Yr oedd yn waith caled, budr a chorfforol iawn yn rowlio metal yn haenau.

Roedd amheuon, fel y dywed yr hen air, 'nid oes ond un sicrwydd', ac mae'r graig honno'n llawer cadarnach na'r haenau y gorwedd y glo yn eu mysg.

Mae Southerndown yn le da i ni ddechrau ar ein taith oherwydd fod y creigiau ger y traeth yn hawdd eu gweld mewn haenau amlwg.

Mae priddoedd podsolig yn ffurfio pan fo dwr glaw yn cludo elfennau o'r haenau uchaf i'r haenau is gan greu proffil lle mae'r haenau uchaf wedi eu cannu ac yn asidig.

Cymdeithasau cenedlaethol oedd y Cymdeithasau Taleithiol, cymdeithasau lleol oedd rhai'r Cymreigyddion; a thra denai'r Cymdeithasau Taleithiol eu cemogaeth yn bennaf o blith yr offeiriaid a haenau uchaf cymdeithas, roedd y Cymreigyddion yn fwy 'eciwmenaidd' yn grefyddol ac yn gymdeithasol.

Erbyn i ni gyrraedd Lavernock mae'r marl gwyrdd wedi troi i fod bron yn ddu, ac yn yr haenau du yma ceir olion esgyrn pysgod ac ymlusgiaid mawr.

Mae'r clogwyni ger Trwyn y Witsh yn werth eu gweld oherwydd mae'r haenau o garreg galch a siâl Lias yn llawn o ffosiliau Gryphea yn ogystal ag amonidiau a nautiloidiau.

Mae digon o dystiolaeth o'r garreg cwarts wen yma, a dilyn haenau hon fyddai'r mwynwyr i chwilio am y copr.

Y mae hi hefyd yn teimlo ac yn ewyllysio; mae ganddi brofiadau esthetig a moesol; gwyr fod haenau economaidd a gwleidyddol i'w bodolaeth.

Yn gysylltiedig â'r egwyddor uchod daeth pwyslais hefyd ar weithgarwch ac ymroddiad lleol ac ar ymgynghori gofalus rhwng pobl o wahanol haenau o lywodraeth - dychwelir at hyn ar y diwedd.

Disgwyliwn i'r Cynulliad fod yn atebol i gymunedau Cymru gan gryfhau grym ein cymunedau i fod yn gymunedau rhydd gan felly fod yn hollol agored yn ei holl weithredoedd a datblygu perthynas ystyrlon rhwng haenau llywodraethol Cymru.

Mae mawn wedi ei ffurfio o ddefnydd organig megis Mwsog Sffagnwm marw, sy'n casglu'n haenau dros gyfnod hir o amser.

Yn gyffredinol nid oes haenau amlwg yn y priddoedd hyn.

Uwchben yr haenau du yma o esgyrn mae carreg galch a sial y creigiau Lias i'w gweld, ac yn wir, mae yna lwybr o'r traeth sy'n arwain i fyny'r clogwyn ar y garreg galch.

Sylwch ar haenau'r graig o gwmpas hafn gysgodol y Twll-du, y gwaelodion gwreiddiol yw'r copa%on bellach, dyma ran synclein yr Wyddfa, effaith plygiadau'r ddaear dan bwysedd anfeidrol bore'r byd.

Cyfyng yw'r amrywiaeth tonyddol, ond mae yma gyfoeth o sensitifrwydd a theimlad.Yn rhannau uchaf yr awyr mae'r haenau paent yn dewach a'r llwydlas ar letraws yn awgrymu cymylau'n symud ac yn cyd-bwyso â llinellau esgyll y felin.

Enwau ar yr haenau o lo sy'n britho'r ardal ydynt, wrth gwrs, ac er bod y mwyafrif llethol o lofeydd y gymdogaeth bellach wedi cau, y mae enwau'r gwythiennau glo yn dal ar dafod leferydd glowyr y fro.

mae'n digon o orgyffwrdd rhwng yr haenau fel na ddylai unrhyw ddisgybl syrthio rhwng dwy haen.

