Llyfrgell Home Page Contents

Llyfrgell Owen Phrasebank

de

de

Trefnir cyfres o gyfarfodydd grwp dros yr wythnosau nesaf yn y Gogledd a'r De, felly os oes gen ti ddiddordeb, cysyllta ag un o swyddogion y grwp neu â'r swyddfa yn Aberystwyth.

Er enghraifft, yn y de a'r gorllewin, penododd Lingen dri is-ddirprwywr, William Morris, cyn-ysgolfeistr, a David Lewis, a David Williams, aelodau o Goleg Dewi Sant, Llanbedr Pont Steffan.

Rhoddwyd tir iddo yn New Orleans, a chafodd swydd gyfrifol a lle i fyw ym mhlasdy Don Manuel Gayoso de Lemos, Arlywydd Sbaenaidd diwethaf Louisiana.

Ac am gymoedd diwydiannol de Cymru mae'n dweud: 'But industrialism is the destroyer of all nationhood, reducing men to hands and community to mass.

Ymysg galwadau diweddar bu Cerddorfa Symffoni Detroit, Cerddorfa Symffoni Dallas, Cerddorfa Ffilharmonig Newydd Japan, Orchestre Philharmonique de Radio France, Cerddorfeydd Symffoni Radio Hamburg a Cologne, Cerddorfa Genedlaethol Rwsia, a Camerata Academica Salzburg.

Ar yr un pryd, mae nifer o'i luniau wedi'u hysbrydoli gan lefydd lle nad yw ôl dyn mor amlwg, y rhan fwyaf o'r rheiny eto yng Ngogledd a De Cymru, yn arfordir a mynydd-dir.

Yma, doedd labeli cyfleus fel chwith a de ddim yn gwneud llawer o synnwyr; un o'r meini prawf oedd eich agwedd at y farchnad rydd - pa mor bell fyddech chi'n fodlon mynd.

'Roedd popeth mor binco, a finna mor nerfus rhag gneud dim o'i le; y canlyniad i mi droi cwpanaid o de am ben y llian.

Rhyw gul-de-sac oedd Troed y rhiw a rhaid oedd troi'n ol at y Red Cow, a chofiais mai hon oedd y dafarn a fynychid gan brodyr fy mam a lle y dysgodd ei brawd John sut i ddawnsio, camp yr ymffrostiai ynddi drwy ei oes.

Ond er prinned yw'r cyfeiriadau uchod, ac er nad oedd llawer iawn o gysylltiad rhwng y rhanbarthau hyn a'r taleithiau eraill yn y ddeuddegfed ganrif a'r drydedd ar ddeg, eto, pan gododd Casnodyn ym Morgannwg yn y ganrif ddilynol, gwelir yn ei waith holl nodweddion canu cymhleth y Gogynfeirdd, ffaith sy'n awgrymu fod traddodiad barddol cyffelyb wedi ffynnu yn y de-ddwyrain yn ogystal yn y canrifoedd blaenorol.

Mae fferm o'r enw Fach i'r de o'r fan lle ceir tro sydyn yng nghwrs yr afon, tro ar ffurf bachyn.

Wynebwch y blwch tua'r gogledd neu'r de ddwyrain fel nad yw yn llygad yr haul nac yn wynebu tywydd gwlyb.

Ni roddwyd unrhyw arian marchnata ychwanegol i'r orsaf i'w chyflwyno i bobl nad ydynt yn gwrando, ac oni ellir gwella ei darllediadau ar FM mewn ardaloedd o gynulleidfaoedd allweddol, yn arbennig Cymoedd De Cymru, ni fydd ansawdd y profiad gwrando yn gallu cystadlu âr gwasanaethau masnachol newydd sydd i gael eu targedu tuag at graidd BBC Radio Wales.

Mae gwahoddiad cynnes i ddisgyblion Cymraeg Ail Iaith Cyfnod Allweddol gwrdd â Rapscaliwns - dwy garfan o ffrindiau, y naill yn byw yn y De a'r llall yn y Gogledd.

Glowyr De Cymru yn cytuno i ffurfio'r NUM a dod â dyddiau'r 'Fed' i ben.

