Oes raid iti neud bob blwyddyn?' gofynnodd Robin, ei wrychyn yn codi wrth weld rhai o'i oriau hamdden prin yn cael eu dwyn oddi wrtho eto.

Dwi'n cofio achlysur i Cyrnol Darbishire, cyfarwyddwr y chwarel, roi trip i bawb o'r gweithwyr i'r Wembley Exhibition, a Mam yn dweud wrtho: 'Byddwch chi'n ofalus.

Fedrwn i wneud dim i fod o gymorth i Rex." "Ddaru Rageur a Royal mo'i helpu felly?" gofynnodd ei fab wrtho.

A chynigiodd yr un gwr ddau swUt i minnau os awn, dywedais wrtho yr awn; a rhedais o heol y Bont Pawr oddi amgylch yr HaU yng nghanol y dref yn noethlyrnun; a dychrynodd rhyw wraig feichiog wrth fy ngweld, nes yr aeth yn sal.

Chlywais i ddim gair pellach oddi wrtho, ond mae'n debyg fod degau yn gofyn am waith iddo bob dydd.

Ni ddywedodd hi yr un gair wrtho.

Edrychodd yr athro'n amheus arno, er i Hector egluro'n eiddgar wrtho ei fod wedi astudio'r pwnc yn yr ysgol, ond heb grybwyll na bu ei lwyddiant, a dweud y lleiaf, yn syfrdanol.

Bydd y gyllideb gwerthiannau yn dangos faint o gynnyrch yr arfaethir ei werthu a'r elw gros y gellir ei ddisgwyl oddi wrtho; bydd y gyllideb gynhyrchu yn dangos y nifer a'r mathau o nwyddau y bwriedir eu cynhyrchu, a'u gwerth, ac yn y blaen, am bob agwedd ar weithgarwch y busnes.

Plygodd ei ben a'i gorff, ac er mawr syndod, aeth ati i ddarllen y llythyr dan ddyfynnu'r cynnwys yn uchel wrtho'i hunan.

Rwyt ti'n siwr o lwyddo." Cofiodd yn sydyn hefyd am yr hyn a ddywedodd un capten llong wrtho unwaith pan oedd yn forwr ifanc iawn.

Rhyw synnwyr uwchnaturiol bron, yn sibrwd wrtho pa bryd i oedi, pa bryd i ddechrau.

Fe ddaeth rhyw bobol o'r Eisteddfod a dweud wrtho, ‘mae gynnon ni newydd da i chi, mae eich brawd wedi ennill y Goron'. Roedd o wrth ei fodd, wrth gwrs, a mi fuon nhw'n trafod y peth am rhyw bum munud neu ddeg.

Dywedodd un tyst wrtho fod y Cymry o'r bryniau a aeth i ymuno gyda Siartwyr Frost yn credu mai cyrchu Llundain oedd eu nod, ymladd yno un frwydr fawr ac ennill teyrnas.

A phan glywodd Rondol fod Pitar Wilias yn gwneud montibag ohono ar lwyfannau'r wlad, y cyfle cyntaf a gafodd fe ddwedodd wrtho, 'Weli di Pitar - ma'n nhw'n dweud wrtha i dy fod yn cymryd fy enw'n ofer am fy mod yn cymryd ambell i lasiad o gwrw, ac na fyddi byth yn son am dy ffrindia sy'n llyncu wisgi.

Er mawr loes i Harri Gwynn ceryddwyd ef gan nifer o wþr blaenllaw y genedl am feddwl derbyn y fath ychwanegiad i'w gyflog a dywedwyd wrtho mai ei ddyletswydd oedd ad-dalu cyfran sylweddol ohono.

Pan welwch chi o, newch chi ddeud wrtho mod i'n chwilio amdano?" Ond ni throdd y llanc ei ben.

Os y bechid rhagor na chwech wrtho, - petai hynny ond yn un yn fwy, - ni symudai yr un fer.

Mae hi'n dal i chwilio am ddyn ifanc golygus, tebyg i'w chariad, er mwyn dweud wrtho ble mae hi wedi cuddio'r llestri aur gwerthfawr.

Ond bu rhaid iddo gyfaddef wrtho'i hun, yn anewyllysgar ddigon, fod golwg eithaf difater ar bawb - hyd yn oed y plant - a oedd yn y cerbyd hir, a'i galon ef yn carlamu gan gyffro eiddgar: a pharhau i guro'n gyflym a wnai pan gyrhaeddodd Paddington.

