Yna'n cael nerth o rywle a dweud wrthi am ffonio Elsie ei hun (dim perygl iddi hi wneud hynny), ac nad oedd angen fy nghludo pnawn 'fory am fy mod i'n mynd i'r Rhyl yn y bore.

'Roedd hi wedi hen ddysgu'r cyntaf ar ei chof ac ailadroddai ef wrthi'i hun yn awr ac yn y man yn y gobaith y gallai feddwl am eglurhad.

Pan oedd Mam wrthi'n rhoi'r sêl ei bendith ar yr Horlicks, a gwên fawr lydan ar ei hwyneb am y tro cynta'r diwrnod hwnnw, daeth sgrech iasol o'r llofft.

Efo oedd organydd eglwys y plwyf yno, ac 'roeddwn yn ddigon ffodus i gael ei adnabod a'i glywed wrthi'n canu'r piano yng nghartrefi rhai o drigolion Y Waun yn ogystal ag yn ei gartref ef ei hun.

Erbyn cyrraedd yr iet olaf ymhen draw'r feidr fe dosturiwn wrthi'n uchel.

A 'does arna i ddim eisio bod yn rhy hy - ond gan ein bod ni wrthi hi, beth am y flwyddyn wedyn?' Tri chyhoeddiad ymlaen !

Eilbeth, o ran pwysigrwydd, yw'r tir i fodolaeth y genedl, ond y mae'r ymwybyddiaeth o'r gorffennol hir sydd wedi ei grisialu yn y Gymraeg, a'r diwylliant sydd ynghlwm wrthi, yn hanfodol.

Gwallt du fel creigiau'n gwreichioni'n yr haul, dyna ddywedai Iestyn wrthi, a'i dannedd fel cregyn bach gwynion a lynai wrthynt yn cuddio tu ôl iddo.

Mem yma ddeg o'r gloch ac yn dweud bod rhaid i mi ffonio Elsie a dweud wrthi am newid ein twrn ac yn ychwanegu ei bod hi wedi syrffedu ar y ddwy Saesnes cyn i ni anghydweld ynglŷn â rhyfel y Falklands; gofyn iddi geisio bod yn rhesymol.

Cymysgedd yr ydw i'n dechra amau y byddai o ddirfawr les i Gruff acw wrthi - achos mai fo ydy'r unig ddyn yng Nghymru, synnwn i ddim, sy'n cwyno ei fod o wedi blino gormod a bod ganddo fo gur yn 'i ben ar yr un pryd.

Wnâi hi ddim, achos mi oedd hi wrthi'n gosod y cinio allan, a berwi'r dŵr i 'neud te, ac mi oeddan ni'n awchu am fwyd erbyn hynny hefyd.

Roedd Jabas wrthi'n brysur yn tynnu lluniau, a chyda'r lens sbienddrychol diweddara a gafodd gan Ab Iorwerth credai ei fod yn cael lluniau gwych o hen simne'r gwaith yn syth uwchben yr ogof ar y clogwyn.

Cruglwyth o dan cwlwm eirias, ac ogof goch yn ei graidd lle dywedwyd wrthi droeon yr ymgartrefai teulu'r Ddraig Goch.

Mae'n dal yr ymdeimlad o symud yn shiap y tyfiant, yn y cymylau, ac yn y defaid wrthi'n pori.

Pan gyrhaeddodd y bwthyn gwelodd fan Telecom yno, a gweithiwr wrthi'm hel ei bac.

Ac er ei chasineb at waith papur, yn union fel y disgrifiasai Watcyn Lloyd hi, 'roedd wedi bod wrthi am dridiau cyfan bythefnos ynghynt yn gwneud dim ond cynorthwyo Sioned i ymgynefino â'r busnes a chael trefn ar y cyfrifon.

Roedd Cathy yn fyrlymus ei chroeso gan fod ei thad wedi sôn wrthi am yr erthygl ac am ei wahoddiad i Anna ddod i weld y cwch.

