Cân serch ydy hi yn ei hanfod ac yn amlwg gadawodd Alison dipyn o argraff ar Alex, y prif leisydd.

Llenyddiaeth yw gwraidd a hanfod y diwylliant Cymraeg o hyd, ac o gyfeiriad llenyddiaeth y mae'r rhan fwyaf ohonom yn dod at fyd y ffilm.

Mae wedi'i dadleoli nid yn unig o ran gofod ac amser ond yn ei hanfod - 'Un diwrnod, yng nghanol y berw .

Hanfod neges y Llyfrau Gleision yw sylwadaeth ar addysg yn Lloegr yn ogystal â Chymru.

hanfod asesu o'r fath yw yw, ac mae'n hanfodol cyfuno asesiad athro gydag asesiad tas a phrawf.

Dyma olwg arwynebol iawn ar hanfod addysg gynradd a datblygiad plant bach.

Daioni, meddid, oedd hanfod y bonheddwr; heb ddaioni ni allai gyflawni ei ddyletswyddau i'r wladwriaeth.

'Roedd y bardd yn cydnabod oes y 'never had it so good' yng nghanol y pumdegau pan welwyd y pum miliwn o setiau teledu ar aelwydydd Prydain yn dyblu mewn degawd, a phan ddaeth y car yn hanfod yn hytrach nag yn foethusrwydd.

Ac yn wyneb yr hyn a ddywedwyd gynnau, mae angen esbonio pam yr oeddem ni, aelodau Adain Chwith y Blaid megis, yn anesmwyth am y polisi - neu'n gywirach, am y mynegiant arferol ar y polisi: teimlo'r oeddem fod y mynegiant hwnnw'n gwneud cam â hanfod y polisi.

`Yr hyn yr ŷn ni'n ei garu, rŷn ni'n ei warchod.' Dyna i mi oedd hanfod y chwyldro yn Ciwba, a hwnnw'n cael ei adlewyrchu ymhobman, yn y gofal dros bobl, a thros blant yn arbennig.

Ond yr hanfod yw dolennu cyfres o wersi yn ôl datblygiad ystyrlon gofalus gan ymgysylltu â'r canol neu â datblygiad o'r canol.

Eto yn ei hanfod mae trosedd a chosb y ddau grŵp yr un.

Ni thalai twtio a chymhennu hwnt ac yma; rhaid oedd newid holl syniad beirdd a beirniaid Cymru am hanfod barddoniaeth, a chael ganddynt ddirnad pethau newydd.

Erbyn iddo gyfansoddi Meini Gwagedd, ac yntau yn ei weithiau diweddarach wedi pwysleisio gallu'r ewyllys ddynol, roedd wedi dechrau gweld mai hanfod bywyd yw'r ffordd y mae'r elfennau gwahanol wedi'u cyd-wau ynddo.

Ar un wedd y mae hon yn rhoi camargraff inni, am ei bod yn llawer mwy personol na chrynswth gwaith y clerwr, ond eto i gyd y mae'n gwbl nodweddiadol o'i waith o ran ei hanfod, am fod tynerwch dynol o fewn y teulu yn wedd ar fywyd a bwysleisir yn arbennig yn ei gerddi mawl, ac am fod ei arddull seml ar ei mwyaf effeithiol yma yn cyfleu argraff o deimlad dwfn a diffuant.

Amheuai eu gogwydd tuag at Gatholigiaeth a'u gwrthwerinoldeb, bid siwr; eithr yr hyn a barai'r anesmwythyd mwyaf iddo oedd parodrwydd digwestiwn eu hadwaith: 'Nid wyf yn hoffi ffolineb y Sais; ond nid wyf yn hoffi ychwaith ffolineb Ffrainc, ac ni all haeriadau Ffrainc fod ddim mymryn mwy deniadol i'm twyllo na haeriadau Lloegr.' Yn ei hanfod, ymryson oedd dadl Gruffydd a Lewis ynghylch pwy oedd gwir gynheiliad 'yr hen ddiwylliant Cymreig.' Yr oedd diffiniadau ehangach o'r cychwyn yn iswasanaethgar i Gymreigrwydd y ddwy estheteg a bleidiwyd.

