Dim ond un wedd - a gwedd gamarweiniol i ryw raddau - ar gymeriad Ieuan Gwynedd yw hon.

Dyma chwi gemegydd, fe ddywedwn ni, yn astudio rhyw wedd ar gemeg y dderwen ym mhen draw'r ardd.

Ar un wedd, fe fagais i barch mawr at y fyddin - a sylweddoli cyn lleied a wyddwn am eu gwaith, eu syniadaeth a'u harferion cyn hynny.

Golyga hyn y bydd un o lyfrau plant pwysicaf yr ugeinfed ganrif (a welodd olau dydd gyntaf yn 1931) yn ymddangos ar ei newydd wedd erbyn y flwyddyn 2000.

Ar un wedd y mae'n gofiant hefyd i bob milwr o Gymro a fu farw yn yr heldrin fawr.

Yn y drydedd, ceisiaf ddangos mai cydgenedlaetholdeb yn hytrach na byd digenedl yw gwrthrych gobaith y Testament Newydd yn ei wedd fydgofleidiol.

Sut wedd oedd ar addysg yn y gwledydd uchod tua dechrau'r ganrif ddiwethaf?

Yr oedd yn drist gweld y dirywiad yn ei wedd mewn pum mlynedd.

'Ishe pwrnu Llety-bugel wedd e.

Mae hyn yn ein harwain oddi wrth gyfatebiaethau achyddol arwynebol at wedd fwy thematig ar y nofel ei hun.

Ac wele, yn agwedd Williams at lenyddiaeth, yr un hawl arloesol ag a welwyd yn ei a~wedd at ei ~refydd.

I ddibenion gwyddonol, y mae'n gwbl briodol inni ynysu'r wedd gemegol, dyweder, ar beth bynnag yr ydym yn ei astudio.

Un esboniad ar y wedd hon ar y nofel (ar wahan i ysgogiad cychwynnol amodau cystadleuaeth yr Eisteddfod Genedlaethol, a ofynnai am nofel yn ymdrin a thair cenhedlaeth) yw hoffter y Cymry o hal achau, yr ymhyfrydu mewn tylwyth mawr dyrys.

Ar un wedd y mae hon yn rhoi camargraff inni, am ei bod yn llawer mwy personol na chrynswth gwaith y clerwr, ond eto i gyd y mae'n gwbl nodweddiadol o'i waith o ran ei hanfod, am fod tynerwch dynol o fewn y teulu yn wedd ar fywyd a bwysleisir yn arbennig yn ei gerddi mawl, ac am fod ei arddull seml ar ei mwyaf effeithiol yma yn cyfleu argraff o deimlad dwfn a diffuant.

Mae dwy wedd amlwg iawn ar y broblem.

Treuliais sawl min nos yn 'Y Wern', ei gartref, ac yn ddieithriad trafod rhyw wedd neu'i gilydd ar wyddoniaeth, yn arbennig ffiseg ac astroffiseg, a wnaem.

Mae'n wir i amryw un, o Saunders Lewis i Hywel Gwynfryn (yn Melltith ar y Nyth), ailgyflwyno'r chwedlau yn y Mabinogi mewn modd sy'n denu chwilfrydedd meddylwyr Freudaidd neu Jungaidd, gyda'u diddordeb yn y wedd rywiol i bethau, a'r amwysedd a'r diffyd rhesymolder sydd yn y chwedlau ym mherthynas pobl neu greaduriaid â'i gilydd, a'r symud sydd rhwng y byd greddfol, anifeilaidd, a byd dynion a'u defodau a'u hawydd i roi trefn ar bethau.

Syniai Saussure am iaith fel chwarae gwyddbwyll, lle y bo i'r darnau eu gwerth a'u swyddogaeth a lle y bo'n rhaid eu symud yn ôl rheolau arbennig; bod dwy wedd ar astudio iaith, sef y wedd syncronig, disgrifiad o gyfansoddiad iaith, ei sieniau, ei geiriau a'i gramadeg mewn cyfnod arbennig, a'r wedd ddeiacronig, y cyfnewidiadau sy'n digwydd i iaith dros gyfnod o amser; a bod rhai gwahaniaethau rhwng Langage, gallu cynhenid yr hil ddynol i gyfathrebu trwy gyfrwng arwyddion llafar confensiynol, la langue, y system ieithyddol fel y mae'n bod yn meddwl pawb sy'n defnyddio'r iaith, a la parole, arferion llafar ac ysgrifenedig y siaradwyr, yr unig wedd y gellir ei hastudio.

Tad yn y Mab, Mab yn y Tad, Ac yr un wedd mae'r Ysbryd rhad; Y man bo un y lleill y sy; O ryfedd Fod!

Rhagrith Yr ail wedd ar y duedd yma i 'feddwl yn gam' yw RHAGRITH.

'Pam wedd e'n dwad ar gered ffor hyn?'