Parhaodd y garwriaeth rhwng Martin a hi am beth amser, ond yn y diwedd penderfynodd ef na fedrai adael ei wraig a'i blant er mwyn Mary Yafai, a phan ddywedodd hynny wrthi, digiodd yn llwyr a mynd unwaith yn rhagor i dŷ ei mam y tro hwn heb y plant.

gallaf eich clywed yn ei ddweud: dyma chi'n dychwelyd i'r testun o raddio, a buoch wrthi rai misoedd yn ôl ar y tudalennau hyn mewn cyfres o dair ysgrif yn trafod yr union destun hwnnw.

"Cer i grafu,' y carai fod wedi'i ddweud wrthi.

Unwaith yn rhagor, mae'n berffaith amlwg i'r rhai sydd wrthi'n brwydro mewn cymunedau Cymraeg fod y cyfan yn gallu bod yn faich dychrynllyd.

Winciodd a tharo'i bac ar ei ysgwydd, gan ddweud wrthi am fynd i'r tþ i weld a oedd y ffôn yn gweithio : âi yntau i'w fan i roi caniad iddi.

Mae'na rai fydda'n rhoi'r byd am gael bod yno i'w gweld nhw'n mynd trwy'u petha." "Ond wnawn i ddim aros i'w gweld nhw wrthi." "Na 'newch?

Dywedodd fy mam wrthyf drannoeth fod rhyw dderyn wedi dweud wrthi am y digwyddiad.Euthum i ddawns yn y Cei unwaith.Roedd fy ffrind, Twm Fowey House (y Dr Thomas Gwilym Jones, un o benaethiaid Lever Brothers Port Sunlight wedyn) yn fy nghynorthwyo i smyglo fy siwt orau o'r ty wrth i mi ei thaflu o ffenestr y garet i lawr ato ac yntau yn sefyll ar yr allt wrth dalcen y ty.

Tra oedd yn cerdded fel hyn, ei meddwl yn bell oddi wrth y bobl o'i hamgylch, agorodd merch ffenestr llofft tŷ cyfagos a galw allan, "Pamela, be wnei di yma?" Trodd Pamela i weld pwy oedd yno ac meddai'r ferch wrthi drachefn, "Rown i'n meddwl amdanat ti ychydig eiliadau cyn iti ddod i'r stryd.

O leiaf fe fynnai, gyda'r proffwyd a'r meddyliwr praff hwnnw, fod yr iaith Gymraeg a'r patrymau diwylliannol sydd ynghlwm wrthi yn elfennau sylfaenol ym modolaeth cenedl y Cymry.

Nid gwaed ei nain a ffrydiau yn ei gwythiennau hi, ond gwaed ei mam, y fam honno na fynnai ei nain sôn amdani wrthi am mai un wyllt oedd hi.

Ffanffer ydyw sy'n gorffen yn ddisymwth, fel y gwnaeth, yn ôl y chwedl, ganrifoedd yn ôl pan laddwyd y trwmpedwr a oedd wrthi'n rhybuddio'r trigolion fod milwyr estron y Tartar gerllaw'r ddinas.

Tipyn o sioc i Alice, oedd wrthi'n llyncu asbrin ac yn mwydo'i thraed yn y gawod, oedd clywed y myllio mwyaf erchyll yn dod o'r stafell wely.

Ond wrth ei danfon adref soniodd wrthi am y cariad arall oedd ganddo draw yn Ffrainc.

Er mai prif lyfr John Addington Symonds ydoedd The History of the Italian Renaissance, ac er bod y llyfr hwnnw ar ryw ystyr yn hollol nodweddiadol o nawdegau olaf y bedwaredd ganrif ar bymtheg ac o ddechrau'r ugeinfed, ei lyfr mwyaf poblogaidd ydoedd Wine, Women and Song: Mediaeval Latin Students', llyfr a dynnodd y llen oddi ar gerddi'r Ysgolheigion Crwydrad, ac, fel y cawn weld, yr oedd eraill wrthi'n dadlennu byd cerddi'r Trwbadwriaid.