Ffrwyth partneriaeth rhwng y Llyfrgell Genedlaethol a Phrosiect y Canterbury Tales, dan arweiniad y Dr Peter Robinson o Brifysgol De Montfort, yw'r CD-ROM.

Cafodd y beirdd hyn gyfle hefyd i gymdeithasu â phrydyddion eraill yng nghymoedd de-ddwyrain Cymru, a hwy oedd y cyntaf i feistroli'r cynganeddion a mesurau cerdd dafod.

Erbyn dydd Sadwrn yr oedd y gwynt wedi troi i'r de-orllewin, ac yn gyrru cymylau gwlanog o law o gyfeiriad y mor.

Mae'r diwrnod yma yn wyl swyddogol yn y dalaith a'r arferiad yw mynd i un o'r capeli Cymraeg am de ac adloniant.

Mae'r Ffrancwyr yn ei alw yn Yvain de Galles.' 'Beth am y Cymry?

Ond yn yr ail hanner fe ddangosodd De Affrica gymaint oedden nhw am ennill.

Er mwyn cynnal newidiadau golygyddol angenrheidiol, mae'n hanfodol i'r rhaglen trosglwyddo FM gael ei hymestyn i Gymoedd De Cymru ar frys.

Pan landiodd Begw ym Mhendre, doedd neb adra ond fy nain, a phan ddywedodd Begw fod Rondol wedi marw ac nad oedd ganddi'r un ddima i'w gladdu, ar ol paned o de, fe gafodd chweugain.

A deallaf mai di-ongl yw meidroldeb: yn begwn gogledd a de, myfi yw'r newyddian sy'n croesi'r ynys i'th ddwyrain.

Perfformiad cymysg arall gan y tîm wrth iddyn nhw baratoi at her fawr De Affrica y penwythnos nesaf.

Gwelsom hyn yn digwydd droeon a thro yn ystod y gêm yn erbyn De Affrica a maen elfen a barodd loes imi.

Yn y cyfamser, roedd yr wythnosolion Cymraeg yn barod i gyhoeddi defnydd y Blaid, ac yr oedd gan dri golygydd gysylltiad agos a'r blaid - Meuryn, Prosser Rhys, (Y Faner) a Dyfnallt Owen (Y Darian), yr olaf o bapurau Cymraeg De Cymru.

Ymhlith y gwledydd a ystyriwyd 'roedd India'r Gorllewin ac India'r Dwyrain, Canada a De Affrica, Gibraltar, Ynysoedd y Falklands a'r Gambia.

Yr oedd hi'n dechrau nosi nawr ac ni allent weld ond ffurf y tŷ mawr rhyngddynt â'r awyr, rhiw silŵet llwyd ar "sgrin" ruddgoch y machlud tua'r de-orllewin.

Roeddwn i wedi clywed sibrydion am y mater hwn cyn mynd i UEFA yn Amsterdam, ond yno fe gês i air efo Llywydd De Iwerddon ac oedd on ffyddiog iawn y bysen ni'n cwrdd i fynd ar syniad ymhellach, meddai J. O. Hughes, Llywydd Cymdeithas Pêl-droed Cymru.

Mae gennyf gof fel y byddai mam a finna yn galw yno lawer i nos Sadwrn i gael torth fawr, a chael paned o de ar y bwrdd bach crwn, a byddai y Beibl ganddi ar y silff pen tan, ac yn hongian byddai Almanac Robert Roberts Caergybi, a llyfr cyhoeddiadau y Methodistiaid Calfinaidd (roedd hi yn ofalus iawn o'r achos).

Synfyfyrio wedyn am orchest David Davies yn y De gyda'r Fasnach Lo a Dociau'r Barri.

De Gaulle yn parhau i wrthwynebu cais Prydain i ymuno â'r Farchnad Gyffredin.

De Affrica yn gwahardd y bleidlais i bobl 'liw'. Lansio Ymgyrch Senedd i Gymru yng Nghaernarfon.

Mae'r Trydydd Prawf rhwng De Affrica ac India'r Gorllewin wedi gorffen yn gyfartal.

Nid drame de these sydd yma ond darlun sy'n caniatau i emosiynau cymysglyd dyn redeg yn rhydd.

