Mynd yno, ac er nad oedd neb yn ein disgwyl nac yn gwybod dim oll amdanom, cawsom gyngor gan gapten i osod ein pabell gyda hwy, fel petaem yn ddau westai yn cael eu croesawu gan wr ty caredig, na wyddai am eu bodolaeth cyn hynny, i fwrw noson dan ei gronglwyd.

Yr hyn na wyddai neb oedd fod y bobl hyn yn dioddef o salwch a achosid gan wenwyn yn eu bwyd.

Rhyw ddyrnaid o'r ffrindiau pennaf a wyddai mai ef hefyd oedd perchennog yr unig gwmni Polion Galwp yn y wlad, a'r wythnosau twrnament oedd ei dymor gorau ar wahan i amser etholiadau.

Ond faint a wyddai ef am y pethau pwysig i'w wybod am ddyn?

'Rydan ni wedi dwad i'r bae anghywir,' meddai'r capten, a hyder dyn a wyddai ei fod yn iawn fel mêl yn ei lais.

Daeth mintai gymysg ohonynt i dueddau Caer ac ni wyddai'r Cymry druain sut yn y byd i'w hatal.

gweithiai ei dad yn y dref ond ni wyddai 'r bechgyn eraill ymhle.

Pan gyrhaeddodd yr Unol Daleithiau ar ddechrau'r Rhyfel Cartref, fe ddywedodd Abraham Lincoln wrtho na wyddai am ddim mwy pwerus na The Times, `heblaw efallai y Mississippi' ac, wrth gyrraedd India i roi sylw i'r Miwtini Mawr, fe drawodd fargen gyda phennaeth y fyddin i gael yr holl wybodaeth a oedd ar gael, ar yr amod na fyddai'n trafod hynny yn unman ond ei lythyrau i'r papur newydd.

Fe wyddai gystal â neb am wleidyddiaeth, ac y byddai Genoa o bryd i'w gilydd yn cyflawni rhyw gamwri yn y rhyfel masnach â Fenis, ac y byddai'r elynddinas honno yn ei thro yn gwasgu ar ei chynghreiriaid er mwyn gwneud pethau'n anodd i'w ddinas enedigol yntau.

Pwy oedd y cwmni neu o ba le y daethant, 'wyddai neb.

"Hoff gennyf yw ateb y morwr hwnnw o Wlad yr Haf pan ofynnodd Coleridge iddo paham yr oedd wedi mentro ei fywyd i achub dyn na welsai erioed ac na wyddai enw na dim amdano : "Mae amcan gennym tuag at ein gilydd.' Meithrin yr amcan honno yw galwedigaeth greadigol dyn, ac wrth geisio gwneud byd teilwng o frawdoliaeth daw ef ei hun yn deilwng o'i fodolaeth.'

Un diwrnod, ym marchnad Addis, daeth crwt bach wyth oed atom a dweud: 'Where's the fuckin' coffee?' Dyna'r unig Saesneg a wyddai, sef union eiriau cyntaf Geldof pan gyfarfu â Mengistu.

Cymharodd yr Esgob Lewys Bayly o Fangor (a fuasai ar un cyfnod yn hen elyn i Wynn) deulu Gwedir i farch na wyddai ei nerth ei hun; cydnabuwyd mai gair Syr John oedd yr uchaf a'r parchusaf ymhlith ei gyd-ysweiniaid ar y fainc yng Nghaernarfon; a rhydd ef ei hun yr argraff yn gyson yn ei ohebiaeth iddo dderbyn addysg a disgyblaeth fonheddig a chwrtais.

Bu'n amddiffyn ei dad am flynyddoedd; ac fe wyddai.

Yn y rhybudd enwir Iolo Morganwg, ac fe'i disgrifir fel yr unig un a oedd eisoes yn 'Fardd wrth fraint a defod Beirdd Ynys Prydain', sef, fel yr eglurodd yn ddiweddarach, un a wyddai 'Gyfrinach a Breiniau a Defodau Beirdd Ynys Prydain'.

Ni wyddai neb eu bod yno.

