Cafodd eu tynged nhw ei benderfynu gan Oldham brynhawn Sadwrn.

Bu rhieni ac ardalwyr Bryncroes yn ymladd brwydr yr ysgol am ddwy flynedd gyda chefnogaeth cymdeithasau a mudiadau trwy Gymru gyfan, ond wydden nhwythau ddim, mwy nag y gwyddai beicwyr Byclins, fod tynged yr ysgol wedi ei benderfynu ymhell cyn gwneud unrhyw gyhoeddiad swyddogol ynglŷn a'r bwriad.

Roedd yr ymdrechion annibynnol a wnaed i godi arian a danfon cymorth i'r Cwrdiaid yn dangos bod tynged y bobl hyn wedi dal dychymyg y byd rhyngwladol.

O ystyried fod Lewis Glyn Cothi'n fardd nodedig o dduwiol, mae absenoldeb unrhyw sylw ynghylch tynged enaid ei fab yn drawiadol iawn.

Ffurfio Cymdeithas yr Iaith Gymraeg wedi i Saunders Lewis draddodi'r ddarlith 'Tynged yr Iaith'. Agor gwaith dur Llanwern.17 yn marw o'r frech wen yn Ne Cymru.

'Roedd tynged pob pregethwr yn llwyr ac yn hollol yn nwylo'r dyn llyfr bach.

Tyr ebychiad chwerw Ifan ar draws y disgrifiad breuddwydiol ac fe'n hatgoffa ni o realiti arswydus eu tynged

Tynged â'i gordd a'th yrr fel pêl ar ffo I ddeau ac i aswy yn dy dro, Y Gþr a'th fwriodd i'r blin heldrin hwn Efo a þyr, Efo a þyr, Efo."

Faint o gysur i'r rhain fyddai gwybod bod cynulleidfa fechan yng Nghymru yn gwybod am eu tynged, ac efallai'n cydymdeimlo?

Wrth i gymeriadau pellennig bennu ar hap beth fydd eu hanes, cipiant awennau eu dyfodol i'w dwylo eu hunain a sicrhau rheolaeth dros eu tynged hwy eu hunain.

Erbyn canol Medi roedd tynged y mynydd-dir hwnnw wedi'i selio.

Yma yng Nghymru bu protestio yn erbyn y bwriad i foddi Capel Celyn ac 'roedd Saunders Lewis wedi cynhyrfu'r dyfroedd yn ei ddarlith 'Tynged yr Iaith'. Ond 'roedd oes y brotest yn lledaenu drwy'r byd, y duon yn yr Unol Daleithiau a'r mudiad heddwch newydd a godasai o ganol tanchwa Hiroshima a Nagasaki.

Mae tynged Caerdydd nawr yn eu dwylo nhw'u hunain.

Dydy hi ddim yn glir eto beth fydd tynged yr ardal ar ôl cael ei meddiannu am gymaint o amser - nag yn wir beth fydd effaith hyn i gyd ar y broses heddwch yn y Dwyrain Canol yn gyffredinol.

Gwrandawant ar naratif huawdl a hir-wyntog y stori%wr oedrannus sy'n medru darllen tynged ei ymwelwyr ym mherfedd ceiliog.

Ffurfio Cymdeithas yr Iaith Gymraeg wedi i Saunders Lewis draddodi'r ddarlith 'Tynged yr Iaith'.

Serch hynny, mae yna dystiolaeth mai cael ei arwain, os nad ei wthio, i freichiau'r Rwsiaid oedd tynged Fidel, yn hytrach na dilyn ideoleg bersonol.

Yr uchafbwynt i mi, mae'n debyg, oedd y cyfnod rai wythnosau ar ôl y rhyfel pan gefais groesi Twrci i Ogledd Irac i ddilyn tynged y Cwrdiaid.

Gwybod fod tynged pob pregethwr yn 'i feddiant o, ac y gallai estyn cymorth a chalondid neu siomiant a phryder i bob un a ddeuai yno i bregethu?

Yn Gwenwyn yn y Gwaed mae Roy Davies yn llwyddo i adrodd yr hanesion yn gryno, ond gyda digon o fanylder wrth bortreadu ei brif gymeriadau fel ei fod yn ennyn awydd yn y darllenwr i ddod i wybod am eu tynged.

Mae cartrefi mewn llawer o'n hardaloedd yn troi yn dai haf ac yn dai i bobl ymddeol; codir stadau mawr mewn llawer pentref ar gyfer pobl o'r tu allan. Mae ieuenctid ein gwlad yn cael eu cyflyrru i dderbyn mai gadael eu bro eu hunain i chwilio am waith yw eu tynged.

Swyddogaeth gwladwriaeth yw gwasanaethu'r genedl, fel y mae'r wladwriaeth Brydeinig yn gwasanaethu Lloegr, a thrwy hynny gryfhau a chyfoethogi ei bywyd cymdeithasol a thraddodiadol Yn amgylchiadau'r ugeinfed ganrif y mae bron yn amhosibl i genedl ymgynnal heb wladwriaeth i'w gwasanaethu; edwino a dirywio yw tynged pob cenedl ddi-wladwriaeth.

Doedd dim modd dadansoddi'n gwbl oeraidd yn erbyn cefndir fel yna; roedd tynged y ddwy wlad, beth bynnag, i raddau helaeth yn cael ei benderfynu fil o gilometrau i'r de-ddwyrain, ym Moscow.

