Clywais ef yn dweud iddo eistedd oriau wrtho'i hunan ar y bryn a elwir 'The Hill of Tara' - hen gartref Uchel Frenhinoedd Tara - yn myfyrio am hen orffennol y genedl Wyddelig, a bron, meddai ef, na allai weld yr hen ogoniant yn rhithio o flaen ei Iygaid wrth eistedd yno.

Bryd hynny yr oedd Sinn Fein am ddisodli'r Blaid Wyddelig fel erfyn gwleidyddol y mudiad cenedlaethol; y Cynghrair Gwyddeleg yn ymdynghedu i edfryd yr iaith Wyddeleg; y Gymdeithas Wyddelig Athletaidd yn trefnu chwaraeon traddodiadol Gwyddelig; y Mudiad Cydweithredol Amaethyddol, y Mudiad Undebau Llafur dan arweiniad rai fel Connolly, y theatr, y cwbl yn rhannau o'r Mudiad Cenedlaethdol - heb sôn am yr l.RB Yr oedd y rhwyd wedi ei thaflu mor eang fel nad oedd angen i ŵr ifanc wneud mwy na mwynhau chwarae bando (...) ar brynhawn Sul, ac yr oedd wedi ei dynnu i fewn i'r mudiad.

Un a gydweithiodd a hwy oedd Roger Casement, a aeth i'r Almaen i geisio sefydlu brigâd Wyddelig o'r carcharorion rhyfel o Wyddyl a oedd mewn caethiwed yn yr Almaen.

Nid, sylwer, polisi Casement a Masaryk, nid y polisi a awgrymid gan yr hen slogan Wyddelig, "...", nid cefnogi gelynion Lloegr, na hyd yn oed eu defnyddio er mwyn gwanhau Lloegr.

Gyrru 'mlaen at y bont Wyddelig dros yr afon gerllaw i ffermdy gwag Llannerchirfon (Llannerch Yrfa ar y map OS).

Bu gwrthsafiad mawr yn erbyn y bwriad yno, a'r gweriniaethwyr a'r Blaid Seneddol Wyddelig yn uno â'i gilydd, ar y tir fod Iwerddon yn wlad wahanol i Loegr ac nad oedd yn iawn gorfodi un wlad i ymladd dros wlad arall.

"Fe fyddai'n dda gen i," meddai Pamela, "pe bai rhywun yn gwneud rhywbeth tebyg i 'mywyd i." "Tewch â sôn,"atebodd y lletywraig yn ei hacen Wyddelig.

Ond ni chafodd y Gwyddelod eu concro'n llwyr oherwydd pan aeth Dewi Sant (ac fe ddywed traddodiad ei fod ef yn ddisgynnydd i Geredig) i deithio yn Nyfed gwelodd fod elfen Wyddelig amlwg yno, yn union fel yr oedd yng Ngogledd Cymru pan ddaeth Cunedda yno ganrif ynghynt.

Yn wir, yr oedd ei thad, Brychan Brycheiniog, o dras Wyddelig.

Nid aelodau o'r blaid oedd yr holl siaradwyr o bell ffordd; yn eu plith, roedd William George, brawd Lloyd George; TP Ellis, Rhys Hopkin Morris, AS Ceredigion ar y pryd, ET John, a Kevin O'Sheil, Dirprwy Fine Gael o'r Da/ il Wyddelig.