Onid oedd llawer o Babyddion dirgel, na wyddai neb yn iawn beth oedd eu nifer, yn barod i groesawu cyfle i adfer yr hen Ffydd?

Roedd yn dda iddi na wyddai beth oedd yn digwydd yr ochr arall i'r Bannau.

Pwy a wyddai beth a allai ddigwydd yfory?...

Dim ond dros dro, wrth gwrs; fe wyddai'r Brenin mai gohirio pethau yn unig a wnai hyn, a bod eisiau cynllun llawer gwell a llawer gwell a llawer mwy cyrhaeddgar i ddiogleu'r wnionyn.

Wedi cyrraedd at ddau ddeg, fe wyddai ei fod gyferbyn â drws ei gartre.

Ond roedd yna rywbeth ynghylch yr hen ŵr yma, wyddai o ddim beth, ond roedd o'n sicr ei fod o wdi'i weld o yn rhywle o'r blaen.

'Wyddai Odo ddim am y bataliwn o forgrug a oedd, yr eiliad honno, yn cynnal mabolgampau y tu fewn i goes ei drowsus.

Doedd George Jones ddim yn un am ddefnyddio'i ddyrnau, hyd y gwn i, ond fe wyddai mai arbed casgliad y Sul hwnnw oedd bwysica iddo fo.

'R'on i wedi ryw how feddwl, wedi i mi gyrradd Tu Hwnt i'r Afon, y baswn i'n ca'l cyfla i roi dwr i'r 'ffyla cyn mentro'r allt 'na.' Ond fe wyddai Obadeia, yn rhy dda, am fynych wendid y coetsmon a mentrodd ei atgoffa o hynny.

Meddyliai am ei dad wedyn, wedi cael telerau gosod, rhai gwael yn aml, na wyddai yn y byd a gâi efe dâl am ei lafur ar ddiwedd mis.

Y bardd yn unig a allasai ateb hyn; ef yn unig a wyddai beth oedd ei neges - os oes nege ynddi.

Siawns na wyddai'n dda am ddatganiadau Emrys ap Iwan, T.

Ni wyddai Miss Hughes ond y nesaf peth i ddim am y busnes, ac ofnwn pan fu farw Abel na wyddai hi ond ychydig am ei amgylchiadau; ac eto yr oedd hi'n fenyw dda ac yn llenwi'r cylch y galwyd hi iddo yn rhagorol.

Ymestynnai mor o fyrddau o'i flaen ac ni wyddai lle i angori.

Fe wyddai'n iawn mai fi oedd ei fab, ond doeddwn i ddim mor siŵr mai yntau oedd fy nhad.

O'r safbwynt hwn roedd fy hynafiaid yn llygad eu lle, ac fe wyddai pob Cymro uchelgeisiol-faterol hynny hefyd.

Wyddai neb beth oedd ei hanes - ai mynd i ryfel yntau dychwelyd yr oedd hi.

trillwyn ucha oedd y lle agosaf ond ni wyddai 'r un o 'r tri a oedd yno deleffon.

Yn ystod y dydd, fe ddaeth Owen George Jones at yr hen frawd Robert Evans, Glan y Môr, ac fe ddywedodd wrtho ei fod yn ei deimlo'i hun yn bechadur mawr, ac wedi darfod amdano ym mhob man; ni wyddai am un lle i droi ato ond at Dduw trwy weddi, ac ni allai weddio ei hun.

Ac mi wyddai pawb fod drych myglyd yn adlewyrchu llun yn llawer mwy ffafriol; onid dyna oedd cyfrinach rhai o'r ffotograffyddion a'r sêr mwyaf enwog?

Ni wyddai Hector druan hyn, ac onibai am archeb anferth Mrs Paton Jones a'i llythyr at y goruchwyliwr yn canmol yn frwd chwaeth a help gwerthfawr 'eich Mr Pennant' ni byddai'r stori hon gennyf i'w chroniclo, gan na chafodd Hector glywed gair am y llythyr.

Ni wyddom hyd yn hyn a wyddai Terry Waite am fisidimanars Irangate.

