Gadawodd y dwymyn hi, a dechreuodd hithau weini arnynt.

Roedd yn beth anarferol i ferch fod yn annibynnol (er bod y Rhyfel Mawr wedi rhoi mwy o gyfle iddynt), a'r duedd yng ngwaith Kate Roberts yw dangos merched yn dilyn y drefn gonfensiynol - mynd i weini a phriodi.

Cymaint haws oedd ganddi weini trugaredd a thosturi efo dwylo a chusan; gwisgo a dadwisgo, golchi a bwydo, trwsio a smwddio, anwylo a chribo, cysuro teuluoedd 'euog' a dwrdio ambell un esgeulus.

Arweiniai'r ymweliad hwn ni at ei hanes fel gwas bach (page boy) yn Llwyngwair gyda'r Boweniaid a'r atgofion am ymweliadau'r teuluoedd o'r Cilgwyn a Stradmore a'r dillad hardd a wisgent wrth y bwrdd cinio lle'r oedd disgwyl iddo weini yn gwrtais.

A'r nos a'i lluoedd ser a'i lleddfol si, Ei gwlith a'i haden lwyd a'i dwyfol daw, Ni chawn i weini a'i heneidiol glwy; Ond gwyllt ymwibiai rheswm yma a thraw Drwy'r cread mawr a thrwy'r diddymdra mwy, Nes dyfod Cwsg ac Angau law yn llaw, I'm hudo dan eu du adennydd hwy.

Wedi tymor dyfal o weini ar blant gofidiau, bydded bendith ar aelwyd y meddyg mwyn yng nghyfnod yr hamdden a haedda.

Un o ddiwydiannau coll y Rhos, bellach, yw allforio ein merched i Loegr (gan amlaf) i weini.

Wedi misoedd o weini ar ynnau gwrth-awyrennau, ei waith yn awr oedd peintio darluniau ar waliau cantinau NAAFI Y mae'n debyg fod adran o'r corff hwn wedi mynd i Iwgoslafia'n ddiweddar.