Rhaid gwahaniaethu hefyd rhwng cenedlaetholdeb, imperialaeth o thotalitariaeth, er cydnabod y gallant oll weithiau gyd- fodoli yn yr un wlad.

Drwy weithio mewn partneriaeth ag amrediad o sefydliadau mae BBC Cymru yn uchelgeisiol yn ei gynlluniau i danio dychymyg y wlad a dod â dysgu i bob sector o'r gymuned drwy ei fenter dysgu gydol oes.

Roedd en dechraur gystadleuaeth gyda thipyn o record ar ôl helpu ei wlad i ennill Cwpan y Byd a wnaeth ddim byd i dynnu oddi ar ei berfformiad bryd hynny - nar ddawn ar gallu sy gandd fe.

Ond 'roedd hollt enfawr rhwng cyfnos rhamantiaeth y beirdd a gwawr y rhyddfrydiaeth newydd a oedd yn torri uwch y wlad.

Daeth y lleuad allan gan daflu ei golau tawel oeraidd dros y wlad.

Aeth canrifoedd heibio er pan ddangosodd Mair ei Mab bychan i deithwyr dieithr o wlad bell.

Cafodd Ben bwl o chwerthin nes ei fod yn wan wrth inni ddarllen am hyn ac hyd heddiw, pan mae na ddigon o fybls yn y bath, mae'n dal i chwarae bod yn hen wr o wlad y sebon.

Ni chadwai hyn ni, fodd bynnag, rhag dilyn gofynion gwladwriaethol y cyfnod a hawlid ugain wythnos arall o'r flwyddyn at wasanaeth y wlad.

Wedi methu cael 'fisas' yr oeddan nhw - mae Oman gyda'r wlad galetaf yn y byd i gael mynediad iddi.

Roedd yr etifeddiaeth, fodd bynnag, yn cynnwys anghenfil y wladwriaeth gostus a oedd yn tagu'r wlad a'i phobl.

Cyndyn iawn i gymryd rhan mewn unrhyw weithred filwrol fu'r Almaen ers ailuno'r wlad yn 1989 oherwydd y cof am ddinistr yr Ail Ryfel Byd.

Roedd Ysgol Uwchradd Che Guevara y bÉm i'n ymweld â hi yn un o'r escuelas del campo, ysgolion y wlad, ond plant o'r ddinas oedd y rhan fwyaf o'r disgyblion.

Polisi bwriadus gwladwriaeth wrth-Gymraeg a chwalodd iaith a diwylliant Cymru mewn cymaint o'r wlad.

Mae hen geyrydd cyntefig yn y wlad yn ogystal, gyda thomennydd anferth o bridd a cherrig yn eu gwarchod.

Gan fyfyrio ar flwyddyn o newid mawr ers sefydlu'r Cynulliad Cenedlaethol, rwyf yn ymfalchïo yn y ffordd y mae BBC Cymru wedi llwyddo i adlewyrchu datblygiad y corff newydd, ac effaith datganoli ar y wlad, gydag ystod o raglenni newydd ardderchog.

Roedd gan yr arlywydd fwy ar ei blât na cheisio achub ei wlad; roedd ei briodas, hefyd, mewn trafferth.

Onibai i Wil Twmpath gael ei hudo i Wlad N'Og ar ei ffordd o ffair sglodion Capel Tarsis gyda llathen o wynwyn dros ei ysgwydd - bargen o stondin gynnyrch Mrs Harris y Gweinidog - mae'n amheus a fyddai pethau wedi digwydd fel y gwnaethont.

Mae uchel swyddogion y llywodraeth wedi rhybuddio fod y wlad yn dychwelwyd i'r cyflwr roedd ynddi yn ystod y ganrif ddiwethaf, ac mae hyd yn oed Fidel, yn ôl nifer o ffynonellau, wedi mynegi ei bryder am y dyfodol.

