Llyfrgell Home Page Contents

Llyfrgell Owen Phrasebank

ugeinfed

ugeinfed

Yr ugeinfed o Chwefror oedd y dyddiad, tri ugain taten o Sharpe's Express mewn un gyfres o dair ffram a orchuddir a'r teip traddodiadol sydd fel ffenestri, a deugain ychwanegol o'r math Manna mewn cyfres arall o dair ffram orchuddir â phlastig.

Mae'r ffordd o ateb y cwestiynau hyn wedi newid yn gyfangwbl yn ystod yr ugeinfed ganrif.

Fe aethon nhw ati i ddinistrio pob agwedd o'r ugeinfed ganrif yn enw'r chwyldro, gan gynnwys cael gwared ar grefydd, arian a chysylltiadau teuluol.

Rhai fel chi sydd arnom ni 'i eisio i wynebu'r ugeinfed ganrif dros lesu Grist." Rhai fel fi!

Sylfeini, meddai, na welwyd nemor ehangu... nac adeiladu gwirioneddol arnynt hyd yr ugeinfed ganrif.

Golyga hyn y bydd un o lyfrau plant pwysicaf yr ugeinfed ganrif (a welodd olau dydd gyntaf yn 1931) yn ymddangos ar ei newydd wedd erbyn y flwyddyn 2000.

Y rheswm am hyn yw fod y cerrynt mawr hanesyddol, o'r oesoedd canol hyd at ganol yr ugeinfed ganrif, oll wedi llifo trwy Ffrainc ac wedi cael mynegiant cyflawnach yno nag yn unrhyw wlad Ewropeaidd arall.

Awdl 'Yr Haf' yw un o awdlau gorau'r ugeinfed ganrif hyd y dydd hwn.

'Roedd Cymru yn Gymry frenhinol, ymerodrol o hyd, er gwaethaf dadeni Rhamantaidd a chenedlaethol diwedd y ganrif flaenorol a degawd cyntaf yr ugeinfed ganrif.

Yn gyntaf, na fu wedi marw Elisabeth hyd at drothwy'r ugeinfed ganrif na chais na bwriad gan neb o bwys yng Nghymru i ddatod dim ar y cwlwm a unodd Gymru wrth Loegr na gwrthwynebiad o unrhyw gyfri i'r egwyddor o deyrnas gyfunol a diwahân.

Yn wir, un o siomedigaethau llenyddiaeth Gymraeg yr ugeinfed ganrif yw bod profiadau mawr y bro%ydd diwydiannol wedi esgor ar gyn lleied o lenyddiaeth storiol dda.

Er mai prif lyfr John Addington Symonds ydoedd The History of the Italian Renaissance, ac er bod y llyfr hwnnw ar ryw ystyr yn hollol nodweddiadol o nawdegau olaf y bedwaredd ganrif ar bymtheg ac o ddechrau'r ugeinfed, ei lyfr mwyaf poblogaidd ydoedd Wine, Women and Song: Mediaeval Latin Students', llyfr a dynnodd y llen oddi ar gerddi'r Ysgolheigion Crwydrad, ac, fel y cawn weld, yr oedd eraill wrthi'n dadlennu byd cerddi'r Trwbadwriaid.

Glynne Davies am ennill y Goron yn ei dref enedigol ac am osod safonau newydd i feirdd newydd ail hanner yr ugeinfed ganrif.

Dyma'r unig dro yn yr ugeinfed ganrif i'r un bardd ennill y Goron am y trydydd tro yn olynol.

Y mae'r llyfr ar ei hyd yn werslyfr ardderchog i unrhyw un sy'n dymuno gwybod rhywbeth am hanes Ieithyddiaeh a deall cefndir gwaith yr ugeinfed ganrif yn y maes hwn.

Cyfres achlysurol newydd sy'n croesholi rhai o wynebau cyfarwydd y Gymdeithas. Yn gyntaf, rhowch groeso i Rocet, ugeinfed Cadeirydd Cymdeithas yr Iaith.

Yn ail, o ganlyniad ni bu chwaith unrhyw gais politicaidd hyd at yr ugeinfed ganrif i adfer statws yr iaith Gymraeg na chael ei chydnabod mewn unrhyw fodd yn iaith swyddogol na gweinyddol.

Y gwyddonydd sy'n gyfrifol am ddarganfyddiadau fel nwyon gwenwynig a bomiau atomig, deunydd crai hunllefau'r ugeinfed ganrif.

Llogwyd craen o'r ugeinfed ganrif i gyflawni'r dasg hon.

Braint oedd mynd o Dyddewi, cartref nawddsant Cymru, i Landdewi, lle yn ôl traddodiad y cyflawnodd Dewi Sant lawer o wyrthiau yn y chweched ganrif, i gyhoeddi i gynulleidfa o dros wyth gant o bobl fod yr Arglwydd Iesu Grist yn dal i iacha/ u trwy rym ei Eglwys a hynny am ei fod Ef yn ddigyfnewid yn Ei gariad, - "yr un ddoe, heddiw ac yn dragywydd." Ar ôl y cyfarfod dywedodd amryw fod y syniad o'r lesu yn iacha/ u yn yr ugeinfed ganrif yn un hollol newydd iddynt.

