Yn y ddeunawfed ganrif yr oedd yn arfer gan foneddigion a ymddiddorai mewn ysgolheictod a dysg estyn croeso i wyr galluog i'w tai.

Cydnebydd Tegla i'r gyfrol gael "canmol mawr arni gan wyr cyfarwydd a chondemnio mawr arni gan wyr cyfarwydd, yn ôl eu dehongliad gwahanol ohoni%.

Ond taw faint o gopi%wyr a ddaeth i lanw'r adwy, amhosibl oedd iddynt gyflenwi'r holl alwadau a glywid am lyfrau - yn enwedig am destunau crefyddol.

Yr ysgol ac ati Byddai yr "hunt" yn cyfarfod ar sgwar Pentraeth, ac roeddem yn adnabod y rhan fwyaf o'r "grooms" a'r byddigion hefyd o ran hynny, ond mae y cwn hela fel llawer o bethau eraill wedi peidio a bod Fe anghofiais son am siop Ty Llwyd oedd ar y sgwar, siop Jane Davies oedd i ni pan yn ifanc, pethau da a rhyw fan bethau oedd ganddi ar y pryd hynny, wedyn daeth yn dipyn mwy ddaeth Mrs Evans a'i dau wyr Hugh a Tommy oedd wedi colli ei mam (merch Mrs Evans) yn ifanc.

Gruffydd Parri lywyddai'r cyfarfod.Ar y llwyfan hefo fo yr oedd rhai o wyr parchus yr ardal.

Daeth yr ymosodiad ddiwrnod wedi i Arafat ddweud iddo ofyn i wyr arfog beidio saethu at yr Israeliaid yn yr ardaloedd sydd dan reolaeth y Palesteiniaid.

Ychydig wyr Mr Mainwaring am dueddiadau gwleidyddol ei staff.

Oni wyr archifwyr cenedlaethol Ffrainc y dylsid naill ai gadw rhywbeth fel hyn yn wastad, heb ei blygu o gwbl?

Gadawodd y rhain gof am sefyll yn nannedd y sefydliad ar gost addoli mewn ogofeydd o olwg ysbi%wyr y Llywodraeth, ar gost carchar yn achos Vavasor Powell ac eraill, ac ar gost ei fywyd i John Penry.

Ym 1984, aeth y glöwyr ar streic -- nid am gyflogau gwell, ond i gadw gwaith ar gyfer dyfodol eu cymunedau.

Yn yr ail act cawn nifer o olygfeydd gwrthgyferbyniol, un o olygfa o'r eglwyswyr yn cynllwynio sut i gasglu camdystiolaeth ac yn gwledda gyda'r ysbi%wyr ar ddechrau'u taith; golygfa arall o Bentre'r Bobol lle mae arweinwyr Ymneilltuaeth yn ymgasglu i weld beth sydd yn digwydd, ac yma y cawn Lywelyn y Bardd yn ffroeni bradwriaeth, a'r Annibynnwr, Davies, yn cymharu'r hyn sydd yn digwydd â hen Frad y Cyllyll Hirion, ac yna ambell olygfa ddoniol lle mae'r ysbi%wyr yn holi plant yr Ysgol Sul ac yn eu baglu â'u cwestiynau, gan geisio tystiolaeth i'w gwneud yn ymddangosiadol dwp, ond lle mae'r plant yn tybio bod yr ysbi%wyr yn rhai twpach.

I wyr fel T. E. Owen a Hugh Davies, yr oedd sism yn gyfystyr â thanseilio'r cyfansoddiad Prydeinig.

A hyd yn oed pe bai'r testun yn hŷn nag y gallwn ar hyn o bryd ei brofi, mae'r ffaith nad oedd copi%wyr diweddarach wedi moderneiddio nac addasu'r hanes, drwy gydblethu'r cnewyllyn brodorol ag elfennau o draddodiad arall, yn awgrymu'n gryf yr ystyrid y chwedl Gymraeg am Drystan ac Esyllt fel stori wahanol, mewn rhyw fodd, i hanesion eraill a berthynai i'r un un byd Arthuraidd, a bod y chwedl wedi ci thrin yn wahanol o'r herwydd.

Yn amser y Diwygiad, mewn sgwrs a Pitar Wilias, un o wyr amlwg y pentra, ynglyn a chrefydd, fe ddwedodd Rondol wrtho, 'Dwi ddim yn ama na fedrwn i arwain fy hun i ymuno a'r Bedyddwyr pe bawn i'n gwybod y cawn i drochfa mewn cwrw' 'A finna' meddai Begw.

Mae'r Beibl yn sôn, yn tydi, fod gwraig yn 'debyg i long y marsiandi%wyr a hi a ddwg ei hymborth o bell'.