Dyna pam y dwedodd Graham Henry taw Lloegr yw'r ail wlad gryfa yn y byd y dyddiau hyn, drwch blewyn y tu ôl i Awstralia.

Cynlluniwyd y rhan fwyaf o'r twf hwn i gartrefu pobl a oedd am symud allan o Lundain a byw yn y wlad.

Y mae'n un o'r trefi mwyaf llwyddiannus yn y wlad.

Nid oedd y sefyllfa lawer yn well yn Sbaen, yn ne'r Eidal, yn Iwerddon nac yn hen Wlad Pwyl.

Ond fe gollir popeth a fu'n werthfawr erioed gennym yng Nghymru os â Hitler ymlaen i ychwanegu eto at y galanastra a wnaed ganddo'n barod; ni buasai'n bosibl i mi nac i tithau, gyfaill, a fagwyd yn nhraddodiadau rhyddfrydig a dyngarol Cymru, fyw o gwbl mewn unrhyw wlad a orchfygwyd ganddo ef na chan Mussolini lwfr na chan Franco grefyddus.

Efallai fy mod yn anghywir ond fe dybiais fod y cyflwyniad wedi'i wneud i gyflwyno neges - ymddiheuriad, efallai, am fod y wlad wedi creu'r fath elyniaeth.

Roedd eraill ar eu ffordd i'r wlad lle bydden nhw'n treulio tair wythnos yn cynaeafu dail baco.

Ni allaf feddwl am unrhyw wlad arall yn y Gorllewin oddi ar yr unfed ganrif ar bymtheg, ddim hyd yn oed wlad Babyddol, lle y tra-arglwyddiaethwyd mor llwyr ar y gair printiedig gan weithiau crefyddol ag y gwnaed yng Nghymru'r ganrif ddiwethaf.

"Roedd Llygoden Fach y Wlad yn methu â chysgu am ei bod hi mor gyffrous.

Mae Gwlad Pwyl wedi enwi 8 o'r 11 a ddechreuodd y gêm yn erbyn Cymru ym mis Hydref ar gyfer y gêm nesaf rhwng y ddwy wlad yn Stadiwm y Mileniwm, Caerdydd ar Fehefin 2.

Oedd yna heddwch gwirioneddol yn y wlad?

A'r wlad a gafodd lonydd.

Oherwydd Cymru i mi yw'r Gymru Gymraeg, y rhan honno o'r wlad lle mae pobl yn dal i siarad, sgrifennu ac anrhydeddu eu mamiaith.

tra'r oedd y tri yn fychan iawn, yr oedd eu tad yn eu harwain ar hyd a lled y wlad i gynnal cyngherddau.

(Nid dyma'r sylwadau mwyaf difrifol ynglŷn â'r Gymraeg a gafwyd gan offeiriadaeth yr ardal, ond trafodir hynny'n fanylach yn nes ymlaen.) Os cafodd y Parchedig John Griffith, Aberdâr, y teitl 'enllibiwr ei wlad' gan y Parchedig D.

I'r teithiwr dieithr a ddeuai am dro o Lundain, dyweder, i berfeddion gwlad Cymru, rhan o Loegr oedd y wlad o'i gwmpas.

Pan ymadawodd y Rhufeiniaid gadawsant wacter ac ansicrwydd o'u hôl, a chyn pen dim llamodd y Pictiaid rhyfelgar yn baent i gyd dros Fur Hadrian a dechrau difrodi'r wlad.

O ystyried tlodi a diffyg adnoddau'r wlad, doedd dim disgwyl i'r RRC fedru mynd i'r afael â'r newyn ar ei ben ei hun.

Erbyn mis Medi bydd miloedd o adar yn dylifo i'r wlad hon a bydd rhai hefyd yn gorffwys cyn mynd ymhellach i wledydd fel Sbaen.

