Gydag amser daeth gwleidyddion a haneswyr i'r arfer o alw Prydain yn genedl er na bu erioed yn gymundod cenedlaethol.

Mae'r manylion am y cymdogion hyn yn troi i ffyrdd mor wrthgyferbyniol yn gorfodi haneswyr i holi a yw hi'n iawn tybio fod y Diwygiad Methodistaidd yn codi o achosion cymdeithasol?

Daeth yn rhan nid dibwys o ddychymyg Cymru - yn rhan bwysig o ddychymyg rhai o'i haneswyr (haneswyr o fath gwahanol iawn i RT Jenkins, ond haneswyr serch hynny), ac yn rhan o weledigaeth hanes rhai o'i beirdd yn ogystal.

Erbyn heddiw ni ddengys haneswyr lawer o barodrwydd i dderbyn y ddamcaniaeth hon.

Os teimlodd haneswyr llên Cymru'r rheidrwydd i gydnabod, er yn betrus, ddylanwad y Trwbadwriaid ar y Rhieingerddi, mae'n siŵr y buasai haneswyr llên y Trwbadwriaid eu hunain yn barod i hawlio dylanwad y llên honno arnynt, petasent yn gwybod amdanynt hwy, oblegid un o ryfeddodau'r canu Trwbadwraidd ydyw belled y cyrhaeddodd ei ddylanwad a chyflymed.

Eithr nid myth mohono i'r dyneiddwyr, ond hanes gwirioneddol, fel y gwelir o edrych ar waith y pennaf o haneswyr Cymreig y cyfnod, Humphrey Llwyd.

Un o'r haneswyr uchaf ei glod oedd Walter Raleigh.

Gwrthododd llawer o'r dysgedigion mwyaf blaengar y syniad bod hanes yn amlygiad o gynllun mawreddog, a throesant yn ôl at yr olwg hiwmanistaidd ar hanes a oedd gan haneswyr Groeg a Rhufain.

Yr union haneswyr hyn, a drodd eu cefnau ar yr olwg Hen-Destamentyddol ar hanes, a ddechreuodd ymosod ar y chwedlau drwy ba rai yr oedd historiwyr gwahanol genhedloedd wedi cuddio'u hanwybodaeth am eu dechreuadau.

At ddiwedd ei lyfr y mae Dr Morgan yn mynd i blu'r haneswyr hynny sy'n ceisio esbonio'r diwygiadau crefyddol fel adwaith pobl mewn argyfyngau cymdeithasol neu ddiwydiannol.

Bydd haneswyr y dyfodol yn gallu ateb y cwestiwn!

'Rydym yn gwerthu llyfrau Cymraeg yn ogystal â llyfrau wedi ei hysgrifennu yn Saesneg gan rhai o nofelwyr a haneswyr gorau Cymru a anrhegion a chreftau Cymreig'. Mae wedi ei anelu at y rhai hynny sydd am archebu cynnyrch mae nhw eisioes yn gwybod amdano.

Rydym yn gwerthu llyfrau Cymraeg yn ogystal â llyfrau wedi ei hysgrifennu yn Saesneg gan rhai o nofelwyr a haneswyr gorau Cymru a anrhegion a chreftau Cymreig. Mae wedi ei anelu at y rhai hynny sydd am archebu cynnyrch mae nhw eisioes yn gwybod amdano.

I rai haneswyr parchus roedd gwrth-Seisnigrwydd amlwg rhai o'r chwedlau hanes poblogaidd yn peri chwithdod.

Mewn gwirionedd, ef a'i gwnaeth yn bosibl i haneswyr sylweddoli fod i Penri fwy o arwyddocâd nag y tybid cyn hyn.

Er mai derbyn gweledigaeth hanes yr Iddewon fel egwyddor universal a ddarfu'r Eglwys Fore, ymhen y rhawg dechreuodd rhai haneswyr gymhwyso'r gweld (a'r dweud) a geir yn yr Ysgrythur at hanes eu gwledydd eu hunain.

Felly mae'r dystiolaeth ynglŷn ag un o ymgyrchoedd radicalaidd pwysicaf yr wythdegau wedi eu diogelu ar gyfer haneswyr y dyfodol.

Prin iawn yw ceddi marwnad gan feirdd i'w plant eu hunain yn llenyddiaeth Ewrop yr Oesoedd Canol, ac mae haneswyr wedi tueddu i dybio fod y tawelwch yn dangos nad oedd rhieni'n galaru am eu plant.

Yn ail, am iddo adeiladu ar y ddysg honno trwy ddarllen yn ddeallus y llwyth llyfrau ar fudiadau a sectau a phersonau canol yr ail ganrif ar bymtheg a gynhyrchwyd gan haneswyr Lloegr yn ystod y deng mlynedd ar hugain diwethaf, corff gwych o waith.

Esbonia `hyn agwedd negyddol haneswyr y cenhedloedd di-wladwriaeth tuag at Absoliwtiaeth Oleuedig fel cyfnod o ganoli, o 'almaeneiddio', 'rwsegeiddio' neu o 'ddigenedlaetholi' yn gyffredinol.