Gollwng hwy, iddynt fynd i'r wlad a'r pentrefi o amgylch i brynu tipyn o fwyd iddynt eu hunain.' Atebodd yntau hwy, 'Rhowch chwi rywbeth i'w fwyta iddynt.' Meddent wrtho, 'A ydym i fynd i brynu gwerth ugain punt o fara a'i roi iddynt i'w fwyta?' Yr Arglwydd Iesu, yn ôl adroddiad Ioan, a gymerodd y cam cyntaf yn y sefyllfa ddyrys trwy ofyn i Philip: 'Lle y gallwn brynu bara i'r rhain gael bwyta?' Amcangyfrifodd Philip, y Swyddog Bwyd, debyg, ymhlith y deuddeg, y byddai eisiau o leiaf werth ugain punt o fara i roddi tamaid i bob un.

Ond ni chrybwyllodd hynny wrtho erioed.

Er i'w dad gael ei ladd pan oedd Douglas Wardrop yn ddim ond pump oed, cofiai'r morwr yn glir sut yr oedd wedi dweud wrtho lawer gwaith pan oedd pethau'n mynd o chwith: "Dal ati, Doug, dal ati.

Pan gyrhaeddodd yr Unol Daleithiau ar ddechrau'r Rhyfel Cartref, fe ddywedodd Abraham Lincoln wrtho na wyddai am ddim mwy pwerus na The Times, `heblaw efallai y Mississippi' ac, wrth gyrraedd India i roi sylw i'r Miwtini Mawr, fe drawodd fargen gyda phennaeth y fyddin i gael yr holl wybodaeth a oedd ar gael, ar yr amod na fyddai'n trafod hynny yn unman ond ei lythyrau i'r papur newydd.

Merfyn Jones wrth fy nghroesawu yn dweud wrtho i am ofalu beth fyddwn i'n dweud ar adegau, 'Oherwydd mae'r lle 'ma fel perfedd mochyn' meddai fe yn ei ffordd ddihafal ei hun.

Am y tro cyntaf yn ei fywyd, collodd ei ben, rhoddodd bunt i'r gyrrwr a dweud wrtho am gadw'r newid.

Ond er nad oes gen i ddim i'w ddweud wrtho, ac er nad oes gen i ddawn canu, 'ro'n i'n uwch fy nghloch na neb wrth ganmol rhin y 'dþr, dþr, dþr' yn festri Keriwsalem yn y Blaenau bob nos Sadwrn.

"Os ydi o eisiau bwyd, mae hi wedi darfod amdana i," meddai'n grynedig wrtho'i hun.

Mi ddweda i air neu ddau wrtho.

Teimlai hwnnw'n ofnus oherwydd gwyddai mai neges annerbyniol iawn oedd ganddo i'w rhoi, ond dywedai wrtho'i hun mai nid ei fai e oedd fod llawer o'r ceffylau yn y fintai naill ai wedi, neu ar fin colli eu pedolau.

Mae'r brenin eisiau dy weld pan gyrhaeddi Sipi a byddi wrth dy fodd pan glywi di ei neges." Yna i ffwrdd â fo tan chwerthin wrtho'i hun.

"Wel, fe wnes i beth twp," ebe Douglas Wardrop wrtho'i hun gan geisio meddwl beth a wnâi nesaf.

Fe fyddai ef wedi cael mwstwr ofnadwy, wrth gwrs, ond roedd yn gyfarwydd a hynny ac ni fyddai'i fam byth yn ddig wrtho yn hir.

Wrth godi'r teclyn i'w briod le, clywodd lais Americanaidd yn dweud wrtho faint oedd hi o'r gloch.

Unwaith, ac yntau'n ymweld ag un o ffermydd yr ardal, dywedodd gwraig y fferm wrtho ei bod eisoes wedi talu i'w dad.

Trueni iddi ddod i'r stapla nawr, grwgnachodd wrtho'i hun - dim ond pum munud arall a bydda fe wedi mynd ar garlam tuag at lethrau Mynydd Llangatog ac fe byddai hi wedi gorfod aros amdano nes y dewisai ef ddod nol ac erbyn hynny fe fyddai'n rhy ddiweddar i gychwyn nol i Benderin.