Ac i ble'r wyt ti'n mynd rwan?' 'Yr ydw i wedi cael gwahoddiad i dy Emrys i de.' 'Gad imi roi un gair o gyngor iti cyn iti fynd yno.' Edrychai'r Golygydd yn ddifrifol iawn.

Llywodraeth De Affrica yn penderfynu cyflwyno'r awenau i lywodraeth â mwya frif du.

Campiodd y gwynt i chwythu'n ffyrnicach o'r de-orllewin, a sylwodd y rheini o bobl brofiadol ar y bwrdd fod y llong yn gorfod newid ei chwrs i yrru yn wyneb y gwynt.

Ond, er bod traddodiad diwydiannau trymion De Cymru yn cael sylw mawr, anwybyddir adeiladwyr llongau a llongwyr y Gogledd i raddau helaeth, sef y bobl a sicrhaodd gyfoeth i'r ardal ac a alluogodd i lawer o gapeli, ysgolion a cholegau'r rhanbarth gael eu hadeiladu.

Maen bosib i'r ffaith fod Peter de Villiers wedi torri ei asennau yn y gêm yn erbyn Abertawe a bod e mâs o'r gêm am dair wythnos wedi rhoi mwy o bwyse arnyn nhw i gosbi Garin yn fwy nag Andy Moore.

O ben Drygam mae llwybr yn arwain tua'r de-orllewin yn ôl i Lannerchirfon.

Pan gyhoeddwyd yn yr Eisteddfod mai Fleur-de-lis oedd ffugenw'r bardd buddugol, ni safodd neb.

Cerddi eraill: Pryddest dafodieithol Dyfnallt Morgan am y llen yn disgyn ar Gymreictod, ar ddiwylliant Cymraeg ac ar yr iaith yn rhai o gymoedd De Cymru, a ffafriai Saunders Lewis, a hi oedd y bryddest orau o bell ffordd.

Bydd cefnwr de Manchester United a Lloegr, Gary Neville, yn apelio yn erbyn penderfyniad Cymdeithas Pêl-droed Lloegr i'w wahardd rhag chwarae am ddwy gêm.

Wedyn i gyfeiriad ei lygad de.

Mae Slimbridge yn ganolfan adar-dþr gyfleus i chwi yn yd de, ond fy hoff lecyn yw Gwarchodfa Martin Mere yng Ngogledd Lloegr.

Gosododd Orig y cawell ar ben y gist de.

Diolchwyd i Gangen Rhiwlas am wneud paned o de, bydd y te dan ofal Cangen Rhosgadfan y tro nesaf.

Anelu tua'r de-ddwyrain dros gefnen greigiog Blaen Rhestr i'r hen ffordd las a throi i'r chwith heibio Carn Ricet i gyrraedd yn ôl i'r car.

Mae swyddogion Seland Newydd, De Affrica ac Awstralia am weld cyfyngu'r tymor rygbi rhyngwladol i gyfnod o chwe mis.

Roedd Recipe for Success yn dda hefyd; ffilm yn dangos sut i wneud disgled o de, neu sut i beidio â gwneud un.

"Y rheol aur yw, 'Peidiwch byth â rhoi eich plentyn i rhywun nad ydych chi'n ei adnabod," meddai John Jenkins o Awdurdod lechyd De Morgannwg.

Nes i mi, oedd yn dod o gwm diwydiannol yn y de sylweddoli fod tymor wyn bach yn galw am ofal a bugeilio ymroddedig, ac wedi'r wyna, oedden, roedden nhw nôl yn eu seddau.

Cynnyrch glo yn cyrraedd uchafswm yn y De o 56.8 miliwn tunnell gan 233,000 o lowyr mewn 620 o lofeydd.

Ac i ffwrdd i haf arall tua'r de yr aiff adar fel y wennol a'r gôg.

Cafodd ei arestio ddydd Gwener a dywedodd Heddlu'r De ei fod yn byw yng Nghaerloyw, Gloucester, a'r cylch.

Soniai am streic setiwrs yng Ngogledd yr Unol Daleithiau, a phob setiwr yn y De'n cyfrannu tair doler yr wythnos at eu cadw allan.

