'Roedd gwynt y dwyrain ar ei oera'r noson honno.

Gadael y car yno a cherdded ar hyd y mynydd agored am filltir gwta tua'r dwyrain.

Ymhlith y gwledydd a ystyriwyd 'roedd India'r Gorllewin ac India'r Dwyrain, Canada a De Affrica, Gibraltar, Ynysoedd y Falklands a'r Gambia.

Aethom i mewn i swyddfa Mohammad Sadique, sef pennaeth yr holl ganghennau oedd gan y banc yn y Dwyrain Canol.

Yn ystod yr amser yma roedd tad Euros yn Llywydd Cymmrodorion Llanelli a Llywydd Undeb Cymdeithasau Cymraeg Dwyrain Dyfed.

(Tarddodd y goel hon mae'n debyg yn y Dwyrain lle defnyddid ambare/ l a pharasôl gan frenhinoedd a breninesau.) Gall gweinyddesau mewn ysbyty dystio ymhellach pa mor gryf heddiw yw'r gred gan lawer iawn o bobl na ddylid cymysgu blodau coch a gwyn - mae'n arbennig o anlwcus.

Yn ystod y cyfnod hwn ymestynnai ymerodraeth Angkor o ororau Môr Tsieina yn y dwyrain hyd at Fôr yr India yn y gorllewin.

Daethon nhw i Ethiopia i wneud archwiliad o anghenion ardal y dwyrain, ond cawson nhw eu trin fel baw gan y biwrocratiaid trahaus ym mhencadlys y Cenhedloedd Unedig, yr adeilad mwyaf yn Ethiopia gyfan.

Cyfyd yr haul bob dydd yn y Dwyrain, a machlud yn y Gorllewin.

Fe ddylai pobl wybod hynny cyn penderfynu bod rhyfel yn ateb syml i brif broblemau'r Dwyrain Canol.

Ond mae'r pleidleiswyr yn yr Almaen ac yn Awstria yn pryderu am weithlu dwyrain Ewrop, ac aros am ail wynt y mae'r broses ehangu bellach.

Bydd dau o'r pedwar chwaraewr yng Ngharfan Ddatblygu Rygbi Cymru sy wedi ennill capiau llawn yn y tîm i wynebu Dwyrain Canada nos Wener.

Hêd y gwcw, gwna un siwrne, Hêd ymhell i'r dwyrain dir, Dal ar linell haul y bore, Ar dy aden dal yn hir; Gerllaw Tigris, er mor anodd, Dyro gân o gôl y gwynt, Yn yr anial, yno tawodd Un a ganodd lawer gynt.

Hwyrach bod miloedd o bobl Dwyrain Berlin wedi bod yn dyheu am gael mynd i ryddid Gorllewin Berlin - ond fe fuasen nhw wedi cael eu lladd yn syth pe baen nhw wedi ceisio croesi'r wal.

'Roedd Edward yn edrych yn union fel pe bai wedi ei daro gan un o glefydau marwol y dwyrain.

Mae creaduriaid o'r fath i'w cael yn y Dwyrain Pell ac y mae'n swnio'n debyg fod dwy ohonyn nhw wedi dod draw acw ac yn ymladd unwaith y flwyddyn.

Yr oedd hynny'n fwy trawiadol o'i gyferbynu â'r hyn a oedd i ddigwydd cyn bo hir yn yr Undeb Sofietaidd ac yng ngwledydd Dwyrain Ewrob.

Dyna brofiad canol a dwyrain Ewrop hefyd; i bob pwrpas ymarferol addysg drwy'r famiaith a geid yn llawer o ysgolion bach y wlad, er mai gwahanol oedd y patrwm yn y trefi.

Ta waeth, doedd gan yr Arabiaid ddim amynedd a'r fath ffolineb - a phwy all eu beio nhw a hwythau'n byw tan haul tanbaid y Dwyrain Canol.

Er hynny, buom yno am rhyw fis, ac rwyf yn dal i ddychwelyd i'r Dwyrain Canol yn gyson, ac yn cael derbyniad gwresog iawn yno.

Dônt o don i don i'r dwyrain.