Owan Jos Ty'n Llech ddwedodd wrtho pan oedd yn dyrnu'n y Fadog 'Cau dy geg, neu cad dy din allan o gyrraedd blaen fy nhroed i'.

Mi wn fod hyn yn nodweddiadol o'r rhan fwyaf o lyfrau otograff, ac y gellid gwneud astudiaeth hir o'r cynnwys a gweld oddi wrtho gymeriadau'r rhai a'u llanwodd.

Rhoddwyd gwaith i Ieus a dweud wrtho i wylio am greigiau.

Pan ddywedodd yr Iesu wrth y disgyblion i fod e'n mynd i baratoi lle iddynt, a'u bod nhw'n gwybod y ffordd, a'r lle 'roedd e'n mynd, a thra oedd y gweddill o'r disgyblion yn meddwl dros y peth, yn pwslo ac yn ceisio dyfalu beth i'w ddweud, Tomos oedd yr un, y very one a ddwedodd wrtho yn blwmp ac yn blaen nad oedden nhw ddim yn gwybod o gwbwl, y ffordd na'r lle.

Gofynnodd am gael gweld Thomas Parry, ac mi geisiodd ddweud rhywbeth wrtho, ond ni fedrai ei ddeall.

Roedd wedi galw yn nhŷ Ali fore dydd Gwener pan ddywedodd Ali wrtho fod Mary wedi mynd i Lundain ac iddo roi decpunt iddi.

Yn ystod ei anerchiad yn oedfa sefydlu Curig dywedodd yr Athro J.Oliver Stephens wrtho, "Yr ydych yn dechrau eich gwaith mewn argyfwng mawr, a diau y penderfynir eich gwasanaeth i raddau helaeth ganddo." A gwir a ddywedodd.

Yn amser y Diwygiad, mewn sgwrs a Pitar Wilias, un o wyr amlwg y pentra, ynglyn a chrefydd, fe ddwedodd Rondol wrtho, 'Dwi ddim yn ama na fedrwn i arwain fy hun i ymuno a'r Bedyddwyr pe bawn i'n gwybod y cawn i drochfa mewn cwrw' 'A finna' meddai Begw.

Pwy darodd Rondol arno ar y lon ond fy nhaid, ac fe ddywedodd wrtho fod Begw wedi marw ac nad oedd ganddo'r un ddima i'w chladdu, ac fe gafodd chweugain gan fy nhaid.

Jaco, dywed wrtho fo be ydi'r dasg gynta.' Cododd Jaco'n swrth o'i sedd ar y fainc yn y gornel, cerddodd yn ddioglyd at Dei a sefyll o'i flaen a'i goesau ar led.

A dyma fi'n sôn wrtho fo am fy mhysan.

Ni ddywedodd Dafydd hynny wrthyf ac ni ddywedais innau wrtho ef; ond gwyddwn ein bod ein dau fel pe buasem o hyd yn disgwyl i Abel ddyfod i mewn.

Clywais ef yn dweud iddo eistedd oriau wrtho'i hunan ar y bryn a elwir 'The Hill of Tara' - hen gartref Uchel Frenhinoedd Tara - yn myfyrio am hen orffennol y genedl Wyddelig, a bron, meddai ef, na allai weld yr hen ogoniant yn rhithio o flaen ei Iygaid wrth eistedd yno.

Oddi wrth Mr Richards, ar 'i ben blwydd, deudwch wrtho fo.' Cymerodd y bachgen y llyfr ac edrychodd ar y teitl.

'A ydych yn meddwl,' meddai wrtho, 'y buaswn yn torri rhyw ddeddf neu yn pechu wrth alw cyfarfod gweddi heno yn Ysgol y Nant?

"Sgin i ddim amsar i gyboli hefo chdi," meddai hwnnw wrtho'n fyr ei amynedd.

Un peth sy na fedr ddim oddi wrtho, a hynny yw canu.

Gwelai'r golau ar starn y British Monarch yn mynd yn bellach ac yn bellach oddi wrtho.

Dengys y digwyddiad hwn ei bod yn bosibl i berson gael y dolur oddi wrth berson sy'n dioddef wrtho, ond fe all gael Brech yr Iâr yn lle'r Eryrod; ac mae'n bosib i'r digwyddiad fod yn wrthwyneb i hyn hefyd - hynny yw, cael naill ai Brech yr Iâr neu'r Eryrod oddi wrth berson sy'n dioddef o'r Frech.