Felly, yn yr un modd, er y byddai rhai gramadegwyr yn manylu mewn ffordd wahanol, fe ddwedwn i mai yr un hanfod o ddibynnu sydd mewn brawddeg fel 'Lladdodd Gwilym y ci.' 'Gwilym' eto yw'r canol.

Hanfod dirgelwch yw fod rhywbeth sy'n ymddangos yn syml neu'n ddiniwed ar yr olwg gyntaf yn profi i fod yn rhywbeth fwy cymhleth neu wahanol o dan yr wyneb.

Yng Nghymru, ar y llaw arall, rydym oll yn gytu+n mai hanes cymdeithasol yw natur Hanes Cymru Fodern yn ei hanfod.

Fe geir y teimlad mai'r amcan yw arddangos tebygrwydd y gorffennol i heddiw, er gwaetha'r gwahaniaethau arwyenbol, a hynny yn y pen draw er mwyn cyfleu'r syniad mai'r un yn ei hanfod yw'r natur ddynol ymhob cyfnod.

Rowland Hughes, y ddau fel ei gilydd, am DM Jones: ei fod yn hanfod o Landeilo, fod ei fam yn Saesnes, ei fod wedi ei addysgu yng Ngholeg Llanymddyfri ac wedi caei addysg glasurol dda yno ond heb ddim hyfforddiant yn y Gymraeg, ac mai yn Rhydychen wrth ddarllen yn ei oriau hamdden yr oedd wedi dod i werthfawrogi cyfoeth iaith a llenyddiaeth Cymru ac i ymserchu cymaint yn nhelynegion Ceiriog fel yr aeth ati i'w cyfieithu i'r Saesneg' Mae adroddiad OM Edwards o hanes dechrau'r Gymdeithas ychydig yn wahanol.

Priod y dragwyddol Hanfod Wela' i'n hongian ar y pren...

Y tynerwch hwnnw sy'n ildio a maddau a derbyn hanfod pobl a phethau, oedd ei disgrifiad ohono i mi un tro.

Hyd y gwn, ni chyhoeddodd Gruffydd erioed unrhyw drafodaeth benodol ar y cwestiwn 'beth yw hanfod bodolaeth cenedl?' , cwestiwn a ddaeth yn amlwg iawn yng Nghymru yn y chwedegau.

Y broses allblygol; rhannu doniau â chefn gwlad; adlewyrchu'r goludoedd a fuasai'n hanfod ei gyff ei hun ac a ddangosai y 'mawredd a chymeriad' a feithrinai ' o gadw tŷ gwedi y tad': y nodweddion allblygol hynny a roddai ystyr i fywyd yr uchelwr; hebddynt ni allai ei gyfiawnhau ei hun yng ngolwg ei geraint, ei gymdogaeth, na'r wladwriaeth a roesai iddo wisg gydnabyddedig ei statws gweinyddol.

Erbyn heddiw gwyddom fod sicori'n cynnwys fitamin A, fitamin B potasiwm, haearn, calsiwm a pheth ffibr yn ogystal â rhyw hanfod chwerw.

Hanfod gwinllan yw ei pharhad o flwyddyn i flwyddyn ac o genhedlaeth.

Mae hwn yn glasur ac yn trafod hanfod Cristnogaeth mewn modd sy'n gwbl glir hyd yn oed i'n cenhedlaeth ni.

Gellid, wrth gwrs, ymhelaethu llawer ar y syniad ac ar wahanol agweddau arno ym mywyd Israel; ond dal i drafod syniad diwinyddol am berthynas Duw ag Israel y byddid, heb ddod i'r afael â syniad yr Hen Destament am hanfod cenedl yn gyffredinol.

