Y Dywysoges Namotto a roes y syniad iddo ar amser cinio un diwrnod pan oeddynt yn mwynhau pryd o wynwyn wedi'u stwffio a chaws llyffant a dail criafol mewn mel gyda saws o neithdar bysedd y cŵn drostynt.

Ni welodd neb erioed dail ysgyfarnog wrth ei gwâl, a hynny oherwydd ei bod yn ei ailfwyta.

A'r llall yw diwedd oes, diwedd oes y planhigion byr eu hoedl a'r dail llydan, a diwedd oes llawer o'r pryfed ac anifeiliaid bach fel y llyg.

Roedd eraill ar eu ffordd i'r wlad lle bydden nhw'n treulio tair wythnos yn cynaeafu dail baco.

Oedi'n hir yn eu blagur a wnaethai dail y coed tra chwythai gwyntoedd Mawrth yn gryf ac yn oer.

Yr unig bryd y gwelwn ni'r lliwiau melyn yma yn y dail yw cyfnod y cwympiad.

Datblygu o'r coed cyntefig yma, efo'i dail fel nodwyddau a'i ffrwythau yn foch coed, wnaeth y coed llydan eu dail.

Coed yn bwrw eu dail yn gynnar - gaeaf caled.

Roedd eraill yn rhwygo dail pluog o ganghennau milddail y dþr, a'u cludo yn eu cegau i'r adeiladwyr.

Gwyrdd plaen unlliw yw eu lindys hwy, yr unlliw ynhollol â'r dail a'u cynhaliant ac yn hoff o swatio ar brif wythiennau'r dail ac yn y cnewyllyn gan wledda ar y dail ifanc iraidd sydd yn y fan honno a difetha'r blagur tyfu (growing point) hefyd a thrwy hynny rwystro cynnydd y planhigyn.

blyb bara llefrith yn dechrau berwi yntê, a mi fydd yr hen gath i'w chlywed yn stwyrian yn y dail.

Ymlaen wedyn trwy filltiroedd sgwâr o gaeau siwgwr a'r dail gwyrdd yn disgleirio efo galwyni o ddŵr yn cael eu lluchio drostynt trwy bibau anferth o Lyn Victoria.

Soniodd amdano'i hun un dydd yn troi oddi ar y llwybr mewn coedwig yn y wlad hon ac am ei draed yn taro ar draws beth feddyliai ef oedd yn golofn anferth wedi'i chuddio yn y dail a'r coed.

Yn wir defnyddir y planhigyn yn helaeth yno Yn yr haf mae modd defnyddio'r dail gwyrdd mewn salad neu wedi eu coginio Ac yn y gaeaf ar ôl tyfu'r chicons gellir coginio'r gwraidd fel y gwneir yn gyffredinol yn Ffrainc.

Salmo trutta - brithyll môr - sewin - gwyniedyn - penllwyd- brych y dail.

Fodd bynnag, ni ddylid torri'r coesau a'r dail i ffwrdd gan eu bod yn cynhyrchu bwyd i'r bylbiau.

b) y gwiddonau i fwyta'r dail, a'u larfau i fwyta tu mewn y fesen c) amryw o wahanol gacwn i fwyta tu mewn i chwyddau sy'n ffurfio ar y blagur neu'r dail.

Dyn busnes o Donegal, yng Ngweriniaeth Iwerddon, a chyn-aelod o'r Dail yw perchennog y gwesty, James White.

Hepgorir manylion fel dail, rhisgl, llafn glaswellt er mwyn rhoi mwy o rym i ffurfiau sylfaenol y cyfansoddiad.

Roedd yr onnen hefyd yn goeden sanctaidd, yn garedig wrth bobl, yn eu gwella a'u gwarchod rhag rhaib gwrachod, os cedwid peth o'r pren a'r dail yn y tŷ.

Am yr eildro yn ystod fy nghyfres ysgrifau rwyf am ddwyn sylw at fy awgrym blaenorol o beidio dilorni a dibrisio dail tê wedi gorffen eu pwrpas mewn tebot.