Ceir cysylltiad tebyg yn Afon Gafr a Chwm Gafr sydd i'r dwyrain o Nant Peris yn Eryri.

Dydy hi ddim yn glir eto beth fydd tynged yr ardal ar ôl cael ei meddiannu am gymaint o amser - nag yn wir beth fydd effaith hyn i gyd ar y broses heddwch yn y Dwyrain Canol yn gyffredinol.

Mae dadlau ynglŷn â dŵr wedi dod yn amlwg iawn yn y dwyrain canol dros y blynyddoedd diweddar.

Yn anffodus, doedd y nwyddau a gyrhaeddai o wledydd comiwnyddol y Dwyrain ddim o'r safon gorau bob amser.

Rwyt yn mynd yn dy flaen a chyn hir fe weli lwybr arall sy'n mynd i'r dwyrain.

Er gwaethaf y gwahaniaeth pwyslais rhwng traddodiad y Dwyrain Uniongred, â'i sôn mynych am lygredigaeth a marwolaeth, â'r Gorllewin Catholig â'i sôn yntau am bechod ac euogrwydd, 'roedd yr eglwys gynnar yn un yn ei dealltwriaeth o weinidogaeth Crist fel aberth drud a offrymwyd i Dduw er mwyn cyflawni iachawdwriaeth dyn.

Stori wahanol oedd ei brofiadau erchyll yn garcharor yn y dwyrain pell yn ystod y rhyfel yn erbyn Japan.

Er mai o'r dwyrain yn bennaf y daeth diwylliant yr oes honno i ganolbarth Cymru, daeth peth hefyd o Iwerddon.

Dengys ymchwil ddiweddar gan Brifysgol Cymru Abertawe ar ddefnydd y Gymraeg gan bobl ifanc (16-17 oed) yng Ngorllewin Morgannwg a Dwyrain Dyfed, fod pobl ifanc yn fwy tebygol o gadw gafael ar y Gymraeg os mai dyna yw iaith naturiol eu haelwyd.

Cerdd am yr haul yn codi o'r dwyrain fel grym daionus yw hon, cerdd am ddarpariaeth Duw ar gyfer dyn ac am draddodiad Cristnogol Cymru.

Mae gwynt y Dwyrain þ hen wynt go iawn þ yn deifio pawb a phopeth a dechreuodd fwrw eira'n drwm ganol y bore ac mae wrthi o hyd.

Weithiau eraill dolefai'n blentynnaidd o'r dyffryn a redai at ei fferm o'r dwyrain.

Ers pedair mil o flynyddoedd, maen nhw wedi byw yn y mynydd-dir rhwng Môr Caspia yn y dwyrain a'r Môr Canoldir i'r gorllewin.

Yn y pedwardegau, sefydlwyd cymdeithas arall yn Albany, prifddinas y dalaith, rhyw saith milltir i'r dwyrain.

Y broblem fawr yn y Dwyrain Canol oedd cael caeau digon mawr - ac roedd hon yn broblem ddieithr iawn i mi.

E. T. John, A. S. Rhyddfrydol dwyrain Sir Ddinbych, yn cyflwyno mesur Ymreolaeth i Gymru, ond ni chafodd fawr o sylw oherwydd y Rhyfel.

Un o lwyddiannau cynta'r Bwrdd newydd oedd llwyddo i symud swyddfa o Gwrt y Groes Hir ar y ffordd allan o Gaerdydd am y dwyrain i le newydd uwchben yr hen farchnad yn union yng nghanol y ddinas.

Tyd, Ifan, cyfyd ar fy nghefn i, awn ni am dro dros y fron fry a draw am fynwes y dwyrain, mi roith hynny gyfle i Mrs bach hwylio sgram o de inni.

Yn y cyfamser gobeithio fod rhywun tua Llanfair caereinion yn mynd ati i gadw eisteddfod y flwyddyn nesaf, fel y cedwir y ffin tua'r dwyrain.

* * * * * STRATEGAETH MARCHNATA Rhai sylwadau:-WS Rydan ni'n marchnata i'r Dwyrain (Amwythig).

Er mor agos at fy nghalon yw'r wlad - ac ni fynnwn er dim fyw yn unman arall - byddaf ar brydiau'n teimlo fy maich yn ysgafnhau wrth deithio tua'r dwyrain a chael rhodio daear gysurus Henffordd neu Amwythig.