Cofiant y cymeriad lliwgar yn llenyddiaeth Cymru'r ugeinfed ganrif.

Ar y llinell amser ceir manylion am brif ddigwyddiadau hanesyddol, a'r Eisteddfod Genedlaethol, ym mhob blwyddyn o'r ugeinfed ganrif.

Bu'n fodd effeithiol i lunio barn ac felly fframwaith meddyliol i ran gyntaf yr ugeinfed ganrif.

Mae Canrif o Brifwyl yn adrodd hanes Cymru yn ystod yr ugeinfed ganrif drwy gyfrwng yr Eisteddfod Genedlaethol.

Bydd Barnet, sy'n ugeinfed yn y drydedd adran, yn dod i Barc Ninian heno gan wybod bod eu record nhw oddi cartre yn drychinebus.

Enghraifft wych o hyn yw'r stori John Williams Tresalem, John Ford, Lillian Gish a D W Griffith sy'n adrodd hanes Cymro, John Williams, a aeth i'r Amerig i chwilio am well bywyd ar ddechrau'r ugeinfed ganrif ond na chafodd fawr o lwyddiant erioed, er iddo fod yn ecstra mewn ffilm fawr, gan adael cofnod ohono mewn hanes.

Yn yr ugeinfed ganrif, fodd bynnag, os nad yw gwladwriaeth wrth gefn cenedl, ni bydd byw.

Swyddogaeth gwladwriaeth yw gwasanaethu'r genedl, fel y mae'r wladwriaeth Brydeinig yn gwasanaethu Lloegr, a thrwy hynny gryfhau a chyfoethogi ei bywyd cymdeithasol a thraddodiadol Yn amgylchiadau'r ugeinfed ganrif y mae bron yn amhosibl i genedl ymgynnal heb wladwriaeth i'w gwasanaethu; edwino a dirywio yw tynged pob cenedl ddi-wladwriaeth.

'Roedd yn barod i gofnodi digwyddiadau hanesyddol yr ugeinfed ganrif.

Bernid mai'r tad a ddiogelai les ei deulu mewn cyfnod pan na cheid gwladwriaeth oleuedig ddemocrataidd y deuai i'w rhan ofalu am fuddiannau materol ei deiliaid fel y gwneir yn ail hanner yr ugeinfed ganrif.

Ar ben hynny, yr oedd tri aelod o'r hen do, Beirdd Newydd diwedd y bedwaredd ganrif ar bymtheg a dechrau'r ugeinfed ganrif, yn beirniadu.

Erbyn chwater olaf yr ugeinfed ganrif 'roedd y cyfrifiadur wedi dechrau disodli'r teipiadur, ac 'roedd chwyldro mawr technolegol arall y ffordd.

Damweiniau awyr yn ac o amgylch Ynys Môn yn ystod yr ugeinfed ganrif.

Erbyn diwedd yr ugeinfed ganrif y mae agweddau eraill ar yr hyn a gyflawnodd y llywodraeth yna, yn enwedig y gwasanaeth iechyd a chymorth i amaethwyr, dan fygythiad.

Clodforwyd T. Glynne Davies am ennill y Goron yn ei dref enedigol ac am osod safonau newydd i feirdd newydd ail hanner yr ugeinfed ganrif.

Fe'i disgrifiwyd fel 'digwyddiad canolog Cymru yn yr ugeinfed ganrif'. Stalin yn ennill grym.

A hyd yn oed yn ail hanner yr ugeinfed ganrif, yn y flwyddyn 1952, yn Siarter y Gorfforaeth Ddarlledu Brydeinig, er yr holl newid a fu yn agwedd a meddwl arweinwyr addysg a diwylliant, fe ofalwyd peidio ag enwi'r iaith Gymraeg yn gynneddf anhepgor ar reolwr a chadeirydd i Gymru.

Ar ddiwedd yr ugeinfed ganrif mae sefyllfa'r Gymraeg yn ddigon brau a bregus.

Dyma un o awdlau gorau ail hanner yr ugeinfed ganrif yn sicr.

Oes, mae ffôn, trydan, ystafell molchi, a dþr o'r tap, ond dyw'r ddau ddim wedi plygu llawer mwy na hylmy i'r drefn o lanw cartref gyda moethusrwydd dianghenrhaid diwedd yr ugeinfed ganrif.

Ac yn chwyldro enbyd yr Ugeinfed Ganrif, 'rwy'n credu mai gwell ydy i rai arweinwyr ddod i'r Ffydd ar ôl anawsterau dirfawr.

Ni allaf ond teimlo'n obeithiol ar ôl clywed fod Bart Simpson wedi ei ddewis yn bedwerydd eicon mwyaf poblogaidd yr ugeinfed ganrif.

Nid oes dim yn y darlun a ddyry ef o Ferndale ar gychwyn yr ugeinfed ganrif sy'n groes i'r darlun cyffredinol a gafwyd gan Lingen yn 1847.