Bu Cymdeithas yr Iaith yn eu cefnogi trwy gyhoeddusrwydd, picedu, codi arian a threfnu gwyliau i deuluoedd glöwyr.

Gall y Stiwt fod yn ganolfan y ddrama a cherdd yn yr ochr hon o Sir Clwyd a phwy a wyr na ellir sefydlu cwmni bach proffesiynol o actorion yma a fyddai'n gwasanaethu'r gymdogaeth drwy'r ysgolion a'r neuaddau bach gwledig.

Fedrwn ni byth guddio!" "Na fedrwn Gwgon, y naill yn rhy fach a'r llall yn rhy fawr, ond mi fedrwn gynllwynio a gyrru eraill ar siwrneiau sbi%wyr...

Bu ceisio cyfleu hanes digwyddiadau a oedd yn gydamserol mewn nifer o fannau gwahanol yn broblem i stori%wyr llafar erioed, a hynny am resymau amlwg.

Ar ben hynny daeth llawer mwy o gopi%wyr proffesiynol ymlaen i gwrdd â'r galw, megis y beirdd Gutun Owain a Lewis Glyn Cothi.

Buasai'r stori%wyr Cymraeg - a Daniel Owen yn eu plith - yn dadlau bod eu gwaith hwy y tu hwnt i bob beirniadaeth foesol.

Enwi Penrhyn G^wyr yn Ardal Genedlaethol o Brydferthwch Neilltuol.

Erbyn wyth o'r gloch, mae Duw a wyr faint o famau a'u plant o dan bump oed yn eistedd mewn Duw a wyr faint o gorlannau, ar ddaear sy'n wastad a melyn.

Pwy wyr?...

Roedd yr aelwyd honno wedi'i mynych gydnabod yn bwerdy daioni'r genedl ers hir amser gan grefyddwyr, gwleidyddion, llywyddion eisteddfodau, areithwyr Dygwyl Dewi, dirwestwyr, beirdd, stori%wyr, cerddorion, artistiaid a llu o amryfal gyfranwyr a fwydai bapurau a chylchgronau Oes Victoria.

Nid yw'r llywodraeth yn caniata/ u i'r cyfryngau ddarlledu lleisiau ei harweinwyr a'r unig beth a wyr pobl am y blaid hon yw ei bod yn cefnogi ymgyrch dreisiol yr IRA.

Pwy a wyr?

O gynnwys Eric, wyr bach Jane Gruffydd sy'n dod ati hi fyw, mae pum cenhedlaeth yn dod i mewn i'r hanes, a champ y nofel yw'r modd y mae'n dangos bywydau'r rhain yn gorgyffwrdd ac yn effeithio ar ai gilydd (thema amlwg yn ei straeon diweddarach, fel 'Gwacter' yn y gyfrol Gobaith).

Ambell dro, digwyddai fod rhywun o wyr cyhoeddus y Rhos heb siarad mor barchus am yr Herald ag y teilyngai, ym marn y golygydd, a gwae y creadur hwnnw, yr oedd llach y golygydd arno.

Bu farw ei hunig fab rhai blynyddoedd yn ôl ond gedy wyr, Bob ac wyres Wendy.

Wyr y rhain ddim am y gaeaf, maent yn byw mewn byd o ddau haf!

Canlyniad yr adroddiadau hyn gan yr ysbi%wyr yw fod y Llywodraeth yn eu derbyn â chroeso ac yn penderfynu ar gyfundrefn newydd o addysg gan y wladwriaeth, ac mae'r cythreuliaid wrth eu bodd, ac yn hedfan yn ôl i Gymru'n orfoleddus (tt.

Wyr Beryl.

At hynny, roedd cyfle i fwynhau awyrgylch Krako/ w heb fod yno filoedd ar filoedd o dwristiaid, ac i gerdded mynyddoedd y Tatra heb fod sgi%wyr fel morgrug hyd y lle.

Duw'n unig a wyr beth oedd ymateb y saint yn nwfn eu calonnau wrth i'r straeon a'r dywediadau carlamus arllwys yn un llifeiriant o'i enau.

Mae'n cofio am aberth y merched a fu'n gefn i holl ymdrechion eu g^wyr a'u meibion, y merched a fu'n dioddef y cyni yn dawel.

Wedi i March apelio eto at Arthur, danfonodd y brenin 'wyr cerdd dafod' i swyno Trystan, ond dychwelyd i'r llys a wnaethant, wedi i Drystan eu gwobrwyo ag aur.

Duw wyr o ble daw e, ond mae rhywbeth neis ar y ffordd - nid arian o angenrhaid, ond beth bynnag yw e, fe fyddi din falch ohono.

