Ond drwy gydol y nofel hon cawn ein paratoi'n ofalus gam wrth gam ar gyfer tro%edigaeth ysbrydol Harri.

Harri oedd yr unig un o'r bobl gyffredin ymhlith y cwmni, ac yn ôl pob golwg ganddo ef yr oedd yr anifail gorau, a llongyfarchwyd ef gan amryw o'r crachfoneddigion.

Rhwng popeth cyfnod go ddiflas fu'r pumdegau i Harri Gwynn y bardd.

`Gyda phleser,' ebe Harri, `ond i chwi fod yn gyfrifol i mi am ganpunt os digwyddiff rhwbeth iddo.' `Dim peryg,' ebe'r Yswain, ac ychwanegodd, `ond tyrd dy hun efo ni, mi fydd yn dda gen i dy weld yn y cwmni.' Diolchodd Harri iddo, a theimlai yn hynod o hapus fod ei feistr tir wedi ei wahodd i ymuno â'r boneddigion oedd yn myned ar ôl y cŵn ddydd Llun, ac ni wnaeth efe ddim arall bron hyd y dydd penodedig ond ei daclu ei hun a'i geffyl ar gyfer yr amgylchiad.

Ond nid yw'r un o'r trafodaethau rhwng Gwylan a Harri yn trafod sut y newidir y gymdeithas gyfalafol i fod yn un Gomiwnyddol.

Cyrhaeddodd Harri y Bedol pan oedd y boneddigion ar fedr eistedd wrth y bwrdd.

Guto Harri

Gwelodd olau dydd gyntaf, yn ôl ei dystiolaeth ei hun, pan oedd Harri VII yn teyrnasu.

I'r garej honno un diwrnod y daeth Harri Gwynn, oedd newydd symud o Lundain i Roslan i ffarmio - i gael bandiau brêc i'w gar, a chael Wil Sam yn ei wely dan y ffliw.

Y fath sbort a gâi y mân ysbigod bonheddig wrth wrando ar Ernest yn adrodd hanes anffawd Harri y Wernddu a'i geffyl di- ail!

`Mae yn reit ddrwg gen i drosoch chi, Harri,' ebe Ernest; `brysiwch adre i newid eich dillad,' a neidiodd ef a'i gydymaith i'w cyfrwyau ac ymaith â hwy, gan adael Harri i droi tua'r Wernddu.

Er mawr loes i Harri Gwynn ceryddwyd ef gan nifer o wþr blaenllaw y genedl am feddwl derbyn y fath ychwanegiad i'w gyflog a dywedwyd wrtho mai ei ddyletswydd oedd ad-dalu cyfran sylweddol ohono.

Eirwyn Pontshan, Moses Glyn Jones, Leopold Khor, Dyfnallt Morgan, Alun Owen, Caitlin Thomas, Harri Webb, Richard Nixon, Jackie Onasis.

Mae moesau a chwrteisi Edward Vaughan a Harri yn curo rhai'r dosbarth is - Wil James, Terence a bechgyn y ffordd sydd angen arweiniad un o'r Vaughaniaid cyn diwygio'u ffyrdd.

Mae straeon synhwyrus a chelfydd harri Pritchard Jones, Ar y Cyrion, y mwyaf cyfoethog ac artistig o'r cyfan, er yn fwy tawel a gobeithiol - crefyddol-obeithiol, mae'n bosib - yn eu hymateb i'r "ddiwethafiaeth" hyn na'r gweddill.

Daw'r un diffyg manylder a chysondeb i'r amlwg pan drafodir y safbwyntiau sy'n deillio o dro%edigaeth wleidyddol Harri.

Ond, yn groes i'w ddisgwyliad, daeth mab yr Yswain ato, gyda gwên ar ei enau, gan ddymuno bore da iddo, a chan ei annog i deimlo yn hyderus, ac ychwanegodd: `C'lynwch chi fi, Harri, pan ddaw hi'n adeg cychwyn, a mi fyddwch yn all right.

Felly, beth am graffu'n fanylach ar ddadleuon Harri a Gwylan, ei athrawes yn y ffydd?

Cod dy galon, Harri; mi ddaw haul ar fryn eto.' Gwyddai Harri fod yr Yswain yn siarad ei galon, ac nad oedd yn rhagrithio.

Beth yw'r gwahaniaeth rhyngddynt ym meddwl Harri?

Harri Parri'r, awdur.

