Pan ymddieithriodd yr uchelwyr a'r bonedd oddi wrth eu Cymreictod yn yr unfed a'r ail ganrif ar bymtheg ymlynent wrth Loegr a Seisnigrwydd.

'Balchder aristocrataidd' awdur Gwaed yr Uchelwyr yw gwir wrthrych sylw Gruffydd, ni waeth pa mor amhersonol y cais fod.

Magwyd Richard Davies, mae'n amlwg, yn awyrgylch a thraddodiad yr uchelwyr o barch tuag at leynddiaeth gynhenid Cynru a diddordeb mawr ynddi, megis rhai eraill o gyfieithwyr beiblaidd ei gyfnod; a William Salesbury, William Morgan, a John Davies, Mallwyd, yn eu plith.

Mae hynny ynddo'i hun yn arwyddocaol; mae'n ein gwneud yn ymwybodol o'r tyndra rhwng y grefydd 'newydd' a'r hen fywyd, ac yn pwysleisio mai mudiad gwerinol yw Methodistiaeth, ond ein bod ni yn y nofel yng nghwmni arweinwyr y mudiad - teulu cefnog Gwern Hywel (ac i Saunders Lewis y dosbarth pendefigaidd hwnnw, uchelwyr mawr neu fach, yw'r rhai sydd a'u gwreiddiau ddyfnaf mewn hanes), a'r uchelwyr newydd - y gweinidogion.

Mae'n rhaid cyfaddef mai adar digon brithion oedd y rhain ac, fel cynifer o uchelwyr oes Elisabeth, yn fachog am diroedd ac eiddo.

Bydd sawl llyfr yn cael ei sgwennu am yr holl halibalw^. Mae rhai yn cymharu'r bennod annisgwyl hon yn hanes yr Ynys Werdd â chwyldro Ffrainc, a'r uchelwyr gorfalch yn cael eu dymchwel.

Ac ar y llaw arall, yr oedd ar y mwyaf o Biwritaniaid selog nid yn unig ymhlith y clerigwyr ond ymhlith yr uchelwyr hefyd nad oeddent yn colli'r un cyfle i greu pryder trwy geisio diwygio'r Eglwys.

Fe'i nodweddid gan basiantri a mawrfrydirwydd oesol, a nodweddion tebyg a gaed, yn ôl dehongliad y beirdd, yn llysoedd uchelwyr Cymru.

Ni welai Rhigyfarch lygedyn o obaith o gyfeiriad yr uchelwyr na'r arweinwyr o achos darostyngwyd y gorau a'r mwyaf urddasol ohonynt yn daeogion.

Yn un peth yr oedd uchelwyr pwerus yn gefn iddynt.

Mae'r uchelwyr Cymraeg yn dal i deimlo diddordeb ym materion eu hardal enedigol ond y maent ar yr un pryd yn dod yn aelodau cyflawnach o'r sefydliad canghennog a grewyd gan y Tuduriaid i asio Cymru wrth Loegr.

Eglwysig iawn oedd gogwydd uchelwyr Llyn yn y blynyddoedd hyd at y Rhyfeloedd Cartref.

Yn olaf, gallwn enwi grwpiau llai byth, fel Ffriesiaid yr Iseldiroedd, yr Uchelwyr Gaeleg eu hiaith yn yr Alban, Lapiaid Llychlyn, Sorbiaid dwyrain yr Almaen, a Vlachiaid y gwledydd Balcanaidd.

Mewn gwirionedd, lluniodd awdl gywrain ryfeddol, un o'r awdlau buddugol cywreiniaf erioed, ac awdl glasurol a oedd yn efelychu patrymau Beirdd yr Uchelwyr.

Canlyniad hyn fu cyfodi o blith y gwŷr rhyddion Cymreig, nad oedd ganddynt at ei gilydd ond ychydig aceri ar eu helw er gwaethaf eu hachau urddasol, ddosbarth o ysgwieriaid llawer mwy cefnog, a elwir yn aml yn uchelwyr.

Fe geir naw o gerddi marwnad gan feirdd i'w plant eu hunain, y gynharaf o gryn dipyn gan Gynddelw yn y ddeuddegfed ganrif, a'r lleill i gyd yng nghyfnod Beirdd yr Uchelwyr o'r bedwaredd ganrif ar ddeg ymlaen.

Calon y drasiedi yn Gwaed yr Uchelwyr yw fod penderfyniad Luned yn adwaith hunanaberthol.

Yr oedd Henry Rowland ac Edmund Griffith yn enghreifftio'r math uchelwyr Cymraeg a dreuliodd eu blynyddoedd yng Nghymru.

Darllenai ef gywyddau Beirdd yr Uchelwyr, nid yn unig er mwyn darganfod safonau gramadeg, ond hefyd o bleser pur yng nglendid eu hiaith, yng nghynildeb eu cystrawennau, ym mherseinedd eu canganeddion.

Gel y rhoddid pwyslais arwyddocaol ar gysylltiadau teuluol tebyg fu ymateb y beirdd i gyd-briodas rhwng y cyfryw uchelwyr a'r dolennau cyswllt a ffurfid ar dir cymdeithasol.

Felly, pan deimla fod Brên a'r uchelwyr wedi'i sarhau, ymetyb Efnysien ê chreulondeb erchyll yn erbyn meirch Matholwch, lladd y Gwyddyl sy'n ymguddio yn y sachau croen, llosga ei nai yn fyw, a phair ryfel a ddaw'n agos at ddifetha dwy genedl ac a gymer fywyd ei lysfrawd a'i lyschwaer.

Trwy'r cymdeithasu mynych a fu rhwng aelodau o'r teulu a'u cyd-ysweiniaid Cymreig ac â'r uchelwyr Seisnig, un ai yng Ngwedir neu yn Llwydlo neu yn Llundain, adlewyrchir yn barhaol yr ymdrech uchelgeisiol honno i gyfleu rhyw naws neu statws cymdeithasol arbennig.

Gwyddys iddo fod mewn ysgol ramadeg a bod ei deulu yn ôl pob golwg yn rhai o uchelwyr y sir.

Arferai ganu marwnadau i uchelwyr, yn mynegi galar cymuned gyfan, a chael ei dalu gan deulu'r ymadawedig.

Mae'r adran yn ei ewyllys sy'n trafod sefydlu'r ysgol yn awgrymu'r ymdeimlad o gymrodoriaeth a ffynnai ymhlith uchelwyr Llyn ar y pryd.

Mae'r rhestr hon fel cofrestr o uchelwyr Llyn.

Yn yr un flwyddyn ag y tynnwyd sylw darllenwyr Y Llenor at beryglon a phosibiliadau'r mudiad adweithiol yn Ffrainc, cyhoeddwyd drama Gymraeg gyntaf Saunders Lewis, Gwaed yr Uchelwyr.

Diau i'r balchder Seisnig newydd ddylanwadu ar yr uchelwyr ymhlith y milwyr Cymraeg.

Roedd y newyddion hyn yn destun llawe- nydd iawn i naturiaethwyr Sweden oedd yn ymfalchio fod yr anifail yma bellach yn ddiogel y tu fewn i ffiniau eu gwlad - anifial a gafodd ei hela mor ffyrnig gan eu brenhinoedd ac uchelwyr y wlad ganrifoedd lawer yn ol.