"PA LE, PA FODD DECHREUAF": yw teitl llyfryn a gyhoeddwyd yn ddiweddar sy'n fraslun bywiog a blasus o fywyd a gwaith Dr Roger Edwards, yr Wyddgrug, - un o wyr athrylithgar y ganrif ddiwethaf.

Ar y bore cynta' hwnnw, roedden ni wedi gorfod mynd i bencadlys y PSB, sef y militia Cristnogol, ac Amal y Moslemiaid, ac mi roedd o fel rhywbeth allan o ffilm ysbi%wyr.

Ond pwy a wyr efo Leeds.

Pwy wyr na fydd lle iddo fe ar fainc y tîm prawf.

Cerdd am John Roberts, y chwaraewr rygbi rhyngwladol a aeth yn genhadwr, ^wyr Iolo Caernarfon, beirniad a phrifardd eisteddfodol, yw 'Y Dyrfa'. Disgrifir gêm rygbi yn Twickenham ynddi, a hynny gan ddefnyddio termau rygbi wedi eu lled-Gymreigio.

Duw a wyr, Mair, fe wnest ti gymaint drosti ag oedd yn ddynol bosibl - mwy na hynny bron, 'nghariad i." "Ond doeddwn i ddim yno pan oedd arni fy ngwir angen i..." "Os oedd hi wedi penderfynu erbyn hynny, yna doedd mo d'angen di na neb arall arni pan ddaeth yr amser.

Arthur a wyr!

Wrth gwrs, y mae yn y llywodraeth wyr diwylliedig sy'n eiddigeddus tros urddas eu traddodiad.

Oherwydd bod Casnewydd yn whare gartre dwi'n meddwl bydd hyn'na yn gwneud gwahaniaeth, ond pwy a wyr.

Pwy wyr nad yw'r nofel fawr a'r gerdd f`awr am y glowr Cymraeg nid i godi o faes glo tymhestlog y De, ond o faes glo llai trystfawr y gogledd-ddwyrain.

Ffugio bod yn fyddar ac yn ddwl a gwrando ar bob si yn y fangre dlodaidd honno!" "A thra byddi di yno, Gwgon, mi fydda' innau yn gyrru'r ias i gerdded ac yn dilyn trywydd yr amserau." "Siort ora' Elystan, ond wnawn ni'n dau byth sbi%wyr fel Cellan Ddu.

Anaml y mae'r fath beth yn digwydd ac fe ddywedir gan 'wyr y wasg' bod hynny'n arwydd o fodlonrwydd ac mai dim ond pan geir gwrthwynebiad ac anghytundeb y daw ymateb i bapur newydd gan mwyaf.

Rydyn ni'n gobeithio falle y bydd Bangor yn gwneud ffafr â ni drwy guro Caerfyrddin pan gaiff y gêm honno ei chwarae - pwy a wyr! Mae cwpwl o anafiade 'da ni a ni'n mynd i'r gêm heno heb ddau neu dri o chwaraewyr.

Ond creadigaeth fodern yw categori 'y tair rhamant' oherwydd nid oes tystiolaeth fod copi%wyr, nac, mae'n debyg, ddarllenwyr, y gweithiau hyn yn eu gweld yn hanfodol gysylltiedig â'i gilydd.

Y mae bod yn etifedd dau ddiwylliant yn gallu creu anawsterau digon blin yn aml ac nid y lleiaf ohonynt yw anallu'r sawl na wyr iaith ond Saesneg i sylweddoli nad yw medru Saesneg a bod yn hyddysg yn hanes a llenyddiaeth Lloegr o angenrheidrwydd yn gwneud pobl yn Saeson.

Mae'n tynnu oddi ar wedd naturiol y mynydd, ond Duw â wyr faint o greithiau fyddai yma pe gadewid i'r miloedd sathru fel a fynont.

Clywais nifer yn holi ar ôl yr angladd, ble'r oedd rhai o wyr mwyaf blaenllaw'r genedl, oherwydd ni roddwyd gwr mwy nag ef yn naear Cymru yn y blynyddoedd diwethaf hyn.

Beirniadodd ef ei thuedd i ddibynnu ar hen noddfa stori%wyr fel Richard Hughes Williams, sef marwolaeth, yn y stori 'Yr Athronydd' (O Gors y Bryniau) ac meddai am y stori 'Newid Byd', o'r un gyfrol: Heddiw, ni sgrifennai'r pum gair olaf.

'Pwy a wyr beth all ddigwydd gyda Robert Howley wedi'i anafu.

Efallai na chefais glywed amdanyn nhw am nad oedden nhw yn wyr a gwragedd o egwyddor fawr.