Ar ôl ystyried yr ymateb i hysbyseb yn y wasg gofynnodd y pwyllgor penodi i Harri Gwyrln a fuasai'n barod i adael iddynt ychwanegu ei enw at y rhestr o ymgeiswyr am y swydd.

Roedd gan Harri Gwynn ei syniadau ei hun am werth swydd yr Ysgrifennydd Cyffredinol.

Dywedodd y mab rywbeth wedyn yng nghlust ei dad, ac ebe'r Yswain: `Dyma ti, Harri, 'rydan ni'n mynd i dreio codi llwynog ddydd Llun; roi di fenthyg dy geffyl i Ernest am y diwrnod?'

Yr unig rai o'r helwyr a deimlai dros Harri oedd yr Yswain a'r Person.

Yn gyson, pwysleisir mor debyg yw Harri i'w dad.

Mae gogwydd wleidyddol y nofel yn cael ei phennu gan y ffaith mai'r aristocrat ifanc, Harri Vaughan, yw'r prif ladmerydd.

Ar ei fynediad i'r ystafell gafaelodd yr Yswain yn ei law, ac ysgydwodd hi yn galonnog a chroesawgar, a datganodd ei ofid am ei golled, a'i lawenydd am nad oedd Harri wedi derbyn niwed, a dywedodd yn ddistaw yn ei glust: `Oni bai mod i'n gwybod fod ti wedi cael llawer o arian ar ôl dy dad, mi f'aswn i yn dy helpio di i neud y golled i fyny.

`Mwy nag y leiciwn i ddweud wrth neb, syr.' Sisialodd Ernest air yng nghlust ei dad, ac ebe'r olaf: `Faint gymeri di amdani, Harri?' `Yr un geiniog lai na chanpunt,' ebe Harri.

Teulu'r hen Harri Huws, eich taid, debyg iawn.

Mewn boneddigeiddrwydd gadawyd i'r rhai hynaf gymryd eu heisteddle wrth y bwrdd yn gyntaf, a chafodd pedwar o'r rhai ieuengaf eu hunain heb le i eistedd, sef Harri, Ernest Griffith, a dau arall.

Ar ddiwedd y dydd yr oedd swper i'r helwyr yn y Bedol, ac anfonodd yr Yswain un o'i weision i'r Wernddu gyda chenadwri at Harri am iddo ddyfod i'r swper yn ddi-ffael.

Hwyrach mai dyna sy'n esbonio pam y mae'r dilyniant yn aeddfetach nofel na'r un gychwynnol; rhyw ffureta o gwmpas a wnâi Harri'r myfyriwr yn ymhe/ l â maes nad oedd yntau'n fwy na'r nofelydd a'i creodd yn gwbl o ddifri ynglŷn ag ef.

Yr oedd Gwen eisoes wedi yfed yn helaeth o ysbryd y Methodistiaid, ac anogodd ef yn daer i roi heibio'r meddwl am fynd ar ôl y cŵn, ond dadleuai Harri y buasai felly yn amharchu ei feistr tir a Mr Jones y Person, a hwythau wedi ei wahodd.

Mae ei grintachrwydd ef yn ffurfio rhyw wrthbwynt i foneddigeiddrwydd Harri sy'n rhoi hanner ei gyflog i Marged tra fo'i thad yn wael.

Mi gymera fy llw na chawsoch chi erioed y fath ddifyrrwch yn eich bywyd,' ebe Harri.

Mae gwaith fel hyn dipyn yn newydd i chi, ond yr ydw i wedi hen arfer â fo.' Wedi dweud hyn, symudodd Ernest i siarad â rhyw sbrigyn o fonheddwr, a dywedodd yn rhy isel i Harri allu ei glywed: `Mi wna i i'r d l ene dorri corn ei wddw neu gorn gwddw ei geffyl cyn canol dydd.' Canodd y corn, ac ymaith â'r cŵn, a'r marchogion yn eu dilyn.

Does bosib mai cyd-ddigwyddiad yw'r ffaith fod cynifer o straeon Harri Pritchard Jones yn gorffen ar derfyn dydd, a weithiau'n wir ar derfyn bywyd.

Nid yw baby a kid yng ngeirfa Paul Greta, Lisabeth, na Harri; mae golygfeydd y sgrin fawr yn o bell o'u meddyliau hwy.

Ai chi yw chwaer Mr Harri Hughes?' Doedd neb wedi ei chyfarch felly o'r blaen.