'Feel at home 'de,' meddai Siwsam J wrth arwain ei gwesteion i ginio yn ystafell fwyta'r kibbutz.

Yn rownd derfynol Rhanbarth y De ar y Vetch neithiwr, fe gollon nhw o dair gôl i ddwy yn erbyn Brentford.

Er mwyn cynnal newidiadau golygyddol angenrheidiol, maen hanfodol i'r rhaglen trosglwyddo FM gael ei hymestyn i Gymoedd De Cymru ar frys.

Cyferiwn at Mrs Lilwen Howard, West Park Dr, a Mrs Louisa Williams, gynt o Green Ave ond yn awr yn byw yn De Breos Dr Cludwyd Mrs Howard i gael triniaeth yn Ysbyty'r Brifysgol Caerdydd, a Mrs Williams i Ysbyty Tywysoges Cymru, Penybont.

Daeth y ddau i lawr i'r De o Ddinas mawddwy, un o'r pentrefi hyfrytaf a Chymreiciaf y pryd hwnnw cyn y mewnlifiad Saesneg iddo, ond yn Nant-y-moel y'm ganed i.

Ond yr oedd tipyn o anghydweld rhwng y De a'r Gogledd (fel y bu am dair cenhedlaeth) ynglŷn a'r man cymwys i leolir athrofa.

Estynnodd Ffederasiynau Glowyr De Cymru a Phrydain Fawr gymorth ariannol i'r streicwyr.

Cafodd y Saeson eu bowlio allan am 182 yn eu gêm rownd go-gyn-derfynol yn erbyn De Affrica.

Gweithredwyr yn cydnabod dilysrwydd un egwyddor amlwg, hawl cenedl i'w rhyddid, oedd Padric Pearse ac Arthur Griffith, a Michael Collins a de Valera.

Er bod Mr Parri flynyddoedd lawer yn hŷn, wnaeth o ddim anghofio unwaith!) Ar ddechrau pob cyfarfod, byddem yn cael paned o de i'n cynhesu ni ar ôl cerdded i lawr yma drwy'r gwynt a'r glaw.

Un o rhesymau am y mordeithiau hir oedd gorchymyn Morlys Prydain i gapteiniaid llongau ddilyn y llwybr heibio Tenerife, Ynysoedd Cape Verde, i lawr i Rio de Janeiro ac yna i Cape Town.

Dangoswyd y ffilm (a enillodd wobr Bafta Cymru eleni am y Sinematograffi Gorau: Ffeithiol a'r Rhaglen Ddogfen Orau yn y Coupe Icare Festival International du Film de Vol Libre), ar y rhwydwaith.

Mae blwyddyn a mwy ers i Gymru guro De Affrica yn y gêm gynta yn Stadiwm y Mileniwm.

Mae'r rhaglen wedi cynyddu nifer ei heitemau newyddion diweddaraf, ac am 10 munud olaf yr awr ceir newyddion o'r tri rhanbarth - y Gogledd, y Gorllewin a De a Chanolbarth Cymru.

Roedd un o hogiau'r De wedi bod yn ddigon hyf i lygadu un o gennod ein hysgol ni.

A bydd De Korea ynghyd â Siapan yn cynnal rowndiau terfynol Cwpan y Byd mewn dwy flynedd.

Cymysgwch a rhoddwch i'r fuwch mewn dau chwart o de danadl poethion.

Dywedodd hynny ar ôl i gyn-gapten De Affrica, Hanse Cronje, honnu iddo gyflwyno Azzaradin i fwci.

Tref ddychmygol yng nghymoedd De Cymru yw Bryncoed, rhywle rhwng gorffennol y diwydiant trwm a'r dyfodol electronig newydd.

Ni wn pa bryd y dêl y drydedd gwaith, ond pan ddaw, ar ysgwyddau prudd ei gyfeillion y bydd John.

Mae e siwr o fod yn gwybod pa fath o dîm mae e eisie ar gyfer y gêm yn erbyn Lloegr wedi'r Nadolig - ac yn erbyn De Affrica ymhen ychydig wythnose.