Bu wrthi ers degawdau yn dyrchafu gweledigaeth ei blaid.

Roedd Carol wedi bod yn gyrru ar hyd y draffordd am dri chwarter awr cyn iddi gyfaddef wrthi'i hun mai Emyr oedd yn iawn ac mai ffolineb oedd ymgymryd â'r fath siwrnai hebddo fo.

Syrthiodd i mewn i'w gwely, ond gwyddai fod cwsg heno yn bell iawn oddi wrthi.

Aeth popeth yn hwylus am flwyddyn, yna cafodd y peilot - a oedd yn þr priod - lond bol ar y ferch a dywedodd wrthi am adael.

Mae o wedi bod wrthi'n ffoi erstalwm rŵan, yn ffoi'n gylch o amgylch y byd a'r ysbrydion aflonydd ar ei sodlau'n ei hambygio ac yn ei gosbi.

Digon diwedwst ydoedd, yn wahanol i'w arfer a gadawodd Jim ef wrthi'n sgwrio.

a'r unig ymateb oddi wrthi hi oedd ceisio ein clwyfo ni drwy sylwadau creulon, o dan gochl diniweidrwydd.

Ac yn olaf, gwyddai'r ysgolhaig yn dda ddigon faint o yndrech feddyliol a llenyddol y buasai'n rhaid wrthi er mwyn sicrhau trosiad teilwng.

"Mae'n debyg eu bod wrthi'n rhwyfo rownd yr ynys pan oeddwn i'n brysur yn chwilota o gwmpas y plas.

'Y rhai fydd wrthi, wyddost, fydd yr hen Ddic Owen Turnpike a'r hen Wil Thomas - y nhw fydd y dynion blaenaf.

Maen nhw i'w clywed ym mhob rhan o'r wlad, felly mae'n rhaid eu bod nhw yno." Bu Llefelys wrthi am sbel cyn rhoi ebwch bach.

Yn ol un chwedl yr oedd Elen Luyddog yn teithio trwy Gwm Croesor pan ddaeth cennad ati a dweud wrthi fod mab iddi wedi cael ei ladd ger Castell Cidwm, Betws Garmon.

Deud wrthi mai trwsgwl oeddan ni tro dwytha, trwsgwl a blêr, glaw ifanc oeddwn i, yn goesau i gyd fel ebol newydd, doeddwn i heb arfer wrth bwrdd - cofia ddeud wrthi bod yn ddrwg gen i am y llestri - a beth bynnag, chdi oedd y drwg yn y caws go iawn, chdi ddaru droi'r byrddau a chwalu'r lluniau a chwythu'r tân i fyny'r simdde.

Mi gei lonydd bellach." Pan oeddwn yn cael te y prynhawn hwnnw a minnau'n ceisio ateb cwestiynau Mam ynghylch yr ysgol a chelu oddi wrthi hanes yr ymladdfa, daeth cnoc ar y drws.

Roedd Huw Gwyn wrthi'n llwgu ei hun, neu ar fin cerdded o Langefni i Gaerdydd neu rhywbeth; naill ffordd neu'r llall ro'n i'n recnio na fydda fo o gwmpas yn hir iawn a'i bod hi'n saff i mi ymaelodi -- ysywaeth...

Roedd hi wedi goroesi pob helynt a glynai'r genedl wrthi o hyd am mai hi oedd 'iaith ein llên', 'iaith ein cartref' ac 'iaith ein crefydd'.

Ond cwyn fwyaf Lisa Williams o Abertawe ynglyn â Jason Rowes oedd ei fod yn mynnu dweud pethau gwrth-Gymreig wrthi hi.