Faint a wyddai ef am y bobol hyn mewn gwirionedd?

Am na wyddai neb mai dymuniad pennaf Abel oedd imi fynd i'r coleg, ac am na ddywedodd efe wrth un enaid byw ond wrthyf fi fy hun na chawn fod mewn eisiau o geiniog tra byddwn yno, ac am imi ystyried Siop y Gornel fel fy nghartref bob amser.

Ond fe wyddai Morwen, mai'r môr oedd piau ei thaid er gwaethaf holl ymdrechion ei wraig i'w hudo i'r harbwr.

Beth wyddai hwn, lili o bant, am fywyd ac am fyw ar lethrau'r defaid?'

Ni wyddai Shakespeare, Milton, a Dafydd ap Gwilym wedi eu rowlio i'w gilydd ddim byd amdani hi, yn y mater o ddychymyg, o'u cymharu ag estate agent.

Crychodd ei thalcen, ond ni wyddai'r ateb.

Cefais ddychryn, oherwydd ni allwn barablu yn Saesneg ac fe wyddai hi hynny.

Y cwbl a wyddai pobl y dref oedd bod nifer o'u plith wedi buddsoddi eu harian yn y Copper Trust yma, rhai ohonynt, megis Jenkins London House, wedi buddsoddi miloedd.

Llosgodd y pwdin, crimpiodd y cig, ac ni wyddai neb ar y ddaear sut i wneud ymenyn melys na thatws yn y popty.

Ond fe wyddai nad oedd wiw iddo sôn am hynny.

Ond suddodd ei galon drachefn wrth iddo sylweddoli na wyddai Tudur ddim byd am y paent.

Wyddai Bigw ddim beth i'w wneud â'i harian, felly doedd waeth iddi ei roi i'r plant ddim.

Diolch yn fawr.' 'Tan fora Llun, Daniel, 'machgan i, tan fora Llun.' Pan gyrhaeddodd Dan waelod y grisiau, safodd yn ansicr, gan na wyddai ymhle i gael gafael yn y dyn bach.

Ni wyddai pa mor hir y buont yn cusanu ond wedi gorffen roedd o ar dân eisiau dechrau eto.

Bu TH P-W byw drwy'r cyfnod hwn ac fe wyddai'n dda am waith yr arloeswyr uchod a'i oblygiadau mewn cosmoleg.

Fe wyddai pawb nad oedd Miss Lloyd gyda'r gorau am gynnal glanweithdra.

Ond ar lin ffrae ni cherddai ll'goden goch drostynt, oherwydd roedd Begw'n dallt bod gwyn ei byd yng nghwmni Rondol, ac fe wyddai derfyn ei therfyna.

Ar y funud, ni wyddai Wilie yn y byd sut i'w ateb a throsglwyddodd y llythyr iddo.

Ni wyddai beth oedd y fath waith yn ei olygu pan atebodd mor fyrbwyll.

Amrywiai'r ysgolion hyn yn ddirfawr o rai gweddol dda i rai a gynhelid mewn ystafell fechan dywyll gan hen wraig a wyddai efallai air neu ddau o Saesneg, ac o'r herwydd yn cael ei chyfrif yn ysgolhaig.

Er na wyddai JR am chwedl Odo yn bledu'r tai, ac er na fu ym Mol y Mynydd ond unwaith o'r blaen, ni chafodd drafferth i ddarganfod llidiart pren Nefoedd y Niwl.

Ei ateb oedd na wyddai ond mai'r defnydd a wnâi ef ohono, hyd yn hyn, oedd troi'r defaid iddo i'w bori.

Ni wyddai Hadad ddigon am ddaearyddiaeth ethnig a ieithyddol gogledd Affrica i synnu bod bagad o Dwaregiaid yn ymddangos fel hyn rhyw wyth can milltir i'r dwyrain o ffiniau eu cynefin, ac ni ddaeth fyth i ddeall y rheswm am y siwrnai.

Ar un adeg fe wyddai amryw ohonynt rywbeth am emynau ac am y Beibl, neu'n hytrach am adleisiau briw o'r pethau hyn yn nofio yn y gwynt.

