Llyfrgell Home Page Contents

Llyfrgell Owen Phrasebank

destunau

destunau

Cafwyd anerchiadau ar destunau penodol, a chynhaliwyd pedwar gweithdy i daclo meysydd penodol megis ysgolion a cholegau, mudiadau ieuenctid, mudiadau a dosbarthiadau Cymraeg a chwaraeon, adloniant a hamdden.

Hyd yn oed wrth droi'n ddiweddar at destunau'n nes adref yng Ngwent am ysbrydoliaeth, mae gweddillion chwareli mewn llefydd fel Clydach, heb fod ymhell o'r Fenni, wedi galluogi Bert Isaac i barhau â'r thema.

Yn y rhaglen hon trafodir y dewis o destunau, a beirniaid i'r prif gystadleuthau llenyddol.

Ond taw faint o gopi%wyr a ddaeth i lanw'r adwy, amhosibl oedd iddynt gyflenwi'r holl alwadau a glywid am lyfrau - yn enwedig am destunau crefyddol.

Bydd amrediad y gweithgareddau'n gul a detholiad cyfyngedig yn unig o destunau hawdd a gaiff y disgyblion.

o'u darllen: amrediad, cywirdeb a rhwyddineb eu darllen; eu gallu i ddarllen, deall ac ymateb i amrywiaeth o destunau mewn amrywiol ffyrdd;o'u hysgrifennu: swm ac amrediad eu hysgrifennu; eu gallu i ysgrifennu'n gywir ac yn briodol at wahanol ddibenion.

Gwelwyd hefyd ddylanwad llenyddiaeth Lloegr a Ffrainc yn treiddio i'r traddodiad Cymraeg, nes bod llenorion yn benthyca naill ai destunau cyfan i'w cyfieithu a'u haddasu ar gyfer cynulleidfa newydd, neu'n codi enwau ac elfennau naratif unigol o'r ffynonellau estron, i'w hymgorffori mewn testunau cyfansawdd.

Lluniau dyfrliw, sialc, siarcol neu bastel yw'r rhain, ond mae ganddo hefyd nifer o doriadau pren a leino ar destunau tebyg.

Un o beryglon gosod labeli ar destunau llenyddol yw fod yr ymgais i chwilio am nodweddion diffiniadol cyffredinol yn tueddu i guddio elfennau sydd yn arbennig i waith unigol.

Nid oes gennym yn y Gymraeg yr un chwedl am Drystan i'w chymharu â'r rhain, er bod arwyr Arthuraidd eraill, megis Peredur ac Owein, wedi cael sylw mewn nifer o destunau rhyddiaith Cymraeg Canol.

Deallwyd oddi wrth y llythyr hefyd fod gan yr Awdurdod Addysg hawl i gynhyrchu a chyhoeddi llyfrau ar destunau lleol, sef testunau cyfyngedig i sir Aberteifi ac o ddefnydd i'r ysgolion.

Gwelodd fod yr epigram Groeg yn ymddangos yn debyg i'r englyn Cymraeg mewn sawl ffordd - o ran ei arddull, ei fyrder a'i addasrwydd at wahanol destunau a swyddogaethau llenyddol a chymdeithasol, a hyd yn oed o ran mesur.

Ond nid pawb a gymeradwyai'r drefn hon o bregethu teithiol, oblegid rhoddai gyfle i rai cymeriadau digon brith ac annheilwng i fanteisio ar garedigrwydd yr eglwysi, a daeth amryw o 'wŷr y gwithe allan o waith yn crwydro'r wlad i bregethu' yn destunau gwawd a dirmyg.

Pryder ynglyn â chrebachu'r iaith yn y cadarnleoedd, ei dirywiad fel iaith gyntaf ar yr aelwyd, ac yn y defnydd a wneir ohoni mewn cyd-destunau 'traddodiadol'; gobaith ynghylch y cynnydd yn niferoedd y bobl ifanc sy'n ei siarad, y cynnydd yn y defnydd a wneir ohoni mewn cyd-destunau newydd ac yn y cyfleoedd newydd i'w defnyddio.

Er bod y Queste ei hun wedi ei chyfieithu i'r Gymraeg, (fel rhan gyntaf Y Seint Greal), ac er bod Cylch y Fwlgat wedi bod yn hynod ddylanwadol ar destunau rhyddiaith Arthuraidd Cymraeg, nid oes unrhyw dystiolaeth iddynt fod yn gyfarwydd â'r Tristan en Prose Efallai mai ei anwybyddu a wnaethant, oherwydd y mae lle i gredu mai fersiwn o'r 'Post-Vulgate Queste', sef y fersiwn lle ymgorfforwyd hanes Tristan, a ddefnyddiwyd gan gyfieithydd Y Seint Greal.

Bydd disgyblion yn darllen amrediad eang o destunau llenyddol, anllenyddol a thestunau'r cyfryngau; gallant ddarllen yn gywir, yn rhwydd a chyda mynegiant priodol; bydd ganddynt ddealltwriaeth eglur o'r hyn y maent yn ei ddarllen ac yn ei weld, a gallant ymateb ar lafar ac yn ysgrifenedig i destunau o gymhlethdod cynyddol.

Maent yn hyderus wrth fynd i'r afael ag amrediad o destunau o gymhlethdod cynyddol a gallant ddeall ystyron ymhlyg yn ogystal â'r arwynebol a'r amlwg.

Gofynnir i bob awdurdod anfon rhestr o'i destunau o flaen llaw ac yna fe drefnir system o baru gydag awdurdodau a thestunau tebyg.

Ond pa destunau ysgrifenedig Ffrangeg neu EinglNormaneg a fuasai o fewn cyrraedd llenorion ail hanner yr Oesoedd Canol yng Nghymru?

Mae angen ystyried pa fersiynau o destunau Llwyd sy'n cael eu dyfynnu, a'r un modd gyda Chradoc.

Bydd y deg rhaglen, trwy gyfrwng llyfr o'r gornel ddarllen yn dysgu plant blynyddoedd cynnar sut i ffurfio deg llythyren o fewn cyd-destunau ystyrlon.

O'r amrywiaeth o destunau a gyfieithwyd yr oedd y rhamantau Arthuraidd, gan gynnwys chwedlau'r Greal, ymhlith y mwyaf poblogaidd.

o'u siarad a'u gwrando: eu gallu i siarad a gwrando mewn amrywiaeth o gyd-destunau; i fynegi syniadau, teimladau a safbwyntiau; i roi gwybodaeth a chyfarwyddiadau ac ymateb iddynt, i ddarllen ar goedd, i actio ac i drafod mewn grwpiau bach a mawr; Pa amodau gwaith sy'n berthnasol?