Haenau tew o baent sy'n darlunio'r rhain.

Llinellau cyfeiriadol tew a haenau o baent o wahanol liw a thôn sy'n disgrifio'r rhan yma.

Damcaniaeth arall yw fod y calch yn yr haenau wedi sychu'n gyflymach ar adegau pan oedd y tywydd yn boethach gan greu haenau tewach o garreg galch.

Gellir dod o hyd i'r ffosil arbennig yma yn hawdd iawn yn yr haenau o graig Lias yn Southerndown.

Roeddwn i'n eistedd yn y tywyllwch ar haenau o sachau bwyd ym mol awyren a ddefnyddiwyd flynyddoedd ynghynt, yn ôl y peilot Americanaidd, i gario arfau i'r Somaliaid.

Gogoneddwn Di am gryfder oesol ein mynyddoedd, am amrywiaeth yr haenau creigiau ac am lyfnder a gwyrddlesni ein dyffrynnoedd.

Does neb yn gwybod i sicrwydd sut yn union y ffurfiwyd yr haenau amlwg yma, ond mae yna sawl damcaniaeth.

ta beth, mae'r nofel yn gweithio ar lefel stori%ol amlwg a dyna beth sy'n apelio at y rhan fwyaf o'r darllenwyr, dwi'n credu, ac os nad ydyn nhw'n poeni am yr is-haenau na'r strwythur, wel dyna fe.

Os mai eich syniad chi o daith ddaearegol yw i fynd allan i edrych ar haenau gweddol amlwg o greigiau er mwyn dod o hyd i olion deinosoriaid, yna dyma'r daith i chi!

Mae rhaffau gwahanol broteinau wedi eu trefnu mewn ffyrdd gwahanol, mae rhai yn debyg i risiau troellog ac mae rhai eraill yn haenau, ond mae'r rhan fwyaf o'r protein mewn wy ar ffurf pelenni.

Mae golchiad o liw melyn yn dod i'r golwg trwy haenau o las golau a llwyd, gan awgrymu'n gynnil ôl tywydd ar garreg.

Un o'r rhain yw fod yr haenau calch wedi eu gosod i lawr mewn dþr bas tra bod yr haenau o siâl wedi eu ffurfio pan oedd y môr Lias yn ddyfnach.

deallwyd mai gofynion y profion darllen a'r angen i sicrhau ystod priodol o ddeunyddiau darllen a barodd i'r asiantaeth gynllunio ar sail pedair haen, ond wedi rhoi ystyriaeth ddyfnach i'r deunyddiau ochr yn ochr â'r haenau, barn y gweithgor oedd y dylid ystyried eto a ellir asesu darllen mewn tair haen.

Mae'r alabaster (neu halen gypsum) a ddefnyddir i wneud 'plastar of Paris' i'w weld yn haenau tenau yn y clogwyn o farl coch Keuper.

pe bai modd sicrhau fod elfennau cyffredin yn y gwahanol haenau i asesu'r lefelau gorgyffwrdd byddai hyn yn fanteisiol ; er enghraifft lle bo hynny'n briodol gallai cwestiynau uchaf un haen fod yn gwestiynau isaf yr haen nesaf.

Felly dim ond 'buckminsterfullerene' sy'n cynnwys nifer penodol o atomau, a'r ddamcaniaeth ddiweddaraf am ei ffurfiant yw fod yr atomau'n clystyru i ffurfio haenau pan ddônt yn rhydd o'r arc a bod yr heliwm yn eu cadw'n agos i'r arc nes iddynt ddechrau gwneud y gwni%ad i ffurfio'r sffêr.

Yn wir gellir dod o hyd i alabaster ar draeth Penarth sy'n dangos fod yr ychydig lynnoedd o ddþr oedd ar gael wedi sychu yn y gwres mawr gan adael haenau tew o'r halen gypsum pinc.