A'r planhigfeydd llydain oddi yma i lawr hyd at yr Atlantic a Chulfor Mexico, ac i'r gorllewin hyd yr Afon Fawr - y Mississippi - ac ymlaen wedi hyny hyd at dueddau Ymerodraeth Mexico - maent y dyddiau hyn yn cael eu torri i fyny a'u rhannu - eu rhannu rhwng y niggers a'r Yankees, ac unrhyw genedl o unrhyw wlad a ddelo ymlaen i'w cymryd, am lai na hanner eu gwerth.

Bydd Anthony Copsey wedi byw yn ein plith yn ddi-dor ers chwe blynedd erbyn Dydd Calan, sy'n golygu y bydd ym gymwys i'w ddewis i'n Tîm Cenedlaethol yn erbyn ei wlad ei hun.

Rhyw ddyrnaid o'r ffrindiau pennaf a wyddai mai ef hefyd oedd perchennog yr unig gwmni Polion Galwp yn y wlad, a'r wythnosau twrnament oedd ei dymor gorau ar wahan i amser etholiadau.

A phan glywodd Rondol fod Pitar Wilias yn gwneud montibag ohono ar lwyfannau'r wlad, y cyfle cyntaf a gafodd fe ddwedodd wrtho, 'Weli di Pitar - ma'n nhw'n dweud wrtha i dy fod yn cymryd fy enw'n ofer am fy mod yn cymryd ambell i lasiad o gwrw, ac na fyddi byth yn son am dy ffrindia sy'n llyncu wisgi.

Nid anghofiodd y wlad 'ma eira mawr Chwefror chwe blynedd yn ôl, a'r pryder a oeroedd ein gwaed y Chwefror eleni.

Ar Hyd a Lled y Wlad

Ar ddydd Sul roedd dirprwyaeth yn cyfarfod ag arlywydd y wlad, Heng Samrin - cyfle i gael lluniau prin o'r Arlywydd.

Dengys y traddodiad hwn fod gan y wlad gysylltiad â'r India yn gynnar yn ei hanes.

Mae'n drueni bod Fidel ei hun wedi cadw'r fath reolaeth ac awdurdod llwyr dros ei wlad.

Daethant yn fwy hyf a ffyrnig fel y ciliai awdurdod y Rhufeiniaid, nes dod yn bla ar y wlad a rhaid oedd ceisio'u gorchfygu.

Anodd oedd cysoni fy nau argraff cyntaf am y wlad drallodus hon.

Roedd pobl y wlad wedi cael eu siomi o sylweddoli bod trethi'r Seneddwyr yr un mor drwm a rhai'r Brenin - ond yn waeth na hynny, roedd y Senedd wedi newid cymaint ar ddeddfau'r wlad, yn enwedig ynglyn a'r Eglwys.

Mae gen i wlad i'w rhedeg, meddai Tony Blair pan ofynnwyd iddo a fydd yn cymryd gwyliau tadolaeth.

Roedd Pol Pot a'r Khmer Rouge am gyflwyno chwyldro comiwnyddol i'r wlad.

Gollwng hwy, iddynt fynd i'r wlad a'r pentrefi o amgylch i brynu tipyn o fwyd iddynt eu hunain.' Atebodd yntau hwy, 'Rhowch chwi rywbeth i'w fwyta iddynt.' Meddent wrtho, 'A ydym i fynd i brynu gwerth ugain punt o fara a'i roi iddynt i'w fwyta?' Yr Arglwydd Iesu, yn ôl adroddiad Ioan, a gymerodd y cam cyntaf yn y sefyllfa ddyrys trwy ofyn i Philip: 'Lle y gallwn brynu bara i'r rhain gael bwyta?' Amcangyfrifodd Philip, y Swyddog Bwyd, debyg, ymhlith y deuddeg, y byddai eisiau o leiaf werth ugain punt o fara i roddi tamaid i bob un.

Dyna sydd wrth wraidd llawer iawn o'r anniddigrwydd a fynegir ar hyn o bryd ym mhob cwr o'r wlad.