Pe gwelet ti'r bwrdd cinio wedi'i osod, mi 'ddyliet mai'r brenin a'i wraig a'i modryb fasai'n mynd i eista wrtho, a threulio awr a hanner yn dilio-dalio wrth 'i ben o!

"Dyna Rex wedi datrys dirgelwch y dillad," ebe Louis wrtho'i hun ar ôl troi'n ôl am y tŷ.

Daeth i siarad gyda mishtir ar lan y bedd a sibrwd wrtho taw Owen, mab y Gelli, Glynarthen, oedd yn Holi'r Pwnc yn nes ymlaen yn y flwyddyn.

Gwyddai o'r gorau fod y tristwch mawr a oedd yn ei oddiweddyd y dyddiau hyn yn bygwth troi Meg oddi wrtho, ond doedd ganddo ddim rheolaeth ar ei deimladau.

`Fe allwn i neidio allan nawr a buaswn i'n ddiogel,' meddai Bob wrtho'i hun, `ond beth fuasai'n digwydd i'r lori - a beth fuasai'n digwydd i'r holl wragedd a phlant sydd yn y strydoedd ...?'

Y noson honno, daeth Aethwy ar dro i'n llety ni gyda'i stori : Mi es i heibio i Tom yn y coleg 'na, ac mi dudis i wrtho fo, dwi'n gweld mai Thomas Parry sy ar tu allan i'ch llyfr chi, ac nid Tom Parry.

Mae hwnnw wedi bod yn cwyno'n ddiweddar, dwi wedi dweud wrtho fo am gymryd peth o'i ffisig ei hun.

"Y mae'n hen bryd i ti feddwl am dy wersi," ebe'i rieni wrtho un diwrnod pan oedd yn ddeunaw oed.

Petai'r ymweliad wedi dwyn ffrwyth byddai diben sôn wrtho.

Un noson cariodd Mr Hughes lawer o hwyliau a daeth y Capten i fyny a dweud wrtho am dynnu hwyliau oddi ar y llong, ac o dan ei wynt yn mwmian, "Dam, you know nothing, fear nothing".

Ni chyffyrddodd ben bys ynddi o gwbl, dim ond sibrwd wrtho'i hunan (neu wrth Mam) yr ebychiad mwyaf tosturiol: 'Www Musus Williams .

"Mae'n well i mi nofio oddi wrtho." Ond dilynodd y crwban anferth ef yn dawel gan edrych yn ddiniwed arno â'i ddau lygad enfawr.

"Wel," meddai wrtho'i hun, "mae'n ddydd Sul.

Yn ystod y dydd, fe ddaeth Owen George Jones at yr hen frawd Robert Evans, Glan y Môr, ac fe ddywedodd wrtho ei fod yn ei deimlo'i hun yn bechadur mawr, ac wedi darfod amdano ym mhob man; ni wyddai am un lle i droi ato ond at Dduw trwy weddi, ac ni allai weddio ei hun.

Yn fwy na dim i foddhau fy nghydwybod euthum i chwilio am y Capten a dweud wrtho am y morwr dyfeisgar hwn.

"Arhoswch fan yma am funud, syr," meddai'r Sarjiant, ac aeth i mewn wrtho'i hunan â phapurau'r Doctor yn ei law.

'Y cyfan dwi'n gwybod amdani yw be 'dach chi wedi ei ddweud wrtho i.

Edrychi i fyny a cheisio dy orau i weld beth sydd yno ond fe fethi â gweld dim Rwyt yn troi'n ôl at y bwci i ddweud wrtho i fynd yn ei flaen ond mae wedi diflannu gan adael pen dy raff ar y llawr.

"Fe ddylai 'nhad fod yn dal i gysgu, a'r golau wedi diffodd," meddai wrtho'i hun gan frysio ymlaen i weld beth oedd o'i le.

Ac yr oedd Alphonse yn friwiau ac yn waed drosto, gyda llaid yn glynu wrtho.

Mae e'n rhoi hon i ti gan ofyn i ti fynd â hi i bentref Trefeiddyn, ei rhoi i'r pennaeth a dweud wrtho fod pobl yr Hafdir yn cofio.

Dwyt ti ddim eisiau ymosod arna i, mae'n amlwg," meddai Douglas wrtho.

Roedd hi wedi dweud wrtho am adael llonydd i hwnna heddi - byddai'r bachgen yn ddigon amharod i fynd nol i Benderin fel yr oedd hi!

