'Mi wna i goffi, Mr Price,' meddai Lisa'n ffug- siriol Trodd oddi wrth y llyfrau.

Nid gweld y cymeriad yn nodweddiadol o'r cyfraniad a wnâi, ond gweld yr hyn a sgrifennodd rhywun yn nodweddiadol ohono.

'Disgwyl wnân nhw, ddyliwn i, am gliwiau i'w helpu.

Wnâi hi ddim, achos mi oedd hi wrthi'n gosod y cinio allan, a berwi'r dŵr i 'neud te, ac mi oeddan ni'n awchu am fwyd erbyn hynny hefyd.

Ar ôl rhybudd amserol a difloesgni Mr Saunders Lewis ynglyn â thynged yr iaith, fe aeth Cymdeithas yr Iaith ati i fynnu i'r Gymraeg ei phriod hawliau yn ei gwlad ei hun, ac ni wnâi ond y crintach warafun i'r mudiad hwnnw y clod am ennill yn ôl i'r iaith beth o'r bri y mae'n ei fwynhau heddiw.

Amlygir hynny yn y cyfeiriad a wna Siôn Mawddwy at yr uchelwr a'i wraig yn cyd-dynnu am eu bod yn hanu o'r iawn ryw ('Chwi a'ch bun, iawn yw'ch bonedd').

Wrth chwarae gyda'i enw yn unol â rhyw gast geiriol a wnâi synnwyr iddo ef, hawliai Morgan Llwyd weithiau mai Llwyd gan môr ydoedd.

Fe wnâi hynny rai dyddiau cyn dydd mawr 'tynnu'r olwynion'.

Mi wna i'n siwr y bydd gen i'r amser.

Os na fedr yr Almaenwyr yna fynd â'r bwyd oddi yno wnân nhw byth gredu y medrwn ni wneud hynny." Dechreuodd Marie ail rwbio'r pistol â darn o glwt budr, ac am hir nid oedd sŵn yn yr ystafell ond sŵn y tân nwy yn poeri weithiau.

Er mwyn cyfleu hyn ni wna ragor nag awgrymu ffurf y môr, y felin, y tir gwastad gan adael i'r awyr lywodraethu'r darlun cyfan.

Llacio'r cwlwm teuluaidd a wnâi mabwysiadu, ac felly nid oedd le iddo mewn cymdeithas nomadig; tynhau'r cwlwm yr oedd yr arfer gyda phriodi, ac felly rhoddid pwys mawr arno.

"Wel, fe wnes i beth twp," ebe Douglas Wardrop wrtho'i hun gan geisio meddwl beth a wnâi nesaf.

Edmygwn fanylder Robin, ond o ran hynny un felly oedd wrth natur, gan ymaflyd o ddifri' yn beth bynnag a wnâi.

Lleihau urddas dyn a thlodi ei ddynoliaeth a wna'r agwedd hon at gymundodau dynol, ac i'r graddau y gwneir hyn y mae'n wrth-Gristnogol.

Ond edrych yn siriol iawn a wnâi Nel y tro hwn.

A wna'r Iaith Gymraeg yn unfraint â'r Iaith Saesneg ym mhob agwedd ar Weinyddiad y Gyfriath a'r Gwasanaethau Cyhoeddus yng Nghymru.

Y genhedlaeth ifanc yng Nghymru fel yn yr Unol Daleithiau sy'n gweithredu o ddifrif, mewn ffordd gostus iddyn nhw eu hunain, i orseddu gwerthoedd uwch yn nhrefn ein cymdeithas; cilwgu arnynt gydag ychydig eithriadau a wna'r canol oed parchus sy'n proffesu ymlyniad wrth yr un gwerthoedd.

Sut bynnag,' meddai hithau, wrth chwarae â beiro yn ei llaw, fedrais i erioed feddwl am fy swydd fel un rheolwr.' Trodd i'w hwynebu, ond edrych i lawr ar ei desg a wnâi hi.