'Diolch byth 'mod i wedi yfed gormod o de i frecwast bore 'ma, neu fyddwn i ddim wedi dod 'ma .

Gwefroedd gweld pobl ifanc o Japan, China, De Affrica, gwledydd Ewrop, ac amryw wlad arall yn cyd- ganu mewn Lladin, Cymraeg, Saesneg, iaith Sweden, Swahili, ac Almaeneg.

Mae prinder yr elfennau cyffredin yn amlwg os cymherir perthynas y testunau â'r berthynas sydd rhwng Geraint fab Erbin, dyweder, ac Erec et Enide Chre/ tien de Troyes.

Mae De Libanus bellach yn nwylo'r ymladdwyr Mwslemaidd eithafol - Hezbollah.

Yna dychwelodd i'r ystafell, lle câi'r argraffwyr gwpanaid gyda'i gilydd, a'i firi yn ysgwyd ei de o'r cwpan i'r soser.

Bu yn Affrica a De America, a bob tro y cai gyfle byddai'n meddwi, yn puteinio ac yn cael ei hun mewn rhyw drybini a fyddai fel rheol yn golygu ei fod yn cael ei fflangellu.

Rhyfel De Affrica yn dod i ben.

Yr adeg honno (ac heddiw) teimla nifer ei bod yn anodd i blant y de a'r gogledd ddeall yr un llyfrau oherwydd problemau 'ieithyddol'.

Gadawodd ei chartref yn ystod y rhyfel, a mynd i weithio fel athrawes yn y De.

Yna, wrth egluro pam y mae'n cyfyngu ei sylwadau i faes glo y de ac heb drafod y diwydiant yn y gogledd, dywed mai un rheswm am hynny yw fod gan lowyr y gogledd ddau "ladmerydd" yn y ddau frawd T.

Os ei yn dy flaen yn syth y ffordd acw," medd, gan godi ei fraich tua'r de, "ymhen ychydig filltiroedd fe ddeui at Afon Cynnach.

Fel y dywed yr Athro, mae'n syndod na chafwyd ymdriniaeth lawn cyn hyn ar yrfa Henry de Gower.

De Iwerddon yw gwir gartref hurling, ond mae traddodiad balch a chryf yn Antrim a Derry, hefyd.

Bu'r pwyllgorau rhanbarth yn weithredol ym Morgannwg Ganol, De Morgannwg a De-ddwyrain Dyfed / Gorllewin Morgannwg, gan gydlynu gweithgareddau'r canghennau lleol.

Roedd llywodraeth De Affrica newydd basio deddf yn dweud na fedrai pobl liw fyw ochr yn ochr â phobl wyn.

Mae Bwrdd Criced India wedi cwynon swyddogol yn erbyn Pennaeth Criced De Affrica, Ali Bacher.

Dêm Fira Lyn, os da y cofiwch, a ganai'n bersain am y glas adar a ehedai dros wyn elltydd Dover pan oedd y Wlad yma mewn dirfawr berygl o gael ei goresgyn gan estroniaid oerwaed o wlad arall ddrwg.

Dros y blynyddoedd aeth baich gofalu am weithgareddau drama'r Eisteddfod yn gynyddol drymach a theimlodd Emyr Jenkins, Cyfarwyddwr yr Eisteddfod ar y pryd, y dylid ysgafnu rhyw gymaint ar lwyth gwaith ei Drefnwyr yn y De a'r Gogledd.

Gwyddai oddi wrth yr ychydig lythyrau a ddilynodd nad oedd pethau'n argoeli'n dda i Lynges Prydain yn India'r Gorllewin - Eistaing, a'r Llyngesydd a'i holynodd, Comte de Guichen, yn gyfrwys, y morwyr a'r milwyr yn anystywallt, afiechydon yn rhemp a llong ugain oed fel y Cornwall yn gollwng fel basged.

Cawsant baned o de cyn troi am adra.

Yr oedd golwg lewyrchus ar Lundain a'r canolbarth a siroedd de-ddwyrain Lloegr tra oedd y drefedigaeth Gymreig yn llusgo byw dan amrywiaeth o enwau a'i galwai yn bopeth ond yn famwlad cenedl.