Dilynai Ernest gwt yr helsmon, a glynai Harri orau y gallai wrth ei arweinydd.

Daeth Mr Jones, y Person, yno i'w weld, a thystiai nad oedd gan yr Yswain Griffith well ceffyl yn ei ystablau, ac aeth yn syth i'r Plas i ganmol anifail Harri.

Cafwyd amryw o nofelau'n ymdrin a'r bedwaredd ganrif ar bymtheg - Ar Fryniau'r Glaw ac Eryr Sylhet gan Merfyn Jones yn ymweud a'r India, ac yn arbennig helyntion y cenhadwyr cynnar yno, Llyfr Coch Sian a Sian a Luned gan Kathleen Wood, a Deunydd Dwbl gan Harri Williams sy'n bortread o Dostoiefsci.

Tanlinellir yn gyson fod y tebygrwydd rhwng Harri a i dad yn cryfhau o hyd (yn enwedig yn y dilyniant lle mae'r syniad cyfarwydd o linach a pharhad yn arf grymus i ddwysa/ u apêl emosiynol yr holl saga).

Ac er bod Paul, y Sais, yn dod o dan lach yr awdur a Harri, ac weithiau'n fflipant ei sylwadau ynglŷn â'r Cymry, mae ei driniaeth ef o Greta yn wahanol iawn i driniaeth Wil o Sali, a thriniaeth Terence, ar un adeg, o Sheila.

Yr oedd yr helgwn, a gadwyd heb damaid o fwyd ar hyd y Saboth, yn anesmwyth am gael cychwyn i'r helfa, a theimla Harri yn bryderus pa ffigur a dorrai efe yn ystod y dydd.

Dydd Llun a ddaeth, ac yr oedd gweddi'r Person wedi ei hateb yr oedd y tywydd yn hyfryd a dymunol, ac yr oedd Harri wedi bod yn ei baratoi ei hun i'r ymgyrch er toriad y wawr.

`Ddaru mi ddim edrach wir, syr,' ebe Harri.

Yr oedd Ernest, Harri, ac un o'r boneddigion ieuainc ar y blaen.

Yn nyddiau'r Gwlff unwaith eto, fel y gwelodd y gohebydd Cymraeg Guto Harri, roedd adroddiadau'n aml yn ymwneud â hynt a helynt y newyddiadurwyr ac yn codi o'u cynnwrf nhw ynglŷn â'u rhan yn y digwyddiadau.

Mae'n debyg mai fel chwiw dros dro y bwriadwyd i'w dro%edigaeth wleidyddol gael ei darlunio gan nad yw'r dadrith yn brofiad ingol iawn i Harri; o reidrwydd felly gan fod y nofelydd yn paratoi Harri ar gyfer tro%edigaeth ysbrydol barchusach o lawer.

Hwyrach y cewch chi well lwc y tro nesa'.' `Hwyrach hynny,' ebe Harri, `a mi wn pwy i'w ddilyn y tro nesa'.

Nid yw'r camau sydd wedi arwain at dro%edigaeth wleidyddol Harri wedi eu llunio'n fwriadol ofalus yn y lle cyntaf, felly nid yw'n syndod ei fod yn diosg ei blisgyn Comiwnyddol mor hawdd.

Gan fod Harri yn þr mor amlochrog gorchwyl digon di-drafferth oedd chwilio am reswm i'w urddo'n Dderwydd.

Am y tro cyntaf, cafodd weld mewn sut fynwent yr oedd Harri'n byw.

Hwyrach y coleddai Harri syniadau rhy uchel am Gwen ymhob ystyr' a phrotest Gwen 'Harri, wyt ti wedi blino arna' i?' Y mae E.

Rhwng popeth, ni fu neb erioed yn fwy truenus ei feddwl ac yn fwy llawn o ddial, pe gwybuasai pa fodd i'w ddangos, na Harri Tomos y bore hwnnw.

Ysbardunai Harri ei geffyl i ddilyn Ernest, a chyn pen yr awr yr oedd wedi blino yn enbyd, a da fuasai ganddo gael gorwedd i lawr yn rhywle, a chafodd gyfleustra yn bur fuan.

Ni fyn Harri ildio'i le i'r proletariat.

Arweinir ni i amau a yw'r nofelydd o ddifri am ­ Harri fod yn offeryn propaganda o blaid y gymdeithas ddi-ddosbarth.

Yn y man ebe Ernest: `Harri, 'rydach chi'n bur ddistaw, ond, wrth gwrs, hwyrach y b'aswn i 'run fath fy hun.