Wna-i ddim ar hyn o bryd geisio esbonio sut y mae'r gyfundrefn arbennig hon yn sefyll ychydig ar wahân i'r rhannau ymadrodd eraill, heblaw crybwyll nad yw mor gysylltiol gystrawennol â'r lleill (fel arddodiaid a chysyllteiriau) ac mai hon yn anad dim sy'n cynnwys y deunydd ystyrlon mwyaf 'diriaethol' ymhlith geiriau.

Fe wna i fargen â ti.

Corgi bach melyn oedd Cymro, ci Rhodri, ac fe wnâi gymaint o sŵn wrth gyfarth, fel na fentrai lleidr ddod o fewn canllath i'r tŷ.

Un o'r pethau cyntaf a wna gwledydd ar ôl sefydlu seneddau newydd (fel yng Ngwlad y Basg a Catalunya) yw pasio deddfau Iaith Newydd.

Dyna a wnânt yn hwyr neu'n hwyrach am mai hynny yw eu greddf.

Digwyddodd hyn hanner dwsin o weithiau, am nad oedd Jim wedi sylweddoli mai rowlio'r abwyd dros wely'r afon wnâi arbenigwyr Llangollen Fach, ond yr oedd ei fwydyn ef wrth angor blwm ym Mhwll y Bont.

Hwyrach mai dyna sy'n esbonio pam y mae'r dilyniant yn aeddfetach nofel na'r un gychwynnol; rhyw ffureta o gwmpas a wnâi Harri'r myfyriwr yn ymhe/ l â maes nad oedd yntau'n fwy na'r nofelydd a'i creodd yn gwbl o ddifri ynglŷn ag ef.

Yr oedd Penri, mae'n amlwg, yn tyfu'n ffigur a wnâi fasgot rhagorol i bleidwyr Datgysylltiad a chefnogwyr delfrydau rhyddid y Blaid Ryddfrydol!

Mewn gwirionedd, fe wnâi'r dalwr waith dau ddyn, oblegid nid yn unig yr oedd yn trin y platiau yr ochr arall i'r rowls, ond yr oedd yn rhaid iddo hefyd iro gyddfau'r rowls, a hynny'n gyson trwy gydol ei dwrn gwaith.

Wna i byth anghofio wyneb Helen Mirren (rhyw gymysgedd rhwng wyneb Greta Barbo ac wyneb Humphrey Bogart) wrth iddi sylweddoli bod ei gūr a thad ei phlant yn dreisiwr ac yn llofrudd.

Ond mynd a thocyn a wna'r Cardi.

Lle digon diffaith oedd Nant y Gors a'r sôn oedd mai crafu bywoliaeth a wnâi Ham, ond ni welais i erioed neb hapusach.

Defnyddio'r genedl a wnânt i amcanion gwladwriaethol, tra bo cenedlaetholdeb yn ceisio datblygu adnoddau moesol a materol y gymdeithas genedlaethol.

Mae gwaith fel hyn dipyn yn newydd i chi, ond yr ydw i wedi hen arfer â fo.' Wedi dweud hyn, symudodd Ernest i siarad â rhyw sbrigyn o fonheddwr, a dywedodd yn rhy isel i Harri allu ei glywed: `Mi wna i i'r d l ene dorri corn ei wddw neu gorn gwddw ei geffyl cyn canol dydd.' Canodd y corn, ac ymaith â'r cŵn, a'r marchogion yn eu dilyn.

Dyna a wna Iris ac Esther, er enghraifft.

Annibynnwr oedd ef, ond ni wnâi hynny lawer o wahaniaeth yn yr oes honno; cadwai brodyr un enwad lygad barcud ar weithgarwch y llall.

Fel Sosialydd da mae hi'n ymhyfrydu llawn gymaint yn ei methiannau ag a wna yn ei llwyddiannau.

Ond ni wnâi S.