Yn ei hanfod mae Deddf yr Iaith Gymraeg 1993 yn creu'r gwrthdaro hwn.

Yn hynny o beth, edrychwn tuag at y Cynulliad i ddatblygu gwleidyddiaeth radical yng Nghymru wedi ei seilio ar egwyddorion Sosialaeth Gymunedol. Gwleidyddiaeth fydd yn ei hanfod yn ymateb i anghenion Cymru ac sy'n gweithredu dros sicrhau cyfiawnder i'r Gymraeg a chyfiawnder cymdeithasol ac economaidd i bobl a chymunedau Cymru.

Hanfod ein gwaith ni yw cadw i'r oesoedd a ddêl, nid y cyfoeth a fu, ond y glendid a fu.

Efallai taw'r gwirionedd hwn sy'n gorwedd wrth hanfod llwyddiant Eglwys Glenwood i sefydlu pont mor effeithiol rhwng pethau'r nef a phethau Pentwyn.

Dywedodd Branwen Niclas, Cadeirydd Cymdeithas yr Iaith Gymraeg, 'Rhaid gwneud yn siwr y bydd y Gymraeg yn hanfod yn y corff newydd.

Y mae hefyd yn bwnc lle gall ennyn brwdfrydedd y myfyrwyr fod yn waith hynod o anodd oherwydd y reddf sydd yn hanfod pob un ohonom i amddiffyn ein hunain rhag gofidio gormod am boenau pobl eraill.

Er mwyn ateb gofynion y cyfrwng daw'r hanfod newyddiadurol o gwtogi a chywasgu yn bwysicach nag erioed.

Mae patrymau prynu cylchgronau yn eu hanfod yn wahanol i batrymau prynu llyfrau (y prynu rheolaidd pob wythnos, pythefnos, mis neu chwarter), ac felly mae'r elfen leol ar ffurf y siop bapur/bentref yn bwysig iawn.

Nid Duw a'i hanfod ynddo'i Hun oedd Duw Israel, ond Duw yn bod yn a thrwy Ei weithredoedd, ac ni ad i Israel anghofio hynny fyth.

Mae'r aflwydd yn dechrau pan ydym yn ynysu un wedd ar y bydysawd a cheisio ei wneud yn hanfod pob gwedd arall.

Merch yw hi sydd yn ei hanfod yn debyg i Mary Williams Blaenycwm, a chyfnither Morgan yn Y Tri Brawd, sef un sydd wedi'i chodi uwchlaw amgylchiadau'r teulu gwerinol yn rhinwedd addysg Saesneg mewn ysgol breswyl.

Hanfod arall yw gwrth-ymosod a rhwygo amddiffyn, nid unwaith ond dwywaith neu dair os taw dynar angen.

Yr hyn sy'n gyffredin ynddyn nhw yw mai byd swreal, yn ei hanfod, yn hytrach na drych o'r byd real, yw'r byd y mae'r awdur yn ei greu i ni.

Iddi hi, mae hanfod y ddrama'n dal yn wir heddiw - yn ei hymdriniaeth ag effaith cyni a chaledi ar eneidiau a chymdeithas.

Achos sylfaenol Cymdeithas yr Iaith yw bod iaith yn ffenomenon cymdeithasol yn ei hanfod, ac nad yw iaith wir yn fyw onis defnyddir yn naturiol fel cyfrwng cyfathrebu mewn cymunedau lleol.

Yn ei hanfod mater o dai ac incwm addas yw hwn.

Y gwreiddyn materol ffisiolegol a ystyrid bennaf yn eu hathroniaeth ac ohono ef y deilliai hanfod pob gras a rhinwedd.

Yn ei hanfod, cenedlaetholdeb diwylliannol yn hytrach nag annibyniaeth wleidyddol y dymunai ef i'r blaid newydd fabwysiadu - awgrymodd y gallai annibyniaeth wleidyddol awrain at drais a gormes.