Newydd ddod i Gymru yr oedd Anglicaniaeth (neu ryw wedd arni), ac yr oedd dysgeidiaeth a gwybodaeth grefyddol yn brin iawn yma.

i ail-greu Caernarfon ar ei newydd wedd.

Gwyddent taw Jonathan oedd yr unig ddolen gyswllt rhyngddyn nhw a'r byd ar ei newydd wedd a gwyddent hefyd fod y cyfarfod rhyngddo ef a Mathew yn mynd i fod yn un allweddol i gael gafael ar ben-llinyn yr holl ddryswch.

'O, rhyw bensaer bach ifanc wedd e - o barte Cwm Rhondda neu lan ffor'na rhwle.

Difaterwch Y drydedd wedd yr hoffwn ei nodi yw DIFATERWCH.

Un o englynion Talwrn y Beirdd ydi o þ Beddargraff Clown' þ O'n gþydd fe lwyddai i guddio þ ei henaint dan wên ei gellweirio: ond ei wedd ddi-fwgwd o a welwyd awr ffarwelio.

Yn y ganrif hon, y wedd gymdeithasol ar ieithyddiaeth sydd wedi tynnu sylw llawer o ieithyddion h.y., cydberythynas amrywiadau mewn iaith a nodweddion eraill, megis safle cymdeithasegol neu economaidd y siaradwyr, ffurfioldeb, etc.

Rwyt ti'n ddigon ifanc a llwyd dy wedd i edrych fel un o blant yr ysgol yna yn y dref.

Roedd cysgod ansicrwydd yn bygwth hawlio'i wedd.

Gwelid ambell un allan gyda'i wedd ddechrau'r gwanwyn, yn aredig ei dir, ac yn hanner gobeithio y caent aros wedi'r cwbl.

Os cafodd Cymru, ar droad y ganrif, ei phrofiad o modernismo, daeth iddi ar wedd hen-ffasiwn, a'i gogwydd tuag yn ol.

Mae ei wŷr yn crechwenu ac yn ei oganu ymhlith ei gilydd, ond maent yn grwgnach hefyd wrth wedd clod y llys ac enillion y twrnameintiau'n diflannu.

Ond roedd Victorias tywyll ei wedd ac Ausra benfelen yno yn wenau ifanc i'n croesawu ac yn barod i ymarfer eu Saesneg.

Y wedd fwyaf amheuthun ar y gerdd hon yw'r darlun a roddir o'r bachgen bach.

Yr oedd ei wedd fel calch a methai'n lân â rhoi ei draed heibio ei gilydd.

Mewn un angladd wrth ddarllen Salm y Bugail, fel hyn y traethodd y doctor: 'le, pe rhodiwn ar hyd glyn cysgod angau, nid ofnaf newid' (Pan dery angau, un wedd ar y brofedigaeth yw'r newid sy'n digwydd i'r holl dŷ mewn cegin a pharlwr a llofft, newid sy'n syfrdanu.) Ni wn ai o fwriad ai trwy ddamwain y rhoes y meddyg dro mor annisgwyl i'r gair, ond roedd ei glywed yn gynhyrfus o newydd: 'Nid ofnaf newid.' Roedd Doctor Jones yn ŵr pur grefyddol ei natur, ac ar ambell Sul byddai'n pregethu hwnt ac yma yn eglwysi'r fro.

Nid yr elfennau hyn sy'n amlwg, ond yn hytrach barhad, ar newydd wedd a chydag angerdd newydd, o'r ysbryd Rhamantaidd hwnnw a oedd eisoes wedi chwythu'i blwc mewn gwledydd eraill.

Tegeirian tal, cain ei wedd, o liw pinc tywyll ydyw, a'i arogl hyfryd o sbeis a mymryn o 'carnation' yn cryflhau fin nos er mwyn denu'r gwyfynnod i'w beillio.

Pa wedd bynnag am hynny, yr oedd rahid i bawb deallus gydnabod nad oedd Dafydd ap Gwilym yn sui generis yn llenyddiaeth Ewrop, hyd yn oed os oedd yn ymddangos fellyn yn llenyddiaeth Cymru, ond fel yr oeddid yn dod yn fwy hysbys yn llenyddiaeth y cyfnod a flaenorodd ei gyfnod ef, deuai'n fwyfwy tebygol fod rhai o wreiddiau barddoniaeth serch a barddoniaeth natur Dafydd ym marddoniaeth ei flaenorwyr, sef ym marddoniaeth y Gogynfeirdd neu Feirdd y Tywysogion, ac y gallai fod y dylanwadau cyfandirol y mae'n bosibl dadlau eu bod i'w gweld yng ngwaith Dafydd, mwen gwirionedd, yn rhai a effeithiodd ar farddoniaeth ei flaenorwyr.