Gwynt teg ar ei ôl o ddeuda' i.' Doedd waeth beth wnâi Vatilan, byddai Nel yno'n gefn iddo bob gafael ac ni adawai i air yn ei erbyn fynd heibio'i thrwyn.

A llwyr ymwrthod a wnâi nifer sylweddol o'r plant - tua deuparth y disgyblion.

Parhau a wnâi'r anghydfod yn y Brifysgol.

Ond tywyllu cyngor a wna'r syniad fod hanes yn gyfoes yn y modd hwn.

Rhoddai'r argraff fod popeth a wnâi ac a ddywedai cyn bwysiced â dim a gyfrannodd erioed, a'i fod yn anrhydedd o'r mwyaf iddo gael ei roi ac i arall gael ei dderbyn.

Ei gyrru'n gynddeiriog a wnâi trwy rincian am ei wreiddiau a'i ddyletswydd o a hithau i wrthsefyll pobl ddwad yn mynnu eu hawliau a chodi eu lleisiau hyd yr arfordir.

Ac er bod John Williams yn rhwygo ymaith ei fasg rhagrithiol yn y cyfarfod dathlu ar ddiwedd y nofel, nid edifarhau ei fod wedi bradychu'r achos a wna, nid ymddiheruo i'r gwrth-ddegymwyr eraill ei fod wedi tynnu gwarth ar yr egwyddorion y buont hwy'n brwydro'n ddiffuant drostynt, ond ymdrybaeddu mewn hunan-gyffes sy'n arddangosfa lafoeriog o'i ostyngeiddrwydd a'i onestrwydd!

Cwestiwn a wnâi i Rhian wingo'n feddyliol bob tro y byddai'n ei glywed!

Ganrifoedd wedi amser Hywel fe'i hystyrid yn drosedd i dorri coeden dderw a deuai dim ond anlwc i'r sawl a wnâi hynny.

Wnân nhw fawr ddim ohonyn eu hunain.' Oedodd Morris.

"Ond rwy'n cael motor beic os wna i lwyddo.

Ceisiant wneud o Langors-fach ardd-winllan heb fod yn hollol ymwybodol o'r hyn a wnânt.

Os gwnaiff un ohonyn nhw rywbeth i ti amser chwarae'r pnawn - a mi wnân, raid i ti ddim ofni - gwasga fo'n reit dda, neu rho hergwd iddo fo.

"Na, wna i ddim," oedd ateb Madelen bob tro.

Wnâi e mo hynny hyd yn oed pe dôi hi ato ar ei gliniau gan grefu arno.

Ceisiodd Syr John ddarbwyllo ei fab hynaf y dylai weithio'n fwy dyfal gyda'i astudiaethau yn Ysbyty Lincoln oherwydd, oni wnâi ei hun yn addas ar gyfer bywyd Llundain, byddai'n rhaid iddo fodloni ar fywyd y wlad.

Does gan y gwyddonydd ddim rheolaeth ar y defnydd a wna unigolion eraill o'r darganfyddiadau a wnaeth.

Ymgais yw'r gair i ddynwared y sŵn a wna'r adar hyn ac ystyr bwncath yw 'aderyn sy'n gwneud sŵn fel cath'.

a ffrydio ymlaen a wna i gyfeiriad môr gwareiddiad perffaith pan ddeallo pob dyn am 'Deyrnas Dduw' mai 'ynoch y mae'.

Yn hynny o beth, meddir, mae rhamantiaeth yn fwy rhesymegol na chlasuraeth y Dadeni.' Mae'r pwyslais yma yn gogwyddo fwy i gyfeiriad rhamantiaeth nag a wnâi'r gyfrol ar Bantycelyn, ac yn wir fe dderbynnir fod egwyddor sylfaenol rhamantiaeth yn iawn, er bod angen symud ymlaen at ryw synthesis amgenach.