A bu'r ddau fachgen fenga wrthi'n ddiwyd yn hel cnau a ffrwythau.

O holl amrywiaeth taclau'r gwareiddiad newydd, o raselydd i beiriannau golchi, mae'n debyg mai'r teledu ddaeth a'r chwyldro i'w anterth wrthi ganolbwynt yr aelwyd symud o'r lle tan, gyda'r gadair freichiau a'r setl a'r soffa yn gylch o'i gwmpas a phawb yn ei wynebu, i'r bocs yn y gornel, a phawb yn eistedd yn rhes a'u hochrau at y tan a'u hwynebau at y sgrin.

"Fydd dim rhaid iti wneud dim byd ond chwarae'r piano imi!" meddai Towyn wrthi.

Yn ôl at y testun: wedi bod wrthi am amser yn tyllu, maent y penderfynu dechrau rhoi powdr yn y twll.

Rhai o'i gwendidau sylfaenol yw nad yw'n cynnwys y sector preifat sydd heddiw mor ddylanwadol ym mywydau pobl Cymru ac nad yw chwaith yn ystyried y chwyldro technolegol sydd wrthi yn trawsnewid holl ffurfiau cyfathrebu ac yn awtomeiddio gwasanaethau.

Er bod Bedwyr wrthi'n traethu cerddodd Mrs R____ ar hyd yr ale/ i'r tu blaen, eistedd, edrych i fyw ei lygaid, a cherdded allan ar ei hunion y ffordd y daeth, gan ddweud wrth geidwad y drysau y tybiai hi mai DLlM a gyhoeddwyd i ddarlithio yno: "Dw-i wedi clŵad hwn o'r blaen." BLJ ei hun a ddywedodd y stori wrthyf i, gyda'r afiaith arferol hwnnw a gyffroai ei aelodau i gyd.

Rhaid i ti gyfaddef iddi geisio ein brifo ni ym mhob ffordd bosib: ninnau'n ceisio bod yn garedig wrthi, yn ei gwahodd hi yma, yn mynd a hi allan am fwyd, yn ceisio ymddwyn yn war ymhob ffordd, a dangos fod modd i dderbyn y pethau hyn ond ymddwyn yn synhwyrol.

Fe ddyffeiai hi Iestyn i sôn rhagor wrthi am ddyletswydd.

Deud wrthi na wnawn ni ddim llanast.

Yr oeddent wrthi'n gweithio i weddnewid gwerin mewn ffyrdd a fyddai'n ei gwneud yn ddigon hyderus a diwylliedig erbyn canol y ganrif i fynnu ei hawliau ac i gymryd at awenau arweiniad cymdeithasol a gwleidyddol.

Dylid llongyfarch y rhai a fu wrthi'n eu llunio.

Anfonodd David Lewis ef at gapel bach y Babell, ble roedd ei fab a ffermwyr eraill wrthi'n torri'r gwrych o amgylch y capel y pnawn hwnnw.

Mae nhw wrthi fel lladd nadroedd yn y Llyfrgell Genedlaethol.

Yn y cyfamser, mae yna waith manwl wedi bod yn digwydd ar ddiffnio rhannau o'r Ddeddf Iaith gyda chyfreithwyr ar ran y Bwrdd a'r Swyddfa Gymreig wrthi.

O drefnu taith yn ofalus ac amseru pethau'n berffaith, fe fyddai modd cael `gorau deufyd' - lluniau rhesi di-ddiwedd o feddau, o dorwyr beddau wrthi'n claddu'r meirw, o blant a'u rhieni'n gorweddian rhwng byw a marw, a'r lluniau cynta' o wynebau gwynion yn cyrraedd gyda'r lori%au i adfer gobaith.

