Arsylwch tros yr wythnos ddilynol pwy sy'n bwyta beth a chasglwch gronfa o wybodaeth am eu hoff fwydydd.

Ac eto, tra bo pobl gwledydd y Baltig yn ystwyrian a phleidleisio tros ryddid, y mae mwyafrif pobl Cymru'n dotio cael eu sarhau a'u sathru.

mae tros hanner teulu'r nico yn mudo i Ffrainc ac i Sbaen tros y Gaeaf ond wrth lwc mae amryw yn aros yma.

Nhw yw plant Pat Harris o Frynbuga, un o sylfaenwyr y mudiad BUSK, sy'n ymgyrchu tros ddiogelwch bysus ysgol.

Rwy'n cofio dadl ar gynghanedd yn yr Herlald, rhwng Cymedrolwr a Llwyrymwrthodwr yn ymestyn tros wythnosau.

Gweddi: Dyrchafwn ein llef atat Ti, ein Tad, mewn ymbil tros ieuenctid Cymru.

Ar ben hynny yr oedd y Swyddfa Amddiffyn wedi atafaelu Neuadd Prichard-Jones i fod yn gartref tros gyfnod y Rhyfel i rai o drysorau celfyddyd y deyrnas.

Mae'n siŵr bellach fod rhywrai o'r darllenwyr wedi ail gynhyrchu darluniau yn llygad eu meddwl o'r mawnogydd welsant wrth deithio tros ucheldiroedd, ac yn îs i lawr o ran hynny hefyd, digon yng Nghymru heb sôn am rannau eraill o Brydain, ond rhaid sylweddoli nad yw pob math yn addas.

Ond prin y gellid disgwyl i Gymro ifanc tair ar hugain oed, ar dân o frwdfrydedd tros ei egwyddorion crefyddol, sylweddoli fod y rhod yn troi ac y byddai ei dynged ef ei hun yn dystiolaeth drist i effeithiolrwydd yr adwaith o dan John Whitgift.

Trwy ymddiried yn sofraniaeth ei reswm gallai dyn ddarganfod rhyddid yn ei feistrolaeth tros bwerau Natur.

Oni bai am y cyfuniad o ddyfeisgarwch ac ystyfnigrwydd sydd wedi nodweddu ei waith tros y blynyddoedd, byddai'r rhagolygon yn dywyllach nag y maent i Gymru.

Yr hyn a roddodd fwyaf o syndod imi oedd darllen mewn papur newydd dyddiol poblogaidd yng ngogledd Cymru ar ddechrau'r flwyddyn hon fod mawn yn prinhau ar raddfa frawychus yn yr Ynysoedd Prydeinig a ninnau arddwyr wedi cael ein cyflyru gan wybodusion tros y pum mlynedd ar hugain diwethaf, fwy neu lai, ei fod yn ddefnydd anhebgorol angenrheidiol tuag at arddio llwyddiannus a'r cyflenwad yn ddihysbydd.

Gosodwyd y cerrig sylfaen gan Master Lloyd Mainwaring, Bwlchybeudy, a Mr ET John, aelod seneddol tros Ddwyrain Dinbych, a oedd hefyd yn Gymro gwladgarol, ac yn siarad yr iaith.

Yn bedwerydd, ceir pedair senedd daleithiol wedi eu sylfaenu ar bedair talaith hanesyddol Iwerddon gyda chyfrifoldeb tros ddosrannu arian, penderfynu ar gynlluniau datblygu taleithiol a goruchwylio gwaith heddlu'r Cynghorau Ardal.

Un o'r rhesymau tros y cynhyrchiad llwyfan, er nid yr unig un o bell fordd, oedd fod Gwenlyn wedi ymuno ag oriel yr anfarwolion trwy gael ei wneud yn 'destun gosod'.

Unwaith eto, roedd y Cymry wedi tanglo'u dillad isa' tros syniadau am burdeb a glendid.

Dyma sefydlu deuoliaeth a oedd i liwio agwedd yr eglwysi at y Gymraeg tros y cenedlaethau.

"Ydach chi wedi cael ripôrt am rywun wedi džad tros y clawdd o'r lle mawr yna heddiw?" medda fo fel'na.

