Y munud nesaf, roedd o'n ei lordio hi ar hyd y prom 'run fath yn union a Mr Rees, Yr Hafod, ar ddiwrnod derbyn rhenti.

Ardal enwog o fewn yr ardal yw mangre Hafod Elwy a Thai Pella'...

Does gen i fawr o gof am wraig na phlant yr Hafod ond rwyf yn cofio'r gþr yn dda iawn.

Rhyw hanner milltir y tu hwnt i derfyn y coed mae adfeilion dwy luest (hafod), y naill, Nantygorlan, ar yr ochr dde a'r llall, Aberceinciau, ar yr ochr chwith i'r afon.

Beth oedd i rwystro llu o rai tebyg iddo yntau, a digon o fenter busnes neu syniadau pensaerniol yn eu pennau, neu lygad am olygfa dda, rhag cael eu tanio i weithredu 'run fath, nes i bob hafod a llety o Gaerfai i Gilgerran gael ei drawsnewid?

Yn Hafod y Coed yr oedd yr hofrennydd.

Wrth ymadael â'r Hafod Ganol try Hiraethog at deulu arall ac y mae hen bobl geidwadol yr Hafod Uchaf yn dechrau tyfu dan ei ddwylo.

Rhydderch a Gwenlyn fu'r tim o fets a ddyfeisiodd rai o sefyllfaoedd gwaelodol mwyaf frwythlon y gomedi sefyllfa Gymraeg: Hafod Henri, Glas y Dorlan, a'r anfarwol Fo a Fe.

Ond daeth neb i'r Hafod yn ei le, felly dyna ichwi'r nawfed lle i fynd yn wag mewn cyfnod o bymtheng mlynedd.

O'm blaen yn awr, Llwybr Afon Vallember tua'r dyffryn cul, mor gul nes bod hogiau'r hafod wedi medru hongian baner ddu hir hanner y ffordd rhwng ei ddau fur, tua mil o droedfeddi uwchben yr afon.

Mi âf oddi yma i'r Hafod Lom Er bod hi'n drom y siwrnai, Mi gaf yno ganu cainc Ag eistedd ar fainc y simne, Ag odid fawr mai dyma'r fan Y byddaf tan y bore...

Aeth y gyntaf i Chwarel Bryn Hafod, Y Wern, Llanllechid yn ystod mis Mai, dan arweiniad Dr John Llewlyn Williams, Amwel Pritchard, "Bryn", Llanllechid a Wynne Roberts, "Bryn Difyr", Tregarth.

Pan gyfarfyddai felly a Tomos Jos yr Hafod Sych, ychydig o Gymraeg a geid rhyngddynt hwy bellach ond am y ci.

PRIODAS: Dymuniadau gorau a phob hapusrwydd i Mr a Mrs Gareth Evans, Yr Hafod yn eu bywyd newydd.

Gwynn Jones yn Blodau'r Gwynt a Cherddi Eraill pan sgwennodd am Yr Hafod Lom:-

Dyma'r bobl a gychwynnodd yr arfer o symud yr anifeiliaid ar ddechrau'r haf o'r hendref ar y bryniau isel i'r hafod ar y mynydd agored, a'u dwyn yn ôl drachefn i'r hendref erbyn y gaeaf.

Fe'm maged innau ar fferm Yr Hafod, yn ardal Ty Nant, bro mebyd David Ellis yntau.

Cau'r gwaith copr olaf yn yr Hafod, Abertawe, a dod â 250 o flynyddoedd o'r diwydiant hwn i ben.

Byddai gan yr oruchwyliaeth nifer o raffwyr profiadol a medrus wrth law i archwilio wyneb y 'Ceiliog Mawr' a'r 'Negro' a mannau eraill lle byddai dyfnder mawr wedi i nifer o bonciau fynd yn 'un dyfn',John Morgan, Nant Peris, fyddai'n rhaffu'r clogwyn anferth a godai o Sinc Hafod Owen hyd at 'New York' .

Darfu'r naws a darfu'r gwirod, Darfu'r sôn am hedd yr Hafod, Darfu'r hen chwerthinus gwmni Darfu'r byd oedd gynt ohoni.

Dyma ardal Hafod Lom - y gyrchfan unig bellach dan ddþr Cronfa'r Brenig...

maent i gyd yma, ac ar du ôl drws y granar yn Hafod Elwy - yn ôl Huw Williams yn ei gyfrol Fy Milltir Sgwâr, mae'r pennill traddodiadol yma wedi ei sgrifennu:

pryd: Nel Llwyn Gwalch, Mena Garth, Margaret Tŷ Coch, Wenda Geufron, Helen Hafod Rhisgl, Helen Castell, Madge o Glwb Penygroes, Diana a Dafydd Noble, RE Jones Pengwern, Idwal Helfa Fawr, Huw Caer Loda, John Tŷ Mawr o Glwb Pistyll, Harland Greenshields a John Bach Rhiw.

Cyflwynir hi i ddechrau fel un o deulu'r Hafod Ganol a rhan o'r gyfres o batrymau gwrthdrawiadol.

O'r un ucheldir y deuai Jac Glan y Gors, Taliesin a Llew Hiraethog, Tom Owen Hafod Elwy a llawer un aral y gellid ei enwi heb fynd nemor pellach na deuddeng milltir o gartref William Jones yn Hafod Esgob, Nebo.

Efallai mai ei anhwylder â'i gorfododd i roi'r gorau i ffarmio'r Hafod er na wn i ddim i sicrwydd.

Yn ail hanner y nofel cynigia ddisgrifiad o'r byd y tu allan i gyffiniau gwarchodfeydd Calfinaidd fel Hafod y Ceilogwydd.

Wrth sôn am arwerthfa Llwyd Hendre Llan, cofiwn glywed am ŵr ifanc newydd briodi a mynd i fyw i Gastell Bwlch Hafod Einion, penty bychan digysgod ar y gefnen fwyaf rhynllyd ym Mro Hiraethog.

Pan agorwyd sinc newydd yn Hafod Owen gwelwyd fod yn rhaid adeiladu twr uchel i gynnal cadwyni'r 'Blondin', ac i Francis yr ymddiriedwyd y gwaith o'i godi.

Mewn bwthyn bychan, yr Hafod, heb fod ymhell o Bont y Gromlech yr oedd yn byw, a cherddai yn ol a blaen i'r chwarel bob dydd.

Ceiriog oedd yn sôn am John Evans o Hafod Olau ar ochr Cefn Du yn y Waunfawr, y fo oedd y bachgen a grwydrai lannau'r Missouri a'r Mississippi.

Yna hi sy'n gyfrifol am dro%edigaeth merched yr Hafod ac yn y diwedd yn cymell yr hen ddyn eu tad a Bob eu brawd i droi at y capel ac at grefydd.

Ar ôl gadael yr Hafod bu'n was efo'r brodyr yn Rhwng-ddwy-afon.

Yn Hafod Elwy'r gog a gân, Ond llais y fran sydd amal', Pan fo uchaf gynffon buwch Bydd yno luwch ac eira, Ac yng Ngwytherin, yr un fath, Yr þd yn las Glangaea

Ardal yr hen system o Hendref a Hafod flynyddoedd yn ôl...

Ac yr oedd y rheini yn Hafod y Coed, yr hen ffermdy diarffordd yng nghanol y goedwig.