Pan oeddwn i yn disgwyl canlyniadau arholiadau o'r fath; trwy golofnaur Daily Post yr oeddem ni yn cael gwybod ein tynged a does gen i ddim cof iddo erioed wneud camgymeriad.

Bydd clwb Chesterfield, sydd ar frig y Drydedd Adran, yn clywed heddiw beth fydd eu tynged yn dilyn ensyniadau yn ymwneud â thaliadau anghyfreithlon.

Cofiaf un bore, a ninnau ar barêd yn cael ein harolygu gan ddau swyddog Siapaneaidd, i un ohonynt sefyll o fy mlaen i a gofyn, gyda help y cyfieithydd, "Beth dybiwch chi fydd eich tynged yn y diwedd?

Denwyd y genethod ag amrywiaeth o ffug addewidion, ond eu tynged bob gafael oedd bod yn buteiniaid at alwad y Siapaneaid.

Rhaid wrth fwy nag ewyllys da i'r iaith Gymraeg, ac efallai bod tynged yr iaith yn dibynnu yn llawer iawn fwy nac a ymddangosodd hyd yn hyn ar ein cynrychiolwyr ar y cynghorau.

Ac yna, y mae Wiliam yn rhoi ei gôt uchaf amdano, a'i het galed am ei ben, ac yn lapio crafat mawr ddwy-waith am ei wddf; yna yn cymryd gafael yn y fasged a orffwysai fel tynged ar ben y bwrdd mawr er y noson cynt, yr un fasged ag a ddawnsiai wrth ochr y frêc bedair blynedd cyn hynny, ac a welwyd yn cychwyn Owen i'r Coleg.

fwydo ei wynfyd, neu ar ddiwrnod pan ddisgyn y glaw megis rhaeadr o nodwyddau dur; eto yn fynych gorfod gostegu yw tynged y glaw o dan gryfder ynni a dirmyg gwynt a ddaw yn syth o'r fan lle mae crud a bedd yr oerni bythol wedi ymgartrefu ar y rhewfil sydd yn sgleinio'n ddiog, ac yn ddi-ildio.

Tynged cenedl heb lywodraeth, yw diweithdra, tlodi, diboblogi, ymfudo, malurio diwylliant, ac mewn rhyfeloedd gwaedir hi er nad oes a wnelont ddim oll â'i lles hi.

Mae tynged yn rhyfedd weithiau yn atal yr had!" Rhy wir, meddyliodd Elystan.

Ond ni wyddom beth oed tynged Lewis Hughes, Llannor, na Robert Morris, Rhiw.

Ers canol y 1970au daeth Cymdeithas yr Iaith i gredu fod tynged yr iaith yn dibynnu'n bennaf ar barhâd cymunedau lleol. Nid oes llawer o bwrpas cael statws i'r iaith na dysgu Cymraeg i'n plant os bydd ein cymunedau lleol yn chwalu.

Credem yng Nghymdeithas yr Iaith mai'r deyrnged orau a allem dalu er cof am Saunders Lewis oedd cyhoeddi argraffiad newydd o'i ddarlith Tynged yr Iaith, a ysbrydolodd sefydlu'r Gymdeithas, ac sydd wedi bod yn ysbrydoliaeth i'w haelodau byth er hynny.

Nid oedd ar y tynged, blentyn iddi o'r groth, ond magodd dri o'i chalon.

Rydw i, hyd yn oed, yn dechrau amau ai cael eu bwydo ynteu eu saethu yw tynged y trueiniaid.

Hyn hefyd a greodd y rhwyg yn enaid y Cymro cyfoes, yr ysgariad rhwng y bersonoliaeth sy'n ymhyfrydu yn ei rhyddid, yn gwatwar hen safonau moesol a chonfensiynau cymdeithasol y gorffennol, ac eto'n byw mewn byd wedi ei reoli gan ddeddfau diwrthdro lle mae'n hawdd credu gyda'r astrolegwyr fod ein tynged yn dibynnu ar gylchdro'r sêr a chyfosodiad eu cysawdau ac nid ar ras Duw - Duw sydd bellach wedi ei garcharu yng nghelloedd cyfrin ein profiad preifat personol.

Dyna fater llyfr J R Jones, Prydeindod; a'r llyfr hwnnw a'i ddarlith ef, A Raid i'r Iaith ein Gwahanu yw Dail Sibul ein tynged ni a thynged ein hiaith.

Os mai tynged yr unigolyn yw marwolaeth, mae yna baratoad i gynnal yr hil.

Mewn llythyr at D J Williams (15/1/62) dyma'i ddisgrifiad o'r ddarlith hon: '... araith boliticaidd i Blaid Genedlaethol Cymru fydd hi dan y teitl Tynged yr Iaith'. A'r ffaith fod rhai o aelodau'r blaid honno ar y pryd yn agored i'w hargyhoeddi gan yr 'araith' a arweiniodd at sefydlu Cymdeithas yr Iaith Gymraeg.

Mae'n wir fod Morgan Llwyd gyda'r blynyddoedd wedi amodi ei Galfinyddiaeth sylfaenol mewn ffordd a oedd yn anghymeradwy gan Cradoc a Vavasor Powell ond ni wnaeth hynny ddim i liniaru ei sicrwydd mai trychineb anaele oedd tynged y sawl a wrthodai gredu'r neges.

Nid oes un ddadl addysgol ddilys dros ladd ysgol mewn pentref ac yn sicr ddigon nid oes yr un ddadl gymdefflasol dros wneud hynny; y rhieni ac nid y biwrocratpell ddylai benderfynu tynged ysgol ein plant.