfa o saith deg milltir yr awr ar draffordd brysur byddai Carol wedi troi rownd yn ei sedd ac ysgwyd y ddau ohonynt - er na fu iddi erioed wneud y fath beth o'r blaen.

Ond ein hunig obaith yw dod o hyd i ambell ddelwedd i'w troi yn rhan o'n bywydau, rhan o fytholeg ein bywydau, i aros yn y cof, ynrhan o frethyn ein cyfansoddiad.

Mae'n troi i'th wynebu a gweli ei fod wedi torri ei law chwith i ffwrdd yn llwyr - dyna a ddigwyddodd ar ôl i ti weiddi.

Mae'n eu bodio, yn eu troi drosodd, yna mae'n rhoi cynnig ar agor y bag creision.

Y Prawf - Fe lwyddodd newyddiadurwraig i gerdded i mewn i'r ysbyty heb i neb holi dim iddi; troi i'r dde ac yn syth i mewn i ward Llifon ac at y gwelyau a'r babanod.

Fe wyddom ninnau, wrth reswm, na ddylid byth fwyta tatws wedi troi'n wyrdd; yn sicr mae'r rheini'n wenwynig.

Does dim byd gwaeth na chariad sy wedi troi'n gasineb, ac fe wyddost ti gymaint roedd hi'n ein casau ni'n dau erbyn y diwedd.

Yn ôl tystiolaeth un meddyg y bu+m i'n siarad â hi, roedd rhai mamau wedi anobeithio ac wedi troi cyrn gyddfau'u plant er mwyn arbed eu maeth a'u nerth eu hunain.

Roedd hi'n deud mae'n siŵr bod gen i fwy o nerth na hi wrth 'mod i'n ifanc, a wedyn mi fues i'n troi handl y mangl rownd a rownd a rownd.

Bydd lle arbennig wedi ei godi i'r bobl bwysig eistedd ac wrth orymdeithio heibio'r rhain bydd y plant yn troi eu hwynebau tuag atynt fel arwydd o barch.

Dro arall, soniai am ddirgelwch annatod (hyd yma) disgyrchiant, neu'r llwch rhwng y galaethau sydd yn casglu ac yn troi'n 'nifylau tan', fel y galwodd hwy, yn ymgrynhoi yn ser, yn llosgi a chrebachu ac yna'n ail danio ac ymagor yn nifwl tan eilwaith.

Ddim isio troi'r lle 'cw'n syrcas medda fo.

Dyma nhw'n dod at ddiwedd y rhestr ac, ar ôl troi'r tudalen, at y rhestr o eiriau yn dechrau â 'B'.

Eu hymateb hwy yw troi'n erbyn y traddodiad yn gyfan gwbl, rhoi'r tyddyn ar rent ar ôl marwolaeth eu tad a mynd i fyw yn y dref.

Awn i'r Annedd i glywed dy stori." Mae Afaon yn troi ac yn dechrau cerdded yn ôl i gyfeiriad y pentref.

Safodd y dynion yn stond i wylio'r garafa/ n yn ymadael cyn troi i geisio trin clwyf eu cyfaill.

Yn rhy aml, bydd Almaenwyr cyffredin yn troi i edrych y ffordd arall pan fydd estroniaid yn cael eu sarhau a'u difri%o.

Yn ôl un rheolwr banc y buom ni'n siarad ag ef, mae'n rhyfeddol cynifer o bobl sy'n troi at y banc heb wybod beth yw eu hymrwymiadau na faint y gallan nhw fforddio mewn taliadau.