Y mae rhannau helaeth o'r wlad heb na thrydan na dwr tap o hyd; ar wahân i'r aelwydydd cefnog, mae'r gweddill yn defnyddio glo i goginio, mangl wrth wneud y golch, a'r ciosg ar fin y ffordd os am wneud galwad ffôn.

Cydsyniais yn eiddgar, gan weld cyfle i grisialu fy syniadau fy hun am fanteision ac anfanteision uno dwy ran y wlad, ac i fynegi sut rydw i - fel brodor o'r hyn a arferai fod yn Ddwyrain yr Almaen - yn teimlo erbyn hyn.

Gan mor hawdd oedd croesi'r môr o Iwerddon i Gymru, yr oedd yn naturiol bod cyfathrach agos rhwng y ddwy wlad.

Wedi'r cyfan, nid ei ansoddeiriau cymwys, er bod y rheini ganddo, nid saerni%aeth gymesur mewn ysgrif a phennod, yw gogoniant Owen Edwards, ond ei ddarluniau o ddarn o wlad; ei bortreadau o ddynion a gyfarfu; ei ddoniolwch direidus; ei hynawsedd a'i radlonrwydd; yr ychydig wermod weithiau pan wêl "wyneb coch rhyw Philistiad o Sais ariannog"; ei onestrwydd unplyg wrth gofio am Gymru yn yr Eidal neu Lydaw, a dewis ei moelni digelfyddyd crefyddus hi o flaen pob ysblander lliw a chyfoeth.

Wrth fyfyrio ar Gymru y cynhyrchwyd Yn y Wlad, Er mwyn Cymru, a'r aeddfetaf a'r mwyaf hudolus o'i holl waith, Cartrefi Cymru.

Ffurfiwyd y Garreg Galch pan oedd y darn yma o'r wlad o dan y môr yn y cyfnod Carbonifferaidd, ac yn gorwedd ychydig islaw'r cyhydedd.

Cyn bo hir roedd y rhan fwyaf o'r ddiadell yn ddiogel rhag yr eira a sgubai dros y wlad, ond doedd Ivan ddim yn fodlon.

Petai gyda ni fodd i edrych i lawr ar Gymru i dynnu "llun pum-munud" o blant dan bump yn yr ysgol dros y wlad o Gaergybi i Gasgwent, fe welem mai amrywiaeth sy'n nodweddu'r ddarpariaeth ar eu cyfer.

Dyna'r eglurhad hefyd paham nad ydynt i gyd yn bobl sy'n cael honourable mention pan ganwn 'Hen Wlad fy Nhadau', o achos gwraig ddemocrataidd oedd fy mam.

Gadael y traeth yn sydyn am fy mod yn dychmygu bod tonnau'r môr yn adleisio galargan i'r sawl sydd dan faich, ond hwyrach mai o Iwerddon y dôi'r dagrau, am fod y wlad anobeithiol honno mor agos i'r traeth yma.

[LLUN + CAPTION: Dinasyddion Havana'n gweithio yn y wlad]

Lle'r oedd un genedl yn ddigon cryf i fonopoleiddio Llywodraeth y wlad, gallai droi yr athrawiaeth Herderaidd yn erbyn y lleiafrifoedd.

Ddeufis ynghynt roedd yr Arlywydd Abraham Lincoln, wedi cael ei saethu'n farw tra'n gwylio drama mewn theatr ac, ychydig ddyddiau ar ôl hynny, fe ddaeth diwedd ar y Rhyfel Cartref a oedd wedi rhwygo'r wlad am bedair blynedd, gan arwain at farwolaeth tua hanner miliwn o bobl.

"Hoff gennyf yw ateb y morwr hwnnw o Wlad yr Haf pan ofynnodd Coleridge iddo paham yr oedd wedi mentro ei fywyd i achub dyn na welsai erioed ac na wyddai enw na dim amdano : "Mae amcan gennym tuag at ein gilydd.' Meithrin yr amcan honno yw galwedigaeth greadigol dyn, ac wrth geisio gwneud byd teilwng o frawdoliaeth daw ef ei hun yn deilwng o'i fodolaeth.'