Roedden nhw wrthi'n sgwrsio yn un o lolfeydd y llong pan ddigwyddodd y trychineb.

a gâf awgrymu ichwi y gellir amau'n gryf ddilysrwydd egwyddor tebyg i'r un yr ydych chwi sydd o blaid rhyfel amddiffynnol yn sefyll wrthi, ac na ellir ei gweithredu heb ei bod yn arwain o raid, fel canlyniad i hynny ac mor anochel â ffawd, i holl gamwedd ac erchylltra yr holl drefn ?

Mae'r pleidiau yn amlwg wrthi.

Wel, cyn i mi gychwyn o'r Penmorfa hwnnw mi es i ati hi, i drio deud wrthi hi bod ddrwg gin i glywad am 'i chollad hi, a ...

Mae gwynt y Dwyrain þ hen wynt go iawn þ yn deifio pawb a phopeth a dechreuodd fwrw eira'n drwm ganol y bore ac mae wrthi o hyd.

Bu'r Dr William Frey o Minnesota wrthi'n astudio'r bywyd dagreuol am dair blynedd.

Yn sydyn reit, a Tref wrthi'n trefnu ei gynhebrwng, daw Mona a'r newydd fod dynion y cyngor ar riniog y Rex.

Tra eich bod wrthi, sylwch hefyd fod darnau mawr o dywodfaen frown i'w gweld ar draws y traeth, a bod olion crychdonni'r Môr Triasig yn ogystal ac olion craciau a wnaethpwyd yn y mwd wrth iddo sychu dan yr haul Triasig tanbaid.

Hi ydyw'r un a roes fod i Culhwch; oddi wrthi hi y cafodd yntau ei natur greddfol.

~oedd Hawen yn ceisio gwrthrychedd ar bwnc yr iaith gan feirdd a fuasai wrthi ers blynyddoedd yn teilwra ffeithiau ar gyfer gwisgo'u cyd-wladwyr â'u cysuron sicr hwy.

Mae 11 o ddisgyblion blwyddyn 12 YSGOL GYFUN LLANHARI wrthi'n trefnu alldaith i Forocco, lle y bwriadwn ddringo fynydd ucha'r wlad.

Torrais ef yn stêcs taclus, a chyn hir yr oeddwn wedi cynnau tân, ac wrthi'n ffrio'r darnau mewn olew palmwydden.

Mae Andrew wrthi yn paratoi ar gyfer ei ddoethuriaeth.

'dwn i ddim fyddwch chi?" Roedd Laura Elin ar ei deulin ac wrthi'n brysur yn datod ei esgid chwith.

Roedd hyn i gyd yn ddigon i godi'r gwrychyn i'r gorllewin o Bont Llwchwr, ac fe fuodd Carwyn James a Norman Gale wrthi'n cynllunio a pharatoi mor drylwyr ag a wnaethent cyn gêm Seland Newydd, 'nôl ym mis Hydref.

"Boehme% sydd wedyn a chan mai dyna'r ffurf sy'n digwydd amlaf, gwell glynu wrthi drwodd.

Pan anwyd fi roedd dad wrthi'n priddo rhesi tatws ac yn rhoi pricia i ddal y pys -- gweler ei ddyddiadur am 7 Mehefin 1968 -- a phan gyrhaeddodd o'r sbyty'r noson honno roedd mam eisoes wedi dechrau 'ngalw i'n Canaveral Jones (CJ i'm ffrindiau yn y ddau gryd bob ochr i mi). Rwan, roedd hi wedi blino ac ar ôl dadlau tipyn bach fe lwyddodd dad i ddal pen rheswm a chael mam i 'ngalw i'n Arwel (ddim yn anhebyg i Canaveral ar ôl saith awr o epidurals). Dychwelodd dad at ei ei datws a'i bys a phan aeth o i nôl y ddau ohona ni adra o'r sbyty ar y 15ed fe ddigwyddodd sylwi ar y tystysgrif geni.

Mae gweithwyr wedi bod wrthi hyd y munudau olaf i sicrhau bod popeth yn ei le ar gyfer yr agoriad swyddogol.

