Yn y cyfarfod gweddi yn gweddio'n effeithiol yr oedd y brawd Peter Williams, Mount Pleasant, ac yr oedd Ysbryd Duw yn ei ddefnyddio ef i'w waith trwy ei weddi, oblegid fe ddywedodd eiriau a afaelodd yn enaid rhai oedd yn gwrando arno, ac yn eu plith yr oedd Richard Owen, Y Waun (ifanc pryd hynny), Owen George Jones ac eraill.

Efo oedd organydd eglwys y plwyf yno, ac 'roeddwn yn ddigon ffodus i gael ei adnabod a'i glywed wrthi'n canu'r piano yng nghartrefi rhai o drigolion Y Waun yn ogystal ag yn ei gartref ef ei hun.

Fe gofiwch i David Phillips, Waun-lwyd, ddwyn offer marchogaeth a dillad tra'n gweithio ym mhlas Cilwendeg, a threuliodd flwyddyn o lafur caled yn gweithio'r felin droed yng ngharchar Hwlffordd am ei drosedd.

Wil Gaerwen y galwai William Owen, Ned Tyddyn waun oedd Edward Owen ganddo, a Twm Siopblac oedd Tomos Willias iddo, ac yn y blaen.

Cyn i'r heddgeidwad gyrraedd, fodd bynnag, daeth Edward Owen, Tyddyn Waun, i Dyddyn Bach yn ôl ei arfer, i nôl llaeth i'r moch.

Dyma'r drefn a arferwyd ers canrifoedd gydag enw cyffredin a arferir yn enw lle a dyma phaham y cawn enwau megis Y Groes, Y Waun, Y Betws, y Glog ac Y Bala ledled Cymru.

Ond fe gododd Richard Owen Waun ar ei draed, ac fe ddywedodd, 'Canwch "Gwaed y Groes sy'n codi i fyny%.' Ac fe'i canwyd â rhyw arddeliad rhyfedd, a dyblu a threblu 'Gad i'm deimlo/ Awel o Galfaria fryn'.

Ar adran honno yw'r llinyn syn rhedeg cysylltur coleg a sefydlwyd yn y cabanau ar y Waun ac a symudodd i adeiladau newydd yng Nghyncoed ddechraur chwe-degau.

Yn wir, 'roeddwn yn y coleg diwinyddol yn Llandaf cyn magu digon o ddiddordeb i fynd i wrando ar Fritz Kreisler a oedd yn ymweld a Chaerdydd ar y pryd; ac nid tan fy nyddiau yn gurad yn Y Waun, Sir Ddinbych, y dechreuais wrando o ddifrif ar symffoniau a phedwarawdau Beethoven, Mozart a Schubert.

Ond ta waeth am hynny, roedd gwen ei chroeso i mi yn jam a fyddai'n werth ei fotlio.A Gres Owan, Tyddyn Waun fyddai'n arfer dweud, 'Nid yw ein gweithredoedd da yn ddim ond yr hyn y mae'n cydwybod yn ei orfodi arnom i guddio'n gweithredoedd drwg.

Cofiodd Pamela fel y bu iddi hi weld a chlywed dau ŵr yn canu emyn ar y strydoedd yn Nhal-y-waun flynyddoedd cyn hynny.

Yn ôl Ann Davies, Prif Weinyddes Ysbyty'r Waun, mae'n rhaid addysgu pobol i orchuddio'u hunain yn iawn.

Dechreua'r hanesyn cyntaf yma gyda theulu mawr ym mhentref Tal-y-waun, sir Fynwy.

Gan aros ym maes y "gêm brydferth", y cewri cynnar oedd ar Pêl-droed y Celt (Concordia/S4C) yr wythnos hon gan gychwyn gyda'r athrylith o'r Waun, Billy Meredith.

Ond wedi symud i'm curadaeth gyntaf yn Eglwys y Waun mi sylwais i mor bell o'n i o bethau Cymraeg.

Noson i ddathlu hanner canrif o addysg gorfforol ddechreuodd fel Coleg Hyfforddi Dinas Caerdydd - clwstwr o hen gutiaur fyddin ar Barc y Waun.