Oedd Doctor Hort yn byw wrtho'i hunan, 'te?" "Na, gyda'i wraig - Marlene.

Ond, a dweud y gwir, unwaith y gwelon ni o doedd gan Robat John na Sharon na fi fawr ddim i'w ddweud wrtho mewn gwirionedd.

Pan oedd yn ddeg oed ac yntau'n gwneud yn well ac yn well gyda'i wersi piano, dywedodd ei fam, a oedd yn athrawes gynradd, wrtho ei bod yn bryd iddo roi'r gore i gerddoriaeth a dechrau canolbwyntio "ar bethau pwysicach".

Roedd yn amlwg fod rhywbeth y tu ôl i'r holl siarad a herio yma, fel y dywedodd tad Ifan wrtho.

Sgwennais at Verghese gan esbonio'r telerau a dweud wrtho am fy ffonio.

Cofiodd Francis fel y bu i Siôn Elias gwyno wrtho ryw chwe wythnos cyn hynny fod y mab wedi torri ei wn, a'i fod yn cario llawddryll chwe siambr i'w ganlyn i bobman.

Ond mae'r cyfan, trwy ffilmio clyfar, yn digwydd rhwng y gwydrau ar poteli ar wyneb bar y mae cwsmeriaid yn yfed wrtho.

Neges anobaith oedd gan hwn hefyd, ac nid oedd gan Gristnogaeth ddim i'w ddweud wrtho: Rhith yw geiriau y gau ŵr a'th garodd, Y gŵr a'r hoelion y gŵr a wylodd.

Dywedais wrtho am ei gyflwyno i ti pe byddai'r Arglwydd yn fy ngalw'n annisgwyl.

"Mi fydd oriau wedi mynd heibio cyn iddyn nhw sylwi nad ydw i ar y llong, ac er bydd y capten yn sicr o ddychwelyd i chwilio amdana i, mi fydda i wedi boddi ymhell cyn hynny," meddai'n ddigalon wrtho'i hun, gan wylio'r golau yn diflannu i'r pellter.

"Cymer arnat o leiaf dy fod di'n mwynhau dy hun, er mwyn popeth", sibrydai wrtho yn biwis, a sylweddoli'n sydyn fod amarch Lowri Vaughan wedi treiddio'n ddwfn i'w gwneud hi mor ddi-hwyl.

Mae'n amlwg i Gwgon roi porthiant i'r tân a swatio wrtho.

Hen arferiad yr ymdrech a lynodd wrtho o'i blentyndod.

Me Christian, too." Pan sylweddolais ei fod yn medru peth Saesneg achubais y cyfle i ddweud wrtho mor newynog oeddem, ac addawodd ddod â chyflenwad o flagur bambw imi ond imi drefnu i gwrdd ag ef y tu allan i'r caban.

Gallwn glywed y doctor yn stwna y tu ôl i'w sgrin a'i arfau'n tincial wrth iddo ddethol o'i ffiolau a'i chwistrelli a sisial yn ddistaw wrtho'i hunan.

Adwaith pawb i ddechre odd gweud wrtho fe am gadw'i gerflun - hynny yw, pe bai hynny'n bosib.

"Ddwedodd Dad rywbeth wrtho chi am deligram i Mam, Huw?" gofynnodd Idris.

Aeth ef ar ei union i weld Mr S, gan ddweud wrtho gan ei fod yn hyddysg yn y gyfraith sut y gallai ef gysoni'r hysbysiad â'r gyfraith.

"Codwch!" sibrydodd gwraig y bwthyn wrtho fore drannoeth.

Mi ddweda' i wrtho fo.'

Rywbryd yn ystod y Saboth digwyddodd daro ar y ffordd fawr â Mr Jones y Person, a ddywedodd wrtho: `Cofia di, Harri, ddod hefo ni fory i godi llwynog, a gobeithio'r nefoedd y cawn ni ddiwrnod braf.' `Trystiwch chi fi y byddaf yno,' ebe Harri.

Cododd y llinyn a dechreuodd ei dynnu fel bod y wifren ddur a oedd wedi cael ei chlymu wrtho'n dod dros y wal hefyd.

Felly mae peth gwrth-ddweud yn y ddau ond cawn weld yn yr hydref pa ymadrodd i lynu wrtho yn y dyfodol.