Er hynny mae'n ddiddorol tros ben gweld sut y mae ysgolhaig a dreuliodd oes lafurus yn y maes yn gweld y darlun.

Trafodwyd y mater gyda'r perchennog pryd y cyfeiriodd at y ffaith mai ar gyfer pwrpas amaethyddol oedd y sied (nid ar gyfer anifeiliaid) a'i fod wedi gwasgaru "hardcore% tros y llain er mwyn cael mynedfa rwyddach i'r tir.

Yr oedd achosion eraill tros y rhwyg hefyd, fel anghydweld athrawiaethol rhwng Harris a Rowland a chred Harris fod Madam Sydney Griffith yn broffwydes.

Pa neges oedd yn eu hysgogi i grwydro tros leoedd anhygyrch ym mhob tywydd i ledu'r newyddion da?

Eto o ran arwynebedd mae ffermydd defaid yr ucheldir yn defnyddio tros draean o dir Cymru.

Ai Thomas Jones o Ddinbych hyd yn oed yn bellach yn ei Ferthyr-draith wrth geisio portreadu'r traddodiad Methodistaidd ac Efengylaidd fel estyniad o'r olyniaeth wir Gatholig sy'n ymestyn tros y canrifoedd.

Y mae hyn i gyd yn ganlyniad hanes hir yn ymestyn tros y canrifoedd.

Tristwch mawr ein heglwysi tros rannau helaeth o'r wlad yw eu bod wedi colli cysylltiad i'r fath raddau â'r genhedlaeth iau.

Amlinellodd hefyd y rhesymeg tros ddileu'r gwasanaeth.

Oddi ar ei golofn, mae'r Ardalydd wedi troi ei gefn ar y dociau i edrych i fyny tros y traffig at borth ei gastell.

Tros yr iaith ac addysg, er enghraifft, mi ddangosodd Wyn Roberts yn glir sut y mae hynny'n gweithio - cân di bennill fwyn i'th nain ac, os enw'r nain honno yw Dafydd Elis Thomas, mi ganith hithau'n berlesmeiriol i tithau.

Darparwyd radio llawn teimlad gan y gyfres Tros Ein Plant, a oedd yn adrodd hanes rhieni'n brwydro dros eu plant a hefyd gan Ildio Dim, cynhyrchiad a oedd yn hwb i'r galon yn adrodd hanes y rheini sydd wedi llwyddo yn wyneb adfyd.

Ond ar wahân i hynny, y mae dadl ysgolheigaidd gref tros lynu wrth y testun grweiddiol literatim.

Ac wylwch, wylwch, fy mhobl, tros ei wraig yn ei thlodi a'i galar a thros ei blant troednoeth, carpiog, yn nannedd y gwynt .

wrth fynd tros bont aberdeuddwr gwelsant gar y parch.

Trwy ymbil tros yr ieuenctid cawn gyfle i edifarhau am ein diffygion yn ein perthynas â hwy.

Mae'n werth bwrw golwg tros y pethau a fyddai'n pwyso ar wynt yr Ysgrifennydd newydd yn y blynyddoedd nesaf.

Marw tros un bron â suddo Yn Gehenna boeth i lawr?

Canlyniad hyn oll oedd iddynt gynnal parêd ar ôl parêd, er mwyn iddynt ein cyfrif sawl gwaith yn ystod y dydd, a chan fod tros bedair mil ohonom cymerai'r gorchwyl hwn amser maith.

Erys ein ffydd tros y blynyddoedd yn gryf mewn pobl fel Callaghan, Foot, Kinnock, Leo Abse, Nicholas Edwards a'u tebyg.

Yr oedd y wasg wedi dechrau brygawthan am 'rwyg' yn y Blaid, ac ateb y Gynhadledd oedd - unfrydedd tros bolisi cydnabyddedig y Blaid."' Nid oedd unfrydedd llwyr, a bod yn fanwl; ond mae'n debyg fod y rhai a oedd yn anghytuno â'r penderfyniad a basiwyd wedi cilio heb bleidleisio ar y cynnig, ar ôl i'r gwelliant a gynigiwyd ganddynt fethu.