Pan y'm dewiswyd gyntaf yn flaenor yr oedd yna bedair gofalaeth ar bymtheg yn Henaduriaeth Dwyrain Meirionnydd.

Cychwyn o Villa Vasto am un o'r gloch yn y prynhawn, a chael fy nghludo gan Americanwr cymwynasgar bob cam i'r Autostrada;~ Yn ystod yr ymgom fer rhyngom, dywedodd ei bod yn gwbl ddealledig na châi neb o'r milwyr Americanaidd, oedd wedi bod yn ymladd yn Ewrop, ei yrru i faes y gad yn y Dwyrain Pell.~erdded am bedair milltir o Torre Annunzato hyd o fewn dwy filltir i'r mynydd.

Yn y drydedd adran rhaid rhestru cenhedloedd llai, a chanddynt rhwng pedwar can mil a miliwn a hanner o siaradwyr - y Cymry, y Llydawiaid a'r Basgiaid yn y Gorllewin; y Slofeniaid, y cenhedloedd Baltig a'r Albaniaid yn y Dwyrain.

Roedd ganddynt bapur newydd Cymraeg, "Seren y Dwyrain".

Yn olaf, gallwn enwi grwpiau llai byth, fel Ffriesiaid yr Iseldiroedd, yr Uchelwyr Gaeleg eu hiaith yn yr Alban, Lapiaid Llychlyn, Sorbiaid dwyrain yr Almaen, a Vlachiaid y gwledydd Balcanaidd.

Ar y cyfan, lle tlawd yw dwyrain Caerdydd.

Wedi'r cwbl, yn y pen draw ni all Cymru gystadlu gyda gwledydd Dwyrain Ewrop na'r Trydydd Byd ar sail llafur rhad.

Neu eu hanfon ar hyd a lled y ddaear ar ryw dasg megis cyrchu llond rhidyll o Wynt y Dwyrain, neu ddrych sy'n dweud celwydd.

Ni wyddai Hadad ddigon am ddaearyddiaeth ethnig a ieithyddol gogledd Affrica i synnu bod bagad o Dwaregiaid yn ymddangos fel hyn rhyw wyth can milltir i'r dwyrain o ffiniau eu cynefin, ac ni ddaeth fyth i ddeall y rheswm am y siwrnai.

Prin oedd gwybodaeth y rhan fwyaf am wleidyddiaeth gymhleth y Dwyrain Canol, ond nhw, nid yr academyddion na'r diplomyddion gartref oedd ar yr union adeg hynny yn newid y darlun.

Bu yn y Dwyrain Canol, lle roedd gan y Cymry a oedd yn y lluoedd arfog Glwb Cymraeg yn Cairo.

Felly cododd yr awydd ynddo i geisio trefnu bod cyfle yn dod i Gristnogion o'r gorllewin gyfarfod â brodyr o'r dwyrain.

Cynhaliwyd dosbarthiadau yn rheolaidd yn Cairo a Phalesteina i Gymry yn y Lluoedd Arfog yn y Dwyrain Canol, lle trafodwyd problemau moesol, pynciau'r ffydd, a chymdeithaseg.

Nesaf at berygl rhyfel rhwng y Dwyrain a'r Gorllewin barnaf mai cenedlaetholdeb yw'r perygl mwyaf sy'n wynebu dyn ar hyn o bryd.

Mae'r creigiau eu hunain yn debyg i'r creigiau a geir i'r gogledd o Ddyffryn Tywi i Gwm Tawe, heblaw eu bod yno yn gorwedd yn weddol daclus o ran oed, un ar ben y llall, o'r Hen Dywodfaen Goch yn y gorllewin i'r Cystradau Glo iau yn y dwyrain.

Deuai'r Doethion o un o wledydd y Dwyrain fel estroniaid i dalu gwrogaeth i'r Baban, gan ddwyn anrhegion proffwydol a brenhinol iddo.

Yn y Dwyrain Canol, mae'r siaradwyr yn llawer mwy tebyg o eistedd wrth fwrdd gwahanol.