Wel, roedd o'n barod i gymryd ei ddysgu ac fe wyddai'r tro nesaf.

cerdded hyd ymyl glas y lan ar flaenau ei draed, ni wyddai pam, gan glustfeinio a syllu i bob cyfeiriad cyfeiriad help !

Wyddai hi ddim a gafodd gynhebrwng.

Ac fe wyddai hi i'r dim sut y teimlai.

Ond yn wir, ni wyddai ba un oedd galetaf, gweled Wiliam yn cychwyn i ffwrdd, ai ei weled yn dyfod adref bob nos yn surbwch a digalon.

Fe wyddai fy mod i yn byw y pen arall i'r dref, a bod fy nhad mewn swydd barchus.

Golygai gryn swm o arian i brynu peth felly, wrth gwrs, ond mi wyddai Nel yn eithaf da na fuasai gennyf byth ddigon o wyneb i;w gwrthod a minnau wedi gwario ugeiniau o bunnau ar lyfrau ychydig ddyddiau ynghynt.

Gwir fod ei feiddgarwch ymadrodd yn nyddiau Caerdydd wedi peri i Laud ei ddisgrifio fel "bold, ignorant young fellow% ond, wrth gwrs, ni wyddai Cradoc ddim am y feirniadaeth ac ni newidiodd ei ddull.

Prin oedd y milwyr hynny a wyddai lawer o hanes y Cwrdiaid, ac, eto, roedden nhw'n barod i fentro'u bywydau drostynt.

Ac ni wyddai neb arall, hyd y darfu i mi ddeall oddi wrth y bois eraill.

Brigstocke, YH, Blaen-pant, Ceredigion, na wyddai am yr un ysgol yn yr ardal lle'r oedd athro neu athrawes gymwys.

Tybed a wyddai ei feddwl ei hun?

Ac ni wyddai neb eu cyfrinach!

Er hynny gwrandawodd ar y distawrwydd, ac fe wyddai.

Un o ysgolheigion disgleiriaf Rhydychen a'i golygai, ond nid dysgedigion a ysgrifennai iddo, ond llenorion gwlad; rhywun a wyddai hanes ei blwyf ei hun, a fedrai ddisgrifio golygfa o ben mynydd, a wyddai am hynodion hen bregethwyr, a gofiai bethau diddorol am ei blentyndod, a adwaenai adar a blodau, neu a deimlai ar ei galon lunio cân o dri neu bedwar pennill.

Ni chadwodd ddyddiadur, ni sgrifennodd ddim am ei waith, ac roedd mor ddi-sôn-amdano'i-hun fel mai ychydig iawn o'i gyfeillion agosaf hyd yn oed a wyddai gymaint a gyflawnodd yn ei luniau.

Ond, meddai llais oer rheswm, oni fydde goddef hynny'n well o lawer na'i weld o'n rhedeg i ffwrdd efo'i chwaer i'r nefoedd a wyddai ble?

Yn ffodus, fe wyddai ei wraig ac yntau ddigon o Saesneg i Douglas eu deall.

Fe wyddai Iolo Morganwg, ac yntau'n undodwr ac yn ei dro yn ddiweddarach yn llywydd gweithgareddau'r enwad, gystal â neb am y prinder hwn.

Ni wyddai'r un ohonom ein tri sut y dylem ymateb i'r fath ddisgwyliadau.

Ni wyddai'r trefnyddion druain beth yn y byd i'w wneud gan fod costau'r daith yn cynyddu'n arswydus o ddydd i ddydd.

'San ni wedi medru dianc!' Am ba hyd y byddai raid iddyn nhw aros yn y carchar yma o le, Duw yn unig a wyddai.

Wyddai neb am y berthynas hon ond Nansi'r Nant.' Gwnaed honiadau mwy rhyfeddol fyth yn yr ysgrif honno, ac fe sbardunwyd John Gwilym Jones, am yr unig dro yn ei fywyd, meddai, i ysgrifennu i'r wasg i anghytuno.