Os cymerwn yr hyn a ddywed Saunders am ei ffydd grefyddol a'i gymhwyso at ei feirniadaeth, gallwn ddweud mai gamblo fod ei ddehongliad ef yn iawn a wna, heb unrhyw brawf.

Yli be wna i.'

Mi wna'i ngorau i gysgu heno,' meddyliodd, hwyrach y medraf ddianc oddi yma fory i chwilio am blisman yn rhywle.' O fewn dim 'roedd yn y gwely ac er ei holl bryder 'roedd Glyn Owen yn cysgu'n drwm.

Y peth canolog a wna baban yw adeiladu'r frawddeg hon (neu amrywiad arni), a dysgu amrywio o fewn ei rhannau.

Ond byddai'r trip i Batagonia yn ei setlo a wnâi hi ddim drwg iddo yntau gadw o'r Genedlaethol am eleni.

Dim ots faint o fwyd wna i ei baratoi ar gyfer fy ngwesteion, hyd yn oed petawn i'n gorchymyn gwneud digon o fwyd am flwyddyn, os na fwytawn ni o i gyd y noson gyntaf, ni fydd yna'r un briwsionyn ar ôl fore trannaeth.

I weld beth wna hwn,' meddai Gareth.

Cymryd arnom fod yn ddemocratiaid a wna'r rhan fwyaf ohonom gan ateb: na, nid oes gan unrhyw un hawl i gondemnio unigolyn arall!

Gwaith cyffelyb, gobeithio, i'r hyn a wnâi'r bobl yn Nhŷ Gwyn, ond bod rhai o'r rheini'n athrawon.

Ar eu hynt rhwng y gogledd a'r de, rhwng y werddon a'r ddinas, cyrcydu a wna merched Cwffra mewn lori agored, yng nghysgod bocsys o domatos, basgedi o ddâts gwasgedig a marsiandi%aeth o'r fath, rhag y gwynt a grafella'r croen fel rhathell wyllt.

Yna, yn rhyfedd iawn, aeth y tafodau'n dawedog, a theimlodd pawb rhyw gywilydd o fod wedi chwerthin am ben un na wnâi ddim byd gwaeth na chadw iddi hi ei hun.

Y mae cartrefi pobl, y gwaith a wnânt, y ffordd y defnyddir y tir, a'r gwasanaethau sydd a gael yn gallu amrywio mewn gwahanol rannau o'r wlad.

'Da, 'ngwas i, tasat ti ond yn ca'l dy dderbyn yn bregethwr cynorthwyol, William, fath â dy daid ers talwm.' 'Ydi'r cur pen yn well, Mam?' 'Dipyn bach.' 'Mi wna i banad bach o Ofaltîn i ni'n dau cyn mynd a mi fedrwch chi fynd i'ch gwely'n reit handi wedyn.'

'Wel, wna i ddim addo galw bob tro, Mrs Williams - ond dwi'n siŵr y bydda i'n falch o'ch cymdogaeth dda.

b Tarddu o'r ferf 'gorchuddio' neu 'sychu ymaith' a wna kpr (a'r ffurfiau yn deillio ohono: kippêr, kophêr, kaphâr etc.) a chyfeiriai at ddefod aberthu er mwyn symud ymaith bechod: 'Offryma bob dydd fustach yn aberth dros bechod, i wneud cymod' (Ex.

Gelwid ef y Tywysog mawr ond marw a wnâi pob dyn byw.

Yna sylwodd y milwyr mai ymladd yn erbyn ei gilydd a wnâi'r creaduriaid.

Pan wnâi'r cynrhon glwyf yng nghnawd y ddafad, irid "oel cynrhon" ar y clwyf hwnnw.

Llurgunio Crist a wna ein llenorion.

