Cawn fwy o hanes Wiliam Prichard eto.

Cafwyd sgyrsiau dadlennol yn Head to Head gyda Sioned Wiliam.

Y mae 'anllywoadraeth a lladrad', meddai ymhellach, yn sicr o lygru 'hil gŵr a nerth gwâr yn ei ôl', a 'hwnnw sy'n gyfion', yn 'geidwad', yn 'gadarn', yn 'gall' ac yn ŵr 'da'r synnwyr' yng ngherddi Wiliam Llŷn, os nad hwnnw a oedd ei hyn yn benteulu a gadwai drefn ddisgybledig ar ei dy a'i dylwyth ac a estynnai gortynnau ei warchodaeth i gylch ehangach ei gymdogaeth.

'Pa ryfedd', meddai Wiliam Llŷn am ddisgynyddiaeth hynod un o'i noddwyr, 'fod y profiad, ag urddas Duw, yn gwreiddio stad'.

ER pan ddywedodd Wiliam yn herfeiddiol na fedrai ddioddef bod yn gardotyn yn hwy yn y chwarel a'i fod am fynd i'r Sywth - yr oedd fel petai bwysau wrth ei chalon.

Blinodd Wiliam feddwl, ac aeth i gysgu.

A chymerasid yn ganiataol rywsut nad ymadawai Wiliam byth â'i gartref ond i briodi.

Yn God Save the Prince of Wales, a gyflwynwyd gan Sioned Wiliam, datgelwyd rhai o'r sgandalau ar straeon a oedd yn amgylchynu 10 o Dywysogion Cymru ac yn Ar ôl yr Orsedd, teithiodd Beti George i'r India i gwrdd â rhai o aelodau o deuluoedd brenhinol yr isgyfandir i gael gweld beth sydd gan fywyd i'w gynnig iddynt ar ôl iddynt golli eu statws brenhinol.

"Ond sut oedd Wiliam cyn cychwyn?" "'Rydw i'n credu i fod o dest â'i dymchwel hi, ond i fod o'n tri%o dal." "Mi gwêl i dad o hi'n chwith ar i ôl o yn y chwarel." "O, ofnadwy."

Prin ei bod hi'n dlawd, gan iddi briodi'n ŵr cyntaf uchelwr pur gefnog o Lanfair Talhaearn o'r enw William Davies (neu Wiliam Dafydd Llwyd) ac i hwnnw ei gadael mewn amgylchiadau digon cysurus tra byddai.

Anghofiodd Wiliam ei gydymaith yn y trên.

Diwrnod rhyfedd oedd y diwrnod yr aeth Wiliam i ffwrdd, yn y Ffridd Felen.

'Ei dyweddi', meddai Wiliam Cynwal am un o'i noddwyr 'oedd addas; yrhawg o ryw, gwraig o ras'.

Fel yna y rhedai meddyliau Wiliam, a'r trên yn symud yn araf, gan chwythu fel dyn yn mynd i fyny gallt.

Daliai'r fam ymlaen i siarad am yr un rheswm ag y daliai Wiliam ei ben i lawr.

Nid rhyfedd i feirdd megis Wiliam Llŷn a Wiliam Cynwal roi cymaint pwyslais ar y 'Tŷ bonedd (a'r) Tŷ rhywiog' ynghyd â'r 'beunydd hil bonedd helaeth'.

Dafydd fab y Tywysog ag Isabel, merch yr anffodus Wiliam de Breos a grogwyd ym Maenor Crogen.

"Ond my gewch chi weld y bydd Wiliam yn iawn, wedi cyrraedd a dechrau ennill arian.

Aeth Wiliam Prichard, Braich Dinas, allan i'r llawr i ganu.

Ieuan Wyn, Aled Rhys Wiliam.

Caiff croeso'r abad ei ganmol drachefn gan Lewis Glyn Cothi yn y cywydd marwnad a ganodd iddo: bu Margam yn ysbyty a Rhufain i Gymru oll odsano medd y bardd, 'A'n pab fu Wiliam Abad'.

Ond yn wir, ni wyddai ba un oedd galetaf, gweled Wiliam yn cychwyn i ffwrdd, ai ei weled yn dyfod adref bob nos yn surbwch a digalon.

Gwyddai fod ganddo rywbeth personol yn erbyn ei dad, a gwyddai y carai gael gwared ohono, ond medrai ei dad gadw'i dymer, yr hyn na fedrai Wiliam.

Ac yna, y mae Wiliam yn rhoi ei gôt uchaf amdano, a'i het galed am ei ben, ac yn lapio crafat mawr ddwy-waith am ei wddf; yna yn cymryd gafael yn y fasged a orffwysai fel tynged ar ben y bwrdd mawr er y noson cynt, yr un fasged ag a ddawnsiai wrth ochr y frêc bedair blynedd cyn hynny, ac a welwyd yn cychwyn Owen i'r Coleg.

Canodd y Nant i ofyn gŵn gan ryw Wiliam Abad, beth bynnag, a chan fod cyfeiriad at Gorntwn yn un arall o gerddi'r bardd, dyma ateg o blaid cymryd ein bod wedi cysylltu'r gerdd ofyn a'r gwrthrych iawn.

Dro arall, bu Iorwerth Fynglwyd a Wiliam Egwad yn annog yr Abad Dafydd i gael gwared ar ryw glerwr o'r enw Sion Lleision o'r fynachlog.

Dywedodd Wiliam Salesbury a'r Esgob Morgan yn debyg.

Yn y trên, eisteddai Wiliam a'i law dan ei ben, a'i brudd- der yn lwmp yn ei frest.

Eraill yn y gystadleuaeth: Cyril Jones ac Aled Rhys Wiliam.

Dyna'r hen ____ (berwai Wiliam wrth gofio amdano'n awr) yn gwrthod rhoi clwt iddo ryw brynhawn yn yr haf, yn ei ddull cyfrwys.

Ond yn sydyn, tua chanol y gân dyma Wiliam Prichard yn rhoi bloedd fawr yng ngwyneb Mrs Owen wrth actio dal yr ysgyfarnog.

"Wel," meddai Wiliam, "da boch chi i gyd"; a heb edrych ar neb, dilynodd ei dad i'r tywyllwch.

"O Dduw!" griddfanai Wiliam, "pam na chawn innau gychwyn yr un fath?" Ac eto, fe gofiai am ei atgasedd diweddar o'r chwarel.

Roedd Wiliam Prichard yn ganwr o fri - a môr o lais ganddo, llais bâs trwm.

'Gwraidd edn mewn gradd ydwyd', meddai Wiliam Llŷn, 'mwy'n dy ras na mân wŷr wyd'.

Yr oedd hynny'n ddigon, ond pan edliwiodd hwnnw iddo ei gysylltiad â'r Blaid Lafur a'i waith ynglŷn â'r Undeb methodd gan Wiliam ddal, a neidiodd i'w wddf.