Wrth i'r arweinwyr ffarwelio â'i gilydd mae eu swyddogion yn rhuthro allan gyda chopi o'r datganiad terfynol - ychydig baragraffau fel arfer y bu cryn chwysu drostyn nhw er mwyn sicrhau fod pob gair, yn llythrennol felly, yn ei le ac yn dderbyniol i'r Dwyrain a'r Gorllewin.

Ategwyd y farn honno gan T. Madoc Jones, caplan a golygydd Seren y Dwyrain, y papur a gyhoeddwyd yn Cairo.

Aethant tua'r de gan wybod y bydden nhw mewn ychydig yn medru troi i'r dwyrain, croesi afon Hafren a gadael gwlad y Cymry y tu cefn iddyn nhw.

Ein hundebau llafur ni yw'r rhai mwya' pwerus yn Ewrop, a chyn bo hir bydd pobl Dwyrain yr Almaen yn mwynhau'r un safonau byw â phobl Gorllewin yr Almaen.

Roedd o fel bod mewn perlewyg wrth i'r offeiriad weinyddu'r sacrament i'r merched yma - merched a fu unwaith yn weinyddesau i'r tai mawr yn Beirut pan oedd hi'n dal yn berl y Dwyrain Canol.

Ond roedd yna ambell i ddigwyddiad arall hefyd, fel y tro yr aethon ni i lawr i ardal y Corniche, y glan môr a fu unwaith yn un o lefydd brafia'r Dwyrain Canol i gyd.

Rhyddfrydol dwyrain Sir Ddinbych, yn cyflwyno mesur Ymreolaeth i Gymru, ond ni chafodd fawr o sylw oherwydd y Rhyfel.

Gellid gweddio'n fwy deallus am y sefyllfa, a gellid adeiladu pontydd newydd a olygai cyfoethogi eglwysi dwyrain a gorllewin Ewrob.

Ar ôl curo Dwyrain Canada nos Wener diwetha daeth buddugoliaeth arall i dîm datblygu Cymru neithiwr - buddugoliaeth o 19 i 13 dros Ontario.

Yn nyddiau bwledi'r Dwyrain, mae rhywbeth yn eironig mewn canu am 'dawel ddinas Bethlehem' Daw i'm meddwl y cyfnod yn ein bro pan oedd fisitors yn fodau pur eithriadol.

Daeth y noson agoriadol i ben gydag un arall o gantorion dwyrain Ewrop, Klaudia Dernerova, soprano o Slovakia.

Duw, dere â'th saint o dan y ne' O eitha'r dwyrain bell i'r de, I fod yn dlawd, i fod yn un, Yn ddedwydd ynot Ti dy Hun.

Mae Llyn Cefni, sydd dipyn yn is, i'r dwyrain o Fodffordd, yn fwy diweddar o lawer.

Roedd diwedd caethwasiaeth a Rhyfel Annibyniaeth America yn ergyd economaidd drom i Lerpwl, ond erbyn hynny sefydlwyd llwybrau marchnata newydd i'r Dwyrain Pell a mannau eraill, a manteisiwyd hefyd ar yr holl ymfudwyr a hwyliai o Lerpwl i fyd newydd yn America neu Awstralia.

Madoc Jones, caplan a golygydd Seren y Dwyrain, y papur a gyhoeddwyd yn Cairo.

Yn ôl adroddiad mewn papur newydd mae hi'n dechrau dod yr un mor ffasiynol unwaith eto i ddadlau dros brisiau mewn siopau a marchnadoedd yng ngwledydd Prydain ag yw i ym masârs a chasbas y dwyrain.

Sylwyd, er enghraifft, fod brenhinoedd y Dwyrain - a'r brenin, wrth gwrs, yn cynrychioli ei bobl - yn haeru mai hwy oedd etholedig y duwiau.

Pe bai o ddim ond yn adrodd mwy o hanes blynyddoedd diweddaraf ei yrfa ar y llongau mawr a âi o Lerpwl a'r hyn a welsai yn y Dwyrain Canol a'r Dwyrain Pell, fe fyddai hi'n fwy na pharod i wrando.