Ond maen nhw i'w gweld yno o hyd yn britho'r wlad.

Ni chododd yr un wlad i gadw Sbaen rhag syrthio i ddwylo'r Ffasgwyr.

Kendall, darlithydd yng Ngholeg Addysg Wrecsam yn ddiweddarach, pan ddaeth Cwmni Collins ar y ffôn o Glasgow i'm sicrhau eu bod nhw wedi penderfynu addasu 'Collins' Happy Series', sef Tro yn y Wig, Llyfrau Pen Bawd a Llyfrau Bach y Wlad, yn gyfan i'r Gymraeg ac yn gofyn beth oedd yr archeb?

Os ydym am edrych ar wlad sydd i'w chymharu â'r hyn allai ddigwydd yng Nghymru, yna at y Basgiaid y dylem droi.

Gwir hefyd fod llu mawr o ysgolion preifat ym mhob cwr o'r wlad yn cynnig rhyw fath o addysg elfennol.

Bydd dau ymwelydd o Wlad y Basg yn siarad yng Nghyfarfod Cyffredinol Cymdeithas yr Iaith gynhelir yn Aberystwyth ar Nos Wener a Dydd Sadwrn Mawrth 12 a'r 13eg 1999.

Mae'r Hen Dywodfaen Goch yn y rhan yma o'r wlad yn cynnwys amryfaen cwarts, sy'n graig galed iawn a ffurfiwyd ar ddiwedd y cyfnod Defonaidd tua phedwar can miliwn o flynyddoedd yn ôl.

Er bod gan India a China boblogaeth uwch nag Affrica, llwyddodd y ddwy wlad honno i orchfygu newyn drwy gynllunio'n ofalus.

Fe fydden dod a lot o waith ac fe fydden gwneud gwahanieth mawr i'r wlad.

Roedd milwyr Iran ym mhob man oherwydd yn ystod y rhyfel rhwng y ddwy wlad roedd Iraq wedi ceisio defnyddio'r groesfan ar fwy nag un achlysur er mwyn cael mynediad i Iran.

Rhan o'r deffroad hwn oedd y Cymdeithasau Taleithiol; ond rhan arall, fwy arwyddocaol o bosibl, oedd y cymdeithasau Cymreigyddol a gododd fel grawn unnos trwy'r wlad yn ystod yr ugeiniau a'r tridegau, ac yn enwedig yn y cymunedau diwydiannol newydd yn ne-ddwyrain Cymru, a oedd yr adeg honno bron yn uniaith Gymraeg.

Dyma'r math o gymdeithas, a fodelwyd yn glos ar y gymdeithas yn 'yr hen wlad'; y ceisiodd y wasg ei gwasanaethu, ac nid yw'n syn mai'r cylchgronau enwadol a lwyddodd orau, fel yng Nghymru ei hun.

Daeth yn un o ddringwyr gorau'r wlad.

'Roedd ei waith yn un a oedd yn mynd i barhau, a hyd yn oed ar heolydd garw'r wlad, gallai olwynion o wneuthuriad y saer lleol gael eu defnyddio am tua thrigain mlynedd.

Y rheswm am hyn yw fod y cerrynt mawr hanesyddol, o'r oesoedd canol hyd at ganol yr ugeinfed ganrif, oll wedi llifo trwy Ffrainc ac wedi cael mynegiant cyflawnach yno nag yn unrhyw wlad Ewropeaidd arall.

Cychwynnwyd y cyfan gyda buddugoliaeth gyfforddus ond bwysig oddi cartre o bedair gôl dros Wlad yr Iâ.

Ac mae cyfarfod o arweinwyr llwythau'r wlad wedi dod i ben.