Sôn a wna'r Athro am eiriau a lefarwyd ychydig cyn hynny gan y diweddar Dr T Gwynn Jones, sef 'nad yr iaith a sieryd pobl sy'n bwysig ond yr hyn a feddyliant: gofalwch am y meddyliau, ac fe ofala'r iaith amdani ei hun.' Yna, meddai'r Athro, 'os goddefir imi gymhwyso'r geiriau mewn enghraifft, y mae'n well ganddo Sais yng Nghymru sy'n meddwl yn iawn na Chymro sy'n meddwl yn gam.' Hawdd credu i'r geiriau trawiadol hyn gael eu camddeall a'u camesbonio gan lawer y pryd hwnnw ac y byddai'n anodd gan nifer heleath o Gymry heddiw ddeall eu gwir arwyddocâd.

Y mae i denant y boddhad moesol o wybod bod pob gwelliant a wna yn lles i rywun arall.

Na, paid â bod fy ofn i - wna i ddim niwed i ti.

"Mi wna' i byth anghofio gwrando ar seithfed symudiad Beethoven - y rhan dawel ohono - a gwirioni ar y peth ...

Ein hunig ddiddanwch oedd y digwyddiadau bychain hynny a wnâi un diwrnod yn wahanol i'r dyddiau eraill.

Cartrefu ar wyneb y tir a wna'r rhain, mewn gwalau.

Ei ateb oedd na wyddai ond mai'r defnydd a wnâi ef ohono, hyd yn hyn, oedd troi'r defaid iddo i'w bori.

Ni wnâi dim o'r moddion arferol y tro i'w chadw yn llonydd.

Dadl Saunders Lewis oedd nad bodoli yn unig er mwyn yr iaith Gymraeg a wnâi'r

Mi fyddan mor glên a gofalus ohonoch chi mi wnân nhw estyn y celfi i chi i wneud hynny.

Chwilota am y cnau a guddiodd yn yr hydref a wna'r wiwer, a'r gwenyn yn y cwch yn byw ar y mel a gasglwyd ganol haf.

Na, wna i ddim anghofio.'

``Ni wnâi neb dy feio,'' ebe Dafydd, ``am beidio â mynd i'r Bala yrŵan fel y mae pethe Abel wedi'i gymryd i ffwrdd yn sydyn Miss Hughes wedi ei gadael yn unig ac yn gwybod dim am y busnes.

Beth a wnâi?

Dim ond un ateb a wnâi'r tro i gleient a chwiliai am sicrwydd - 'Mi fentra i bopeth sy gen i ar hynny'.

Cnydau o bob math yw bwyd cwningod, cnydau megis glaswellt, ydau, rwdins, moron a dail llysiau, ond yn y gaeaf fe wnânt ddifrod mawr ar goed yn ogystal trwy ddirisglo'r pren ac ymborthi ar y rhisgl.

Trafod y natur ddynol a blerwch bywyd a wna'r ddrama.

Byddai Dad yn achwyn yn aml am y sŵn a wnâi o a Mali ei chwaer, a go brin y caniatâi ychwanegu ato!

Nid merch dwp mo Gwenan a does dim rhaid iddi aros efo Dyfan ond dyna'n union a wna gan dalu pris uchel.

Erbyn heddiw hawdd credu y buasai'n beth da i Gymru pe bai Napoleon wedi goresgyn Prydain Fawr; ond ar y pryd codai fwy o ofn ar y bobl nag a wnâi'r Caisar neu Hitler y ganrif hon.

Hynny'n unig a wna'r newyddion yn gredadwy.

Tueddu i rethregu a wna Gwylan wrth ddisgrifio a delfrydu'r gyfundrefn Gomiwnyddol yn Rwsia a'r Balcanau.

'Beth wnân nhw os dalian nhw ni?' 'Wnân nhw mo'n dal ni.' Roedd yna rywbeth anghyfforddus o derfynol yn y frawddeg.

Cadw draw oddi wrtho a wna'r rhan fwyaf o'i gyd-athrawon yn yr ysgol am eu bod yn ofni gorfod wynebu'r un peth.