Golygai 'gwladwriaeth', yn ei hanfod, holl oblygiadau dinasyddiaeth dda mewn undod, gwasanaeth a gallu.

Yr oedd ei dad a'i fam yn hanfod o deuluoedd uchelwrol Cymreig, ond erbyn canol yr unfed ganrif ar bymtheg yr oeddynt yn dal eu tir gan y Goron fel is- denantiaid i deulu pwerus Wyniaid Gwedir, ger Llanrwst, tirfeddianwyr mwyaf yr ardal o ddigon.

Trefniant nodau graddedig yn ei hanfod yw'r Cwricwlwm Cenedlaethol Gosodir deg lefel o dargedau fel nodau i'r plant, ac yn ôl y lefelau hynny yr asesir eu cynnydd.

Can sy'n syml o ran hanfod ond ar yr un pryd yn hynod afaelgar.

Er bod dadleuon o'r fath yn ymddangos, ar brydiau, yn ffuantus, mae'r broses dadansoddi ieithyddol hwn wedi bod yn llesol i'r maes, trwy ein gorfodi i edrych yn fwy manwl ar beth yw hanfod y maes, pwy yn union yw'r plant a sut yn union mae darparu'n effeithiol ac yn deg ar eu cyfer.

Hanfod Peronistiaeth oedd iawnder cymdeithasol, annibyniaeth economaidd, a sofraniaeth wleidyddol i'r wlad; mewn geiriau eraill, math o sosialaeth genedlaethol.

Y mae'r glowr mewn llenyddiaeth yn enghraifft meddai, "o gymeriad a grebachwyd gan deyrngarwch." "O safbwynt llenyddiaeth y Gymraeg byddai mwy o 'anheyrngarwch' ...wedi gwneud mwy o les, wrth gwrs, na'r teyrngarwch rhigolus sydd yn ei hanfod yn wrthlenyddiaeth, ond yr oedd argyfwng y Gymraeg, gwaetha'r modd, wedi peri meddwl ers tro fod pob 'anheyrngarwch' o reidrwydd yn ddinistriol.

Yr un yn ei hanfod yw swyddogaeth y coelion hyn heddiw a chynt.

Yn ei hanfod, yn ôl chwedloniaeth y byd newyddiadurol, busnes i'r gwledydd mawr, imperialaidd yw newyddion tramor.

Ar ben hyn, gorwedd gwrthryfel y Pasg wrth hanfod traddodiad gwleidyddol y weriniaeth.

Pan geisir olrhain dysgeidiaeth yr Hen Destament ar gwestiwn cenedl, deuir wyneb yn wyneb â'r broblem a drafodir ymhob ymgais i ddadansoddi hanfod cenedligrwydd, sef y gwahaniaeth rhwng 'pobl' a 'chenedl'.

Craidd cyson hwnnw oedd ei ymgais i fynegi hanfod y profiad a gai wyneb yn wyneb â golygfa arbennig mewn gwahanol lecynnau ar wahanol adegau ar y dydd a gwahanol dywydd.

Wedir cyfan, onid dyna yw hanfod busnes a menter - eich bod yn bywn fras ar eich llwyddiant a llyfu clwyfau unrhyw fethiant.

Fe'n rhybuddiodd bod angau'n ei bygwth, ac o golli'r iaith byddai Cymru yn colli ei hanfod, a deuai difancoll.

Credwn fod hawl gan bobl Sir Gaerfyrddin gael eu gwasanaethu gan Gyngor sydd yn Gymraeg yn ei hanfod, yn hytrach na chan sefydliad Saesneg sy'n gwisgo gwedd dwyieithog wrth drin y cyhoedd.

Mae'r nofel yn ei hanfod yn ffurf sy'n gwbl ddibynnol ar gymdeithas.