Dewis March yw'r tymor pan na fydd dail ar y coed, a chân Esyllt englyn gorfoleddus, yn llawenhau y bydd hi'n gallu treulio pob tymor yng nghwmni ei chariad, gan fod tri phren, y gelynnen, yr ywen a'r eiddew, â dail ir trwy gydol y flwyddyn.

O wisgo'r dail ar y fron wrth gysgu gallai rhywun gael breuddwydion oedd yn proffwydo'r dyfodol.

Maent yn ddefnyddiol iawn i gynyddu'r gyfran organig mewn pridd (organic matter) cystal a mawn bob tipyn ac efallai'n well gan y gall dþr berwedig ychwanegwyd yny tebot fod wedi rhyddhau elfennau o gynhaliaeth planhigion o'r dail tê sych.

Llenwai'r planhigion y lle; roedd fforest ohonynt, gyda dail ffiaidd, cnawdol a choesau fel bysedd dynion marw newydd gael eu 'molchi.

Gall bod dau darddiad o'r enw Cardamine, un yn golygu berwr dwr oherwydd blas cyffelyb y dail a'r llall oherwydd ei allu honedig i leddfu anhwylder y galon.Cyfeiria'r pratensis at y gweirgloddiau.

Erbyn hyn roedd y jetiau wedi glanio a thrwy'r dail gallai Elen weld y llinyn truenus o garcharorion yn cael eu gwthio tua giatau'r gwersyll newydd a oedd wedi'i agor ar lannau'r llyn.

Dylid trin dail betys yn debyg i'r modd y trinnir spinaits; ond gwell torri ffwrdd y rhan isaf o'r goes sy'n tueddu i fod yn wydn.

a) larfau gwyfynnod i fwydo ar y dail.

Bachodd blaen ei welinton yn y weiran lefn a oedd wedi tyfu mor naturiol â dail tafol o'r ddaear dan ei thraed!

Mae potash yn hybu iechyd a chryfder planhigion, yn fodd iddynt wrthwynebu heintiau, ac yn cadw lliw eu dail a'u blodau.

Wrth deithio i Gynhadledd Merched y Wawr yn yr Hydref, mae'r gwahaniaeth rhwng coedydd bythwyrdd duon y Ganllwyd, a lliwiau'r coed llydan eu dail yng ngoedydd Dolgellau yn syfrdanol hollol.

Bydd yn teimlo pryder yn yr Hydref rhag ofn bod ei dail wrth ddisgyn yn peri blinder i'r teulku drws nesaf neu'n myfyrio ar faint o arian a gâi pe torrai hi i lawr a'i gwerthu fel coed i'r saer.

Pan ddaw'r barrug cyntaf, a dail derw a ffawydd glan yr afon fel creision yd, a sgerbydau'r coed yn cyhoeddi cilio o'r haf a'r hydref - dyna pryd y bydd y ddau bysgodyn yma ar eu gorau.

Trwy'r canrifoedd mae coed, eu dail a'u ffrwyth wedi cynnig meddyginiaeth i ddyn ac anifail.

Daw adar a gwiwerod i nythu yn ei changhennau; trychfilod fel cacwn, gwyfynnod, chwilod a gwiddonau i fwyta'r dail; eiddew, uchelwydd, cen, mwsogl, algae a ffyngau i ymosod ar y canghennau a'r rhisgl; adar, pryfed a mamolion i fwyta'r mes, a daw rhagor o bryfed i ymosod ar gwreiddiau sy'n ymestyn ymhell dan y ddaear.

Bydd y beirdd yn sôn am yr haul yn gosod aur ar y dail, neu'r lleuad yn gosod arian, ond gŵyr pawb call mai ffansi bardd yw hyn ac nad oes mewn gwirionedd ond rhyw fymryn o oleuni melyn neu wyn yn syrthio ar ddail coeden gyraints duon yng ngardd y bardd.

'Roedd dail trwchus y coed wedi troi lliw yma ac acw yn barod, a llanwyd ei ffroenau gan leithder hydref.

I wneud te betys o'r dail, maler yn fân tua dwy gwpanaid o'r dail eu rhoi mewn sosban efo wyth cwpanaid o ddŵr a berwi am un munud.