Wedi fy arswydo gan dlodi difenwol fy mhobl sy'n byw mewn gwlad gyfoethog; wedi fy nhrallodi gan y modd y cawsant eu hymylu yn wleidyddol a'u mygu yn economaidd; wedi fy nghynddeiriogi oherwydd y difrod wnaed i'w tir, eu hetifeddiaeth gain; yn pryderu tros eu hawl i fyw ac i fywyd gweddus, ac yn benderfynol o weld cyflwyno trefn deg a democrataidd drwy'r wlad yn gyfan, un fydd yn amddiffyn pawb a phob grwp ethnig gan roi i bob un ohonom hawl ddilys i fywyd gwâr, cysegrais fy adnoddau deallusol a materol, fy mywyd, i achos yr wyf yn credu'n angerddol ynddo, ac ni fynnaf gael fy nychryn na'm blacmêlio rhag cadw at yr argyhoeddiad hwn.

Mentrwch bethau mawr tros Dduw.

Ond tros dro'n unig.

Nid oedd unrhyw gyfiawnhad masnachol tros redeg y tren ar yr amser hwn.

Ac y mae edrych tros droednodiadau gwerthfawr ei lyfr yn codi cwestiwn reit ogleisiol mewn perthynas â'i bryder y gall y traddodiad Cristionogol yng Nghymru fod yn tynnu ei draed ato.

A^i i drafferth i egluro'i gynlluniau'n amyneddgar iddi, er nad oedd galw yn y byd tros iddo wneud hynny.

Ond, ac yntau'n un o dras amaethyddol ac, o ran anian, yn gredwr mewn datblygiad a chynnydd, mae ei adroddiadau hefyd yn taflu goleuni ar America'r wlad fawr, flaengar, gyda'i diwydiannau cotwm ac olew, ei ffatri%oedd caws a'i bwydydd anghyfarwydd; roedd hefyd yn anelu at roi gwybod i'r Cymry gartre' am fywyd eu cyd-wladwyr a ymfudodd tros yr Iwerydd.

Yn aml iawn, yr oedd hi'n gyfoethocach ei geirfa a'i llenyddiaeth ac yn cael ei siarad tros rannau helaethach o'r byd na'r iaith leiafrifol.

Ac yntau'n Rhyddfrydwr o argyhoeddiad, roedd ganddo ddiddordeb byw yn achos y bobl dduon - y Niggers chwedl ef - ac yn y frwydr tros ryddid iddyn nhw.

Rhaid cydnabod na chawsom hi'n hawdd cynnal y dystiolaeth tros heddychiaeth.

Daethant maes o law yn allwedd i ddehongli cyfeiriadau Iesu at Fab y Dyn yn rhoi ei einioes yn bridwerth tros lawer ac at y cyfamod newydd yn ei waed.

Cronicl o fywyd y Rhos a gaed yn y Rhos Herald tros ei chyfnod.

Y mae Mr Gruffydd yn sicr wedi etifeddu'r safbwynt anghydffurfiol, ac megis Mr Murry yn Lloegr, yn gwneuthur mwy tros fetaffyseg crefydd nag unrhyw offeiriad enwadol y gwn i amdano.

Yn hwnnw eglurwyd pa gyfiawnhad Beiblaidd oedd tros gynnal cyfarfodydd o'r fath ac esboniwyd mai "canu mawl a gweddi%o% ac "agoryd ein calonnau i'n gilydd" oedd i ddigwydd ynddynt.

Yr oedd y sêl tros yr Ysgol Sul a oedd i fod mor amlwg yn ddiweddarach yn Ysgol Haf yr Ysgol Sul wedi dechrau cynhesu hyd yn oed cyn ei ddyfod i Ebeneser.

Rhywbeth tebyg oedd y rheswm tros fynd i Libya.

Fe'i penodwyd yn un o'r ymwelwyr brenhinol i fwrw golwg tros yr Eglwys a sicrhau fod yr esgobaethau a'r plwyfi'n dilyn cyfarwyddiadau'r llywodraeth ac yn newid yr hen drefn babyddol.

yr oedd eira chwefror a glawogydd tros w ^ ŵyl ddewi wedi chwyddo nentydd yr ardal a chreu rhaeadrau yn hafnau 'r bryniau, a 'r cwbl yn llifo i afon afon nes ei bod hi, erbyn cyrraedd y dyffryn lle safai aberdeuddwr, yn genllif gwyllt gwyn, ar frys i gyrraedd y dolydd tu hwnt i trillwyn isa lle gallai orlifo i 'r caeau a chael ymwared a 'i ffyrnigrwydd.