Doedd disgynyddion y bobl oedd wedi helpu'r Romans erstalwm i godi caerau, ac oedd yn gweithio'n galed yn codi glo ac ati, ddim yn lecio'r sect newydd yma ryw lawer iawn ond does yna ddim pylla glo ar ol rwan felly mae'r hogia hynny wrthi'n troi at y sect newydd o'r diwedd.

Yn aml pan fyddaf wrthi o fewn y tþ fel hyn, byddaf yn sylweddoli nad oes diwedd ar waith tþ, nac oes yn y wir.

'Dal nhw!' medda fi wrthi a dyma lwyddo i gael gafael ar lawer ohonynt, ond hedfanodd y gweddill i ffwrdd gyda'r awel.

Bu wrthi'n brysur yn creu delweddau am ein nawddsant er mwyn dyrchafu esgobaeth Ty Ddewi.

Bu wrthi bron drwy'r dydd.

Wfft i drenau drafftlyd ar noson fel heno.' Roedd y dynion wrthi'n sgwrsio, yn yfed te a glanhau'r ager o ffenestri eu bocs arwyddo pan glywsant s n cloch.

Rhodri ddaru drugarhau wrthi meddai ef, a'i thynnu o gehena arfordir Clwyd i weddustra a gwareidd-dra Gartharmon.

Dyma Waldo'n troi at ei wraig ac yn dweud wrthi am aros fan 'na: 'fyddai fe ddim yn hir.

Neu efallai mai rhyw briodas smart o'r hen ddyddiau a ddaw i gof, neu ryw garwriaeth lechwraidd, neu - mi fyddai'n werth ichi fod wedi clywed Mam wrthi !

Nid y fo fuodd wrthi neithiwr yn rheibio'r goedwig ac yn dwyn y dail.

Mynegodd aelodau Cangen Y Groeslon anfodlonrwydd gydag agwedd Banc y TSB tuag at yr iaith Gymraeg - pan ofynnodd y Trysorydd am ffurflen Gymraeg (neu ddwyieithog), dywedwyd wrthi nad oedd ffurflen ar gael ac nad oeddynt yn barod i baratoi un.

Mae wrthi yn y tþ byth a hefyd yn ogystal â gweithio pedair awr y bore am dridiau bob wythnos mewn siop gyfagos er mwyn helpu i ennill bywoliaeth a gwneud y cyfri rywbeth yn debyg i'r hyn ydoedd.

Pan wrthi yn ei weithdy 'roedd ganddo bron bob amser lyfr wrth ei benelin; hoffai ddarllen diwinyddiaeth ac athroniaeth yn fwy na dim arall.

Owain Goch!" Er ei bod yn teimlo y carai gael rhyw lwyfan mawr i sefyll arno tua Phumlumon, 'i fedru gweiddi yn erbyn pob anghyfiawnder', dywedai ei greddf wrthi nad llwyfan i weiddi ohono oedd y stori fer.

Byth oddi ar y dyddiau y codwyd y Castell ac y bu Iarll de Grey ac Owain Glyndwr wrthi'n bygylu y mae'r Cymry a'r Saeson wedi bod yn ceisio cyd-fyw yma.

Yn teimlo mymryn yn flin wrthi, neidiodd Rhys i lawr o'r siglen a mynd i weld beth oedd yn ei phoeni.

Mem yn mynd yn bwdlyd; minnau'n dweud wrthi am beidio â bod yn blentynnaidd.

Dosbarth Glyder: Yn dilyn eu thema Tyfiant y mae'r dosbarth wedi bod wrthi'n trin yr ardd ac yn plannu bylbiau blodau ar gyfer y Gwanwyn.

Buont hwy wrthi'n brysur yn cyfieithu'r Beibl i iaith Provence ac iaith Fflandrys ar gyfer eu deiliaid.