Ond maen amhosib anwybyddu yr hyn a ddywedodd David Dobson yn y Dail Express yn dilyn y digwyddiad a roddodd gymaint o wefr i ohebwyr a gwneuthurwyr brâs.

Mae'r dewisiadau yn lle mawn yn cynnwys compost heb fawn, rhisgl, llwydni dail, gwrtaith anifeiliaid a gwastraff y cartref (ar ffurf compost).

Cariai ei gwpan gyda'i dun bwyd mewn bag, a châi ei llond o ddwr poeth o gwt injian y bonc lle y digwyddai fod yn gweithio, yna fe wagiai hanner llond tun oxo o de a siwgwr yn gymysg ar ben y dwr a gosod ei law yn dynn dros y gwpan a'i hysgwyd yn iawn, ac er i'r dail fod yn nofio ar yr wyneb fe âi'r cwbl i lawr--ond y rhai a lynnai wrth ei fwstas.

Yn ddiweddar mae gwyddonwyr wedi dadansoddi gwreiddiau a dail betys a chael ynddynt rai sylweddau anhysbys ynghyd â ffibr, haearn, caliwm, potasiwm, y fitaminau A, C a nifer o'r cymhlyg B, gyda'r dail yn arbennig o gyfoethog mewn haearn a fitamin A.

Mewn rhai o'r llawysgrifau ychwanegir un episod arall, lle cynigia Arthur, gan nad yw March na Thrystan yn barod i ildio, y dylai un feddiannu Esyllt tra fyddai'r dail yn ir ar y coed, a'r llall yn ystod gweddill y flwyddyn.

Ambell dro caem ychydig o gawl tatws melys, gyda dail y tatws yn gymysg ynddo, a byddai'n ddiwrnod mawr pan dderbyniem ddyrnaid o datws neu ddiferyn o laeth neu jam neu siwgr.

Gwyrddlesni'r dail yn troi yn felyn ac yn frown, a'r coed a'r rhedyn yn harddu a goleuo'r llethrau.

Y dewis cyntaf fyddai casglu dail derw a ffawydd ar ôl idddynt ddisgyn, eu storio am ddwy neu dair blynedd ac yna eu gogrwn (rhidyllu) trwy ogr (rhidyll) gyda thyllau chwarter modfedd, a byddai yn barod i'w ddefnyddio.

Y gobaith yw sicrhau nad yw trenau yn rhedeg yn hwyr oherwydd bod dail ar y cledrau.

Y dail cennog sydd gochaf, ond mae'r dail ifanc yn eithaf coch tra mae'r crychni ynddynt, ond wedyn yn glasu wrth ledu a heneiddio.

Nid y fo fuodd wrthi neithiwr yn rheibio'r goedwig ac yn dwyn y dail.

'Roedd cymdogaeth dda yn cyrraedd at dail hyd yn oed.

Gwnaeth y bwtler ei orau i'm tywys drwodd heb i mi gael peltan yn fy wyneb gan y dail soeglyd, ac ymhen amser daethom i fan agored yng nghanol y jyngl o dan y to crwn uchel.

Ond boddwyd siffrwd y dail gan ru peiriannau gwib-jetiau'r Lleng Ofod yn dychwelyd o'u cyrch yn Anaelon.

Ninnau'n y fedel yn medi plant, medi egin a blagur a dail heb lydanedd, ystod a seldrem ac ysgub a stacan o egin ir a'n llwydrew'n y fedel yn medi gwanwyn y gwyn-fan-draw y plant sydd i ffermio'r dyfodol.

Cyn cwmpiad y dail mae hynny sydd o werth yn y ddeilen yn symud yn ol i'r bonyn.

dail, ffrwythau, stampiau, darnau arian etc.

Dyna pam y gellir casglu'r blodau hen niweidio'r planhigyn, ond peidiwch a sathru'r dail gan mai hwy sy'n bwydo'r oddfyn.