A dilynwyd ef tros y cenedlaethau gan rai fel Thomas Rees, Beriah Gwynfe Evans, Thomas Shankland ac R. T. Jenkins.

Nid ydyw system amaethyddol sydd wedi datblygu tros amser o fewn cyfyngiadau'r amgylchfyd yn rhydd o effeithiau'r ffactorau wrth iddynt amrywio'n flynyddol a thymhorol.

Y rhan o'r Beibl sy'n ei gynnig ei hun fel un addas wrth weddi%o tros ein heglwysi heddiw yw Gweledigaeth Dyffryn yr Esgyrn Sychion.

Yr oedd parch at y Saesneg yn gyfystyr â chydnabod awdurdod gwleidyddol Lloegr tros Gymru.

A chyfunai ei heddychiaeth â safiad digymrodedd tros sicrhau hunanlywodraeth i Gymru.

Cofiai fel ddoe y diwrnod y daeth yntau i'r eil o'r buarth y bore gwlyb hwnnw dros ddeuddeng mlynedd yn ol - y diferynion glaw yn treiglo'n bistyll tros gantel ei gap a'r sach ar ei war yn sopa diferu.

Tros y blynyddoedd bu llawer iawn o ieuenctid yr ardal yn aelodau o'r clwb, ac erbyn hyn mae plant yr aelodau cynnar hynny yn mynychu'r clwb.

Darparwyd radio llawn teimlad gan y gyfres Tros Ein Plant, a oedd yn adrodd hanes rhienin brwydro dros eu plant a hefyd gan Ildio Dim, cynhyrchiad a oedd yn hwb i'r galon yn adrodd hanes y rheini sydd wedi llwyddo yn wyneb adfyd.

Bu'n frwd tros roi statws teilwng i'r Gymraeg a bu'n gefn mawr i Dr J.

Os gwelsoch eog ryw dro yn plygu'i ben at ei losgwrn, ac yna yn ymsythu'n sydyn a hedfan fel saeth tros y gored, fe wyddoch sut y byddai Seren yn cyrchu rhyddid y clos.

Ie, wylwch ddagrau gwaed, wylwch eich llygaid allan tros yr adyn hwn, y truanaf o'r holl ddynion, yr hwn sydd yn waradwydd ac yn ddihareb, yn watwargerdd ac yn felltith ym mhob man.

Tros y canrifoedd mae wedi dod yn reddfol eu bod yn gwybod bod digon o fwyd yn Ewrob yn yr Haf.

Yn ôl d amcangyfrif ef ei hun, bu'r Methodistiaid yn gyfrifol am ddosbarthu' tros gan' mil' o gopi%au o lyfrau a llyfrynnau.

Ond mynasai'i brenin, serch hynny, ehangu'i awdurdod tros yr Eglwys yn ei wlad lawn cymaint â'r un brenin Protestannaidd.

Yr oedd ganddo ofal mawr tros blant a phobl ifanc.

Tros bechadur buost farw, Tros bechadur ar y pren, Y dioddefaist hoelion llymion, Nes it orfod crymu'th ben; Dwed i mi ai fi oedd hwnnw Gofiodd cariad rhad mor fawr?

Mae yn Tros Gymru JE Jones ychydig gyfeiriadau cynnil dros ben at y barnau gwahanol hyn; ac mae'n sicr, wrth edrych yn ôl, fod yr awgrym sydd ganddo, mai crychni bach ar y tywod yn unig a adawyd ganddynt, yn weddol gywir.

Nid gwybod farw o Grist tros bechodau'r byd sydd yn achub ond cymhathu ag angerdd calon y ffaith fod Crist wedi marw "trosof fi%.

Wrth gwrs, y mae yn y llywodraeth wyr diwylliedig sy'n eiddigeddus tros urddas eu traddodiad.