Thema ganolog: Gwrthdaro: y gwrthdaro rhwng yr hen werthoedd a'r gwerthoedd newydd, rhwng Cymru Oes Victoria a Chymru'r ugeinfed ganrif; rhwng Sosialaeth a Chyfalafiaeth; rhwng anterth a dechreuad cwymp yr Ymerodraethau Mawrion; rhwng aelodau'r Orsedd, cefnogwyr a dilynwyr Iolo Morganwg, a'r ysgolheigion newydd, dinoethwyr Iolo; rhwng beirdd hen-ffasiwn yr Orsedd a beirdd 'yr Ysgol Newydd'; rhwng cenedlaetholdeb a Phrydeindod.

Gŵr â'i olygon ar yr ugeinfed ganrif (er nas gwelodd) oedd y gŵr a ailgyflawnodd ei fawredd inni, sef, wrth gwrs, Thomas Edward Ellis, a ddechreuodd ei olygu union ganrif yn ôl.

Hanes dylanwad y blaid ar wleidyddiaeth yr ugeinfed ganrif.

Fe'i disgrifiwyd fel 'digwyddiad canolog Cymru yn yr ugeinfed ganrif'.

Hyd ganol yr ugeinfed ganrif ni wnaed seryddiaeth ond yn rhan optegol neu weledol y sbectrwm.

Fe ddaeth yr ugeinfed o Ebrill a mynd heibio cyn i'r gwgw gyhoeddi ei bod wedi cyrraedd coed Nant y Deri.

Yn ei gerdd 'Washington ', mae Gerwyn Williams yn mynd â ni yn ôl at un o'r golygfeydd mwyaf dychrynllyd a welwyd yn yr ugeinfed ganrif.

Trown felly at y sefyllfa bresennol, argyfwng yr iaith yn ail hanner yr ugeinfed ganrif.

'Roedd ffilm wedi rhoi rhyfel y Boeriaid ar gof a chadw ond 'roedd ar fin creu cofnod parhaol o un o erchyllterau mwyaf yr ugeinfed ganrif.

Hwre!' gwaeddem ninnau, yn gwingo yn ein cadeiriau gan bleser ac yn ymbaratoi am yr ugeinfed tro i glywed yr ias yna i lawr y meingefn.

Rhaglen fydd yn gofyn os y gwnaeth yr ugeinfed ganrif gyflwyno gwyl iach a ffyniannus i'r ganrif newydd.

Mae'n dweud rhywbeth am yr ugeinfed ganrif ac am ei phobol i'r cymeriad cartwn dysfunctional hwn achub y blaen ar Nelson Mandela a'r Fam Teresa - ond yn waeth na hynny, yn fy marn i, Marilyn Monroe ei hun.

Dyma l'e/ tranger clasurol yr ugeinfed ganrif, y person modern sy'n gorfod ceisio gwneud synnwyr o fywyd heb gymorth na chanllaw moesol diogel na chysur ffydd na chymdeithas safadwy.

Cyfrol yn ymdrin â llenyddiaeth yr ugeinfed ganrif sydd yn ymwneud â Chymru.

Un peth trawiadol yw fod amryw o'r ymarferion darllen mwyaf elfennol wedi goroesi hyd yr ugeinfed ganrif a dyma oedd ein darllen Cymraeg cyntaf yn hanes llawer ohonom.

Ceir yn y gwaith hwn hefyd siawns i ailystyried rhai o ddigwyddiadau'r ugeinfed ganrif.

Prinnach oedd unrhyw feirniadaeth a'i bryd ar amlygu pwysigrwydd ysgrifennu o'r fath os oedd y Gymraeg i oroesi'n gyfrwng llenyddiaeth a fyddai'n berthnasol i'r ardaloedd mwyaf poblog yng Nghymru'r ugeinfed ganrif," meddai.

Paul Davies oedd yr arlunydd gwleidyddol mwyaf blaengar yng Nghymru ddiwedd yr ugeinfed ganrif, ac ymhlith yr artistiaid sydd ac a fu'n byw yma ef oedd y mwyaf gwreiddiol a radicalaidd ym mhob ffordd.

Daeth cyfnod Arwel Jones ('Rocet' i'w ffrindiau) fel ugeinfed Cadeirydd Cymdeithas yr Iaith i ben yn y Cyf Cyff ar Fawrth y 23ain '96.

Yr oedd hi ac y mae hi yn un o lenorion Cymraeg gwir fawr yr ugeinfed ganrif.

Ond ar ôl profiadau go erchyll pan aeth i Iran yn gynharach eleni - yr ugeinfed gwlad iddo ymweld â hi yn ystod y flwyddyn ddiwethaf - mae'r ffotograffydd Aled Jenkins bellach yn fwy na bodlon i gadw'i draed yn dynn ar ddaear Cymru.

I mi, un o gerddi mwyaf yr ugeinfed ganrif yw 'Difiau Dyrchafael' gan Saunders Lewis.

Trwy hollti cnewyllyn atom yr elfen iwraniwm, llwyddodd gwyddonwyr yr ugeinfed ganrif i greu ynni niwcliar.