Mae'r aflwydd yn dechrau pan ydym yn ynysu un wedd ar y bydysawd a cheisio ei wneud yn hanfod pob gwedd arall.

Felly y lleddir y wedd ddistrywiol i dadolaeth, a gwneir yr un peth i'r wedd gyffelyb mewn mamolaeth wrth ladd y Twrch, sy'n cynrychioli, dan gochl creadur gwrywaidd, yr hen fam o hwch a ildiodd fywyd i Culhwch, ond a oedd - fel y dywedodd James Joyce am ei famwlad - am ei fwyta'n fyw wedyn.

Am iddo grwydro cymaint i bregethu, a phregethu weithiau bedair-a phum gwaith y dydd, y rhwygwyd y wedd ar Harris onid oedd yn welw a rhychlyd ei wyneb yn ddeg ar hugain oed.

Wrth lanhau'r Deml yr oedd yn cyflawni gweithred sumbolaidd yn null yr hen broffwydi i ddwyn i'r amlwg y wedd fydlydanol ar obaith Israel, yr awydd am weld teml ei ffydd yn yr unig wir Dduw yn dŷ gweddi i'r holl genhedloedd.

Roedd yn fuddugoliaeth i'r wasg ar un wedd, ond roedd yn fuddugoliaeth bwysicach i genedl y Cwrdiaid.

Bydd aelodaeth y Senedd gyflawn ar ei newydd wedd fel a ganlyn: (i) cadeirydd; (ii) is-gadeirydd ymchwil a pholisi; (iii) is-gadeirydd cyfathrebu; (iv) is-gadeirydd ymgyrchu gweithredol; (v) is-gadeirydd gweinyddol; (vi) trysorydd; (vii) cynullydd a chynrychiolydd arall o'r grŵp ymgyrch Deddf Iaith i'r Ganrif Newydd; (viii) cynullydd a chynrychiolydd arall o'r grŵp Ymgyrch Addysg; (ix) cynullydd a chynrychiolydd arall o'r grŵp Ymgyrch Cymunedau Rhydd; (x) cadeirydd pob rhanbarth (ynghyd â chynrychiolydd ychwanegol mewn rhanbarthau lle mae celloedd byw oddi fewn iddi, sef adolygiad blynyddol yn unol â'r defn bresennol); (xi) golygydd Y Tafod; (xii) swyddog masnachol; (xiii) swyddog adloniant; (xiv) hawl i gyfethol 3 aelod e.e. i redeg ymgyrch dros dro arbennig neu i gel cynrychiolydd uniongyrchol o gelloedd myfyrwyr.

Ar un wedd dyna ddatguddiad rhyfeddaf a mwyaf cyffrous y Llyfrau Gleision.

Merch fechan ydoedd, a rhyw wedd gadarn iddi, gyda'i hateb mor barod â'i chwarddiad.

Dyma'r math meddwl a astudiwyd yn ei wedd Gymreig gan y diweddar Athro Alun Llywelyn-Williams yn Y Nos, y Niwl a'r Ynys.

Mae'n well i Nipon a gymerwyd yn garcharor gael ei ladd yn hytrach na dychwelyd i'w wlad." Ar ôl meddwl am foment mentrais innau ateb, "Bydd yna groeso i'r carcharorion Prydeinig i gyd pan ânt adref." Yr oedd yn amlwg oddi wrth ei wedd nad oedd yr ateb hwn yn ei blesio'n fawr.

e) Cynnal gweithgareddau Cymraeg gyda phlant Ysgol y Grange, Abertawe er mwyn cyflwyno'r wedd gymdeithasol ar ddysgu iaith.

Print Fideo Sain Meddal wedd

Mae deng myrddiwn o rinweddau Dwyfol yn ei enw pur; Yn ei wedd mae rhagor tegwch Nag a welodd môr a thir; Mo'i gyffelyb, Erioed ni welodd nef y nef.

Mae'n tynnu oddi ar wedd naturiol y mynydd, ond Duw â wyr faint o greithiau fyddai yma pe gadewid i'r miloedd sathru fel a fynont.

Er nad yw'n syndod fod Kate Roberts wedi penderfynu peidio ag estyn hanes Traed mewn Cyffion y tu hwnt i'r Rhyfel, mae yna wedd fwy cadarnhaol ar y cwestiwn o gyfnod yn y nofel.

I wneud cyfiawnder â'r gweld hwnnw ni thâl dyrchafu un wedd ar y bydysawd a darostwng pob peth arall iddi.

A waeth heb a malu awyr am brydferthwch cwysi union gwŷdd main yn sgleinio yn yr haul, a siffrwd y gyllell drwy'r dywarchen, a rhugl y cwlltwr drwy'r pridd wrth i wedd o geffylau porthiannus ei dynnu, a'r certmon rhwng y cyrn yn ei ddal ag un troed yn y rhych ac un goes yn fwy na'r llall drwy'r dydd.