Trodd nifer o benaethiaid y wlad at y ffydd newydd ­ aeth rhai yn ddisgyblion i'r seintiau.

y dyn sydd byth a beunydd yn canmol ei wlad a'i iaith, ac yn aml yn dal swydd fras o'u herwydd, ond sydd er hynny yn magu ei blant yn Saeson uniaith.'

Er enghraifft, cynghorodd Dr William Davies (a gadwai athrofa Ffrwd Fâl ger Pumsaint), John Williams, mab Brownhill, Llansadwrn, os oedd yn meddwl am weinidogaeth mewn tref fel Llanelli, y buasai yn well iddo fyned i athrofa, ond os oedd yn meddwl am weinidogaeth yn y wlad, nad oedd angen iddo fyned i athrofa o gwbl.

Roedd yr undebau, fu'n chwarae rhan mor allweddol yn hanes Ariannin, yn rhag-weld dadfeiliad y wlad wrth i fwy a mwy o bobl suddo i dlodi ac anobaith.

Mae llawer o infrastructure y wlad - fel y system drafnidiaeth - wedi cwmpo yn ystod y ddwy neu dair blynedd ddwetha a dwin siwr y bydde dod ar gystadleuaeth i'r wlad yn sicrhau bod ni'n cal bysus newydd, y ffyrdd yn cal eu atgyweirio ar rheilffyrdd yn cal eu gwella.

Deil y Deon Church na wnaeth codi cofeb y merthyron fawr o wahaniaeth iddo ymledu yn Rhydychen ac yn y wlad oddi allan.

Cychwynnodd ar gynllun i werthu deugain o ddiwydiannau cyhoeddus, i breifateiddio deugain o brif gwmni%au'r wlad.

Dyma wlad o'r fath dlysaf - gwlad wedi bod unwaith, y mae yn amlwg dan driniaeth uchel; palasau a ffermdai mawrion ar bob llaw i mi, ond heb neb yn byw ynddynt - eu ffenestri yn yfflon, y muriau o'u cwmpas wedi syrthio, y perllanau mawrion a'r gerddi yr un ffordd â'r meysydd, a'r meysydd yn anialwch.

Soniodd amdano'i hun un dydd yn troi oddi ar y llwybr mewn coedwig yn y wlad hon ac am ei draed yn taro ar draws beth feddyliai ef oedd yn golofn anferth wedi'i chuddio yn y dail a'r coed.

Roedd yna griw da o fechgyn yn y Felinheli - wyth neu naw ohonom ac mi fyddan ni'n mynd i ffwrdd am reids i bob rhan o'r wlad ...

Er gwaethaf llwyddiant etholiadol y Bloc, ni all plaid ffederal ddod â sofraniaeth i Que/ bec yn uniongyrchol, dim ond y senedd yn ninas Que/ bec gwþr busnes o Dwrci ac Iran eisoes yn y wlad yn elwa ar gysylltiadau oesol â'r hen ffordd sidan, ac yn awr yn sugno i'w côl fasnach oedd gynt dan reolaeth ganolog Moscow.

Ar ôl dehongliad llawn bywyd o Land of Hope and Glory, daeth y digwyddiad yng Nghymru i ben gyda'r emyn Calon Lân a gyfansoddwyd yn Abertawe wedii ddilyn gan Hen Wlad Fy Nhadau ac arddangosfa tân gwyllt drawiadol.

Roedd mudiadau dyngarol wedi bod yn rhybuddio ers misoedd fod y sefyllfa yn y wlad fechan yn dirwyio'n gyflym ac y byddai'r boblogaeth o saith miliwn yn wynebu newyn difa%ol os na fyddai'r gymuned ryngwladol yn estyn cymorth yn fuan.

Wedi iddynt fwrw'r Sul ym Mharis buont yn treulio pythefnos yn y wlad.

Y mae nifer y bobl ym mhob un o'r tri grŵp hyn yn amrywio o un rhan o'r wlad i'r llall, fel y gwelir yn y tabl hwn

Wedi teithio am rai dyddiau, sylwodd Idris fod y wlad o'i amgylch yn newid.