Fe wyddai fod ei daid yn ei ddisgwyl gyda'r llyfrau.

Ychydig a wyddai'r diniweitiaid oedd yn crwydro'r wlad ar gefn beic i gasglu enwau ar ddeiseb i wrthwynebu rhoi adeiladau gwersyll y Llynges ym Mhenychain i 'Byclins' ar ol y rhyfel fod cytundeb yn bod cyn eu codi erioed rhwng Billy, a barchusodd i Syr William, a'r 'admirality', mai eiddo Butlin fyddai Penychain ar ol y rhyfel.

safodd yn syth pan glywodd lais o rywle : sut lais, neu beth a ddwedai, ni wyddai.

Fe wyddai mai tynnu arno yr oedd hi, ond pa ots?' A dynes de'n dod â fo am y nesa peth i ddim cyflog.' Caledodd ei lygaid.

Mae'n ddigon o faint." Wyddai hi ddim sut i'w ateb.

Ceid ynddynt gadarnhad o'r hyn a wyddai'r Dirprwywyr dros Godi Eglwysi a'r Gymdeithas Adeiladu Eglwysi, bod diffygion argyfyngus yr eglwys a'r ysgolion yn nodweddiadol nid yn unig o ardaloedd dinesig, ond yn gyffredin trwy ardaloedd gwledig Lloegr a Chymru.

Teg fyddai dweud ei bod hi'n lled gyfartal ymysg blaenwyr y ddau dîm, ac inni weld dau wyth a wyddai beth a ddisgwylid ganddynt.

Anfonwyd am Vivian yn ddioed, a daeth yntau i *ny i'w gweld ac i ddatgan ei farn (beth bynnag oedd ei gwerth, gan mai ef, o'r holl ddynion, a wyddai leiaf ar fater o'r fath) .

Ond ni wyddai Seren y bore hwnnw fod ei rhyddid i'w ymestyn am ddeng milltir hir hyd Gastell Newydd Emlyn.

Ni wyddai Hadad chwaith am arfer gwragedd gwerddon Cwffra o deithio i fyny i Bengasi i elwa ar eu cyrff trwy buteinio'n agored, neu gudd, fel morwynion, efallai, i Americanwr neu Brydeiniwr oedd yn byw am ysbaid heb ei wraig ac yn hoff o gwmni yn y gwely.

Yn ei araith groeso ar ôl cinio ganol dydd y diwrnod cyntaf, dywedodd y Maer na wyddai'n iawn beth oedd amcanion y mudiad yr oedd yn ei groesawu, ond ei fod yn credu y byddai'r mudiad yn gwneud gwasanaeth mawr i Gymru pe gallai beri i'r byd alw Brythons arnom yn lle Welsh: cawsai ef brofiad chwerw mewn busnes am fod yr un gair Saesneg yn enw ar y Cymry ac yn ferf a oedd yn golygu twyllo.

Ni ellir dylanwad heb apêl, a hawdd deall apêl gwrthrych fel Keats at ŵr ifanc pedair ar hugain oed a'i teimlai ei hun yn fardd ond na wyddai sut i'w ddisgyblu ei hun i greu gwaith cyson y gallai fod yn fodlon arno.

Er pan glywsai am fwriad John Edmunds i ddathlu sefydlu hunan-lywodraeth yn yr harbwr, ni buasai taw ar ei fremian, na wyddai'r cynghorydd y peth cyntaf am fywyd môr, mai dyn tir oedd o, o dras a diddordeb, mai esgus i gael ei weld oedd ei glochdar am gael dathliad yn yr harbwr am nad oedd sail i ddathlu dim arall yn y Porth.

Y peth nesaf a wyddai roedd o ar ei fol a phwysau mawr yn ei ddal yn sownd.

Mi fydd yn rhaid inni eich cadw'n ddiogel am 'chydig o ddiwrnodau.' Rhoddai yr argraff ei fod yn ddyn ifanc caredig iawn ond ni wyddai Glyn ei fod yn edrych ar un o smyglwyr cyfrwysaf y cyfandir.