Fel 'undeb â Christ' y dehonglir y cyfrannu hwn yn nhraddodiad y Gorllewin tra sonnir am theosis neu 'ddwyfoli' yn nhraddodiad y Dwyrain.

Argyfwng y Gwlff - penderfynwyd anfon at y Prif Weinidog a Wyn Roberts, AS, i wrthwynebu'r rhyfel yn y Dwyrain Canol.

I'r dwyrain y bu'n syllu gan ddyheu am weld rhywrai yn marchogaeth dros y twyn o Gwm Taf.

Hynny yw, o'r gogledd i'r de y tro cyntaf ac o'r dwyrain i'r gorllewin yr ail dro.

Yn ei bryddest mae Euros Bowen yn sôn am y bygythiad newydd a ddaeth wedi'r Ail Ryfel Byd, y gwrthdaro rhwng y gorllewin a'r dwyrain, rhwng y system gyfalafol a chomiwnyddiaeth, sef cyfnod y Rhyfel Oer, a'r byd dan gysgod difodiant.

Mae TSN (The Sportsmasters Network) wedi cyhoeddi eu bod wedi prynu cwmni Cuemasters ac am gychwyn cylchdaith fydd yn cynnwys deg o bencampwriaethau - rhai yn Ewrop a'r Dwyrain Pell.

Ar ôl y bymthegfed ganrif daeth ymgyrch ar ôl ymgyrch ar Cambodia o Siam yn y gorllewin ac o Annam yn y gogledd a'r dwyrain.

Ar yr un pryd teimlai llawer o'r aelodau newydd o'r de dwyrain, fel finnau, y pryd hynny, fod llawer gormod o sylw yn cael ei roi i'r iaith.

Ac eto, y tu allan i'r stribedi culion o olau trydan a ddihangai rhwng y llenni duon dros y ffenestri, roedd y byd mawr yn dywyll a dieithr, yn llawn ofnau am yr hyn a ddeuai yfory drwy law'r postman am hynt a helynt plant y plant a aeth i ffwrdd i Affrica, i'r Dwyrain Pell ac i bob man lle ceisiai Prydain Fawr ddal rhyw afael ar ei thiroedd ar hyd a lled wyneb y ddaear.

Llifa tua'r de ar draws wyneb tonnog dwyrain Môn, ond pan gyrhaedda Landegfan mae'n dilyn llwybr llawer mwy serth, ac o ganlyniad, i'r de o Felin Cadnant, mae'r afon yn dilyn llwybr dyfnant sydd ag ymylon serth iawn iddo.

Cynhaliwyd y rali i brotestio yn erbyn gwerthu awyrennau Hawks i Indonesia, a hyfforddi'r peilotiaid yn y Fali - mae Indonesia wedi bod yn defnyddio'r awyrennau i ormesu pobl Dwyrain Timor, ac wedi lladd traean o'r boblogaeth yno ers 1975.

Dyna paham y mae brwydrau Arthur, a restrir yn yr Historia Brittonum, i bob golwg mor bell oddi wrth ei gilydd, yng Nghoed Celyddon, yng Nghaerllion, ym Maddon yn ne Lloegr, neu yn Llynnwys (sef Lindsey) yn y dwyrain.

Pennaeth y banc yn y Dwyrain Canol yn gwneud joban pwt o glerc!

Nid tasg syml serch hynny yw diogelu traddodiadau, meithrin hunaniaeth, meithrin perthynas effeithiol efo gwledydd y Gorllewin a'r Dwyrain a sicrhau ffyniant economaidd wrth ddiosg yr hualau Sofietaidd.

Os clywaf ar y radio fod heddwch yn teyrnasu yng Ngogledd Iwerddon, y Dwyrain Canol a mannau eraill yn y byd, fe fydda' i fel Tomos yn amau'r ffaith, er mai dyna fy ngobaith a'm dymuniad.

Ni allai holl bersawrau'r Dwyrain a holl gyffuriau a balmau melys y goedwig ladd yr aroglau a ddringai o bryd i'w gilydd dros ei min pan gusanent.

Yn wir, ni ddylid anwybyddu Mynnodd ef wthio penderfyniad trwy'r Cenhedloedd Unedig yn condemnio'r trais ac yn galw am gadoediad yn y Dwyrain Canol.