Cnydau o bob math yw bwyd cwningod, cnydau megis glaswellt, ydau, rwdins, moron a dail llysiau, ond yn y gaeaf fe wnânt ddifrod mawr ar goed yn ogystal trwy ddirisglo'r pren ac ymborthi ar y rhisgl.

trychfilod bychain dan y cen neu'r dail.

Mae'n well gan lawer o bobl ddefnyddio porthiant planhigion naturiol a wneir trwy bydru gwastraff llysieuol, gweddillion bwyd a throiadau gwair mewn tomen gompost neu dail.

Fe'i paratowyd gan ragdybio mai chwyn yw'r planhigion dail llydain, ac mai gwair yw'r rhai dail main.

Mae'r sudd yn tywallt allan o'r goeden wrth i'r nodd godi i'r dail yn y gwanwyn.

Os oedd y bol yn galed dylid yfed sudd dail y gelynen dair gwaith y dydd am naw diwrnod i gael iachâd.

Oedodd pawb ar gwr y wîg gan sbecian rhwng y dail a'r brwgaij ond doedd dim golwg o'r un enaid byw yn unman.

Fe Mm yn ddigon haerllug unwaith i ofyn iddo p'un o'r cerddi yn Dail Pren oedd orau ganddo ef.

'Rydw i'n dy gredu di am y tro Waeth inni heb na hel dail.

Bydd yn mwynhau ei chysgod ar ddiwrnod poeth; bydd yn dotio at liwiau a ffurfiant ei dail; fe wêl yr adar yn trydar ynddi a gyda'r nos bydd yn llawn syndod wrth edmygu ei ffurf yn erbyn cochni'r machlud.

Mae'n blanhigyn cyfoethog mewn mineralau a fitaminau ac fe'i gwerthid mewn marchnadoedd ers talwm; rhowch gynnig ar y dail mewn salad ryw dro.

Dyna fater llyfr J R Jones, Prydeindod; a'r llyfr hwnnw a'i ddarlith ef, A Raid i'r Iaith ein Gwahanu yw Dail Sibul ein tynged ni a thynged ein hiaith.

Yn draddodiadol mae sudd betys a te betys (a wneir o'r dail) yn feddyginiaeth rhag diffyg gwaed, i gywiro pwysedd gwaed isel ac i wrthwneud gormod o asid yn y cylla.

Mae dail yr ywen yn wenwynig ac o'u harogli gellir gweld gweledigaethau.

Beth sy'n digwydd i'r dail gwyrdd?

Pan ddengys lilith ichi mor hyfryd yw'r olygfa o ffenestr y llofft ac fel y mae'r domen dail yn rhoi cydbwysedd artistig iddi, peidiwch â'i alw'n rhagrithiwr melltigedig na'i daro dan glicied ei ên.

Yr oedd un ferfâd o dail yn gwneud tocyn cyfan, a'r cwbwl fyddai eisiau ei wneud ar ôl cyrraedd y cae efo'r llwyth fyddai cerdded pedwar ne bum cam a gofalu cadw'r rhes yn union, wedyn lympio'r ferfa a gadael un tocyn arall at y cyfanswm, ag ôl sgwar gwaelod y ferfa ar ei ben.

'A lle 'dach chi'n mynd rwan?' holodd y cipar gan boeri i'r dail wrth ei draed.

Rhaid cadw border y blodau lluosflwydd yn rhydd o chwyn nes y bydd y dail yn llenwi'r bylchau.

Os oedd crawn drewllyd ar glwyf ar y coesau berwid dail derwen mewn gwin gwyn neu goch a'i roi ar y clwyf.

Rydw i wedi mynd â fo adref ac wedi ei lapio fo yn y blanced oedd ganddo fo gael ei gladdu wrth ochr y gwely riwbob lle byddai o'n hoffi gorwedd yn yr haul o dan gysgod y dail.

Fe'i gwelir ar nifer o blanhigion yn ystod yr haf, ar y coesau, tan y sepalau neu mewn cilfachau rhwng dail a choesau.

Yn y gerdd Mai, sy'n dyfynnu o waith Dafydd ap Gwilym, mae'r syniad o eironi'n gryf wrth iddi ddefnyddio'r dail a'r coed, fel Dafydd, ond i greu delwedd wahanol.