Roedd ol gwaith ar y portread a sgiliau a fagwyd tros flynyddoedd o weithio i deledu a theatr.

Yr oedd dylanwad yr hen brifysgolion a oedd yn gaeedig tros bron dri chwarter y ganrif i Ymneilltuwyr yn llai nag oedd i fod yn ddiweddarach.

Os oedd yma groesffordd, roedd yma hefyd elfen o gydnabod gwaith sylweddol oedd yn werth edrych arno yn ei grynswth yn hytrach nag yn dameidiog tros ugain Mlynedd.

Ni rydd y naill na'r llall resymau cadarn tros eu barn.

I grynhoi, mae rhinweddau'r llyfr hwn yn pledio'n gryf tros ei gyhoeddi.

Yr argyhoeddiad Cristionogol oedd i Grst farw tros ddyn ac yn ei le er mwyn ei gymodi â Duw.

Y gwir yw fod dallineb tuag at ddiwylliannau lleiafrif yn cael ei feithrin yn gyson tros y canrifoedd yng nghyfundrefn addysg Lloegr.

Nid oes esgus, meddai'r Gweinidog Addysg, tros ysgrifennu Saesneg carbwl.

"O ble'r ydych yn dod?" Pan atebais, "O'r Rhyl", disgynnodd cwmwl tosturiol tros eu hwynebau.

Lledodd tros Gymru a dod yn hynod boblogaidd.

Er enghraifft, credai fod cyfiawnhad tros gynnal pregethu gyda chymorth arian cyhoeddus a phan ddaeth Deddf y Taenu i rym ymunodd pobl Llanfaches gyda brwdfrydedd yn y gweithgarwch.

Papur Ymgynghorol ar Ardaloedd Cadwraeth oedd yr ail ddogfen a dderbyniwyd a oedd wedi ei pharatoi yn arbennig er ennyn trafodaeth ar yr angen am reolaeth cynllunio tros ddatblygiadau bychain oddi mewn i ardaloedd cadwraeth.

yr oedd gweld y dyfroedd yn ffromi tros glogwyni a arferai sefyll yn uchel ar ganol yr afon, a syllu ar gerrynt a throbyllau nas gwelsant o 'r blaen, yn ddigon.

Ond roedd gan Thomas Bec resymau cryfach a mwy pellgyrhaeddol na hyn tros sefydlu'r coleg yn y lle cyntaf .

'Roedd yn disgrifio hanes adeiladau yng nghefn gwlad Cymru tros y canrifoedd yn weddol fanwl ynghyd â'r ymgyrch i geisio rheolau dylunio wrth ei astudio.

Y mae disgwyliadau a phryderon pobl sir Fôn wedi newid yn enbyd tros y ddwy ganrif ddiwethaf.

Calon y frwydr tros Gymru yw'r frwydr i sicrhau inni ein llywodraeth ein hunain.

Mae'n bosibl mai un ddadl tros gael refferendwm yw y byddai'n gyfle i oleuo'r cyhoedd ynglyn â'i gynnwys ac i sicrhau gwerthiant sylweddol iddo.

Mae'r Cymry Cymraeg wedi eu cyflyru tros y canrifoedd i ildio o flaen siaradwyr Saesneg.

Wrth gwrs, nid tros nos y bu'r datblygiad hwn.

A dyna'r dyn ieuanc yn ymestyn tros gwr y sêt lle roedd Hugh Evans ac yn gofyn yn lled ddistaw i'r ddynes ieuanc: 'Wyt ti am weiddi heno?' Troes hithau tan wenu, ac ateb: 'Ydwyf, os wyt ti am wneud.' Daeth y pregethwr i mewn, dechreuodd bregethu.

'Roedd y papur yn amlinellu'r dulliau posibl er cael mwy o reolaeth cynllunio tros ddatblygiadau oddi mewn ardaloedd cadwraeth - datblygiadau megis hysbysebion allanol a'i dod o dan reolaeth cynllunio.

Rhwyg Rhoddai trefniadaeth fel hon gyfle i ddyn cryf ymarfer meistrolaeth tros y mudiad.

Yn gyntaf, y mae'n arolygu'r frwydr genedlaethol tros yr hanner canrif diwethaf.