Oedd Harri'n licio bloda?

Mi fydda hi wedi licio cael rhoi bloda ar fedd Harri, ond chafodd hi erioed weld bedd ei brawd.

Neidiodd Ernest, gan ddisgyn yn daclus i'r man lle dylasai, ac yn y funud yr oedd ei gydymaith wedi gwneud yr un peth, a disgynnodd y ddau o'u cyfrwyau i helpu Harri, druan, a oedd wedi ei syfrdanu, ac yn gweld pob man yn troi o'i gwmpas.

Digwyddodd pan oernadodd y cŵn fod ffos lydan a lleidiog i'w chroesi, ac ebe Ernest wrth Harri, oblegid hwy oedd y ddau flaenaf: `Yrŵan amdani, Harri, rhaid i chi gymryd y lêd; neidiwch cyn belled ag y medrwch, achos y mae'r ffos yn llydan.' Plannodd Harri ei ysbardunau yn ei geffyl bywiog, a neidiodd ddwylath pellach nag oedd eisiau iddo, a chwympodd i'r llawr gan daflu Harri i'r ffos.

Harri Pritchard Jones

Cerddi eraill: Gosodwyd pryddest gan Harri Gwynn yn uchel yn y gystadleuaeth.

Ni ddywedai Harri air o'i ben.

Rywbryd yn ystod y Saboth digwyddodd daro ar y ffordd fawr â Mr Jones y Person, a ddywedodd wrtho: `Cofia di, Harri, ddod hefo ni fory i godi llwynog, a gobeithio'r nefoedd y cawn ni ddiwrnod braf.' `Trystiwch chi fi y byddaf yno,' ebe Harri.

Ni allai Harri ychwaith beidio â meddwl am ei gyfoedion a'i gyfeillion, fel y byddent yn cymryd arnynt gydymdeimlo ag ef yn ei golled, ac ar yr un pryd yn llechwraidd chwerthin yn eu llewys ei fod wedi bod mor anffortunus yn ei ymdrech gyntaf i droi ei gefn arnynt hwy!

Dim ond deg oed oedd Siwan pan briododd hi Llywelyn Fawr a phedair ar ddeg oedd Margaret Beaufort pan gafodd ei­mab, Harri Tudur, ei eni.

Derbyniodd Harri Gwynn y telerau hynny.

I gychwyn mae Harri'n pwyntio bys at wendidau ei dadleuon, ond yn fuan iawn, ac yn gymharol ddibaratoad, mae Harri'n eu llyncu - nid oherwydd cadernid y dadleuon a gyflwynir, fe awgrymir, yn gymaint ag oherwydd cyfaredd dwy lygad dywyll Gwylan!

Ar ddiwedd Cysgod y Cryman awgryma Harri mai ar rent gan Edward Vaughan y bydd y fferm ac erbyn Yn ôl i Leifior awgryma Marged fod gan y gweithwyr fel perchenogion 'siâr yn y ffarm ei hun' (t.

Mae Harri wedi ei ganfod ei hun yn wleidyddol mewn termau negyddol.

Gwyr o dras a gafodd gyfle i gael addysg safonol yw arweinwyr naturiol y gymdeithas felly o dan eu dylanwad llesol hwy - hynny yw, Edward Vaughan wedi ei dymheru a'i foderneiddio ar lun Harri y mae dyfodol i'r proletariat.

Ond fedrwch chi ddim plesio pawb - hyd yn oed gyda stori dda fel un Harri Potter.

`Petasech chi'n siarad fel yna efo fi yn rhywle heblaw yng nghwmni boneddigion fel hyn, Harri, mi faswn yn eich taro yn eich ceg,' ebe Ernest.

Yr oedd Mr Jones y Person, hefyd yr un mor ddiragrith yn ei gydymdeimlad, ac wrth weled yr Yswain a'r Person mor hynaws tuag at Harri, dilynodd eraill rhai na theimlent yn dda nac yn ddrwg ato eu hesiampl.

Faint a fynnir o ddeunydd am Loegr ac Ewrop þ Harri Tudur yn glanio yn Aberdaugleddau a'r Cymry druan yn llawenhau o feddwl fod Tywysog o Gymro yn mynd i'w lordio hi tua Llundain yna ac yn mynd i ddod â'r mil blynyddoedd i ben.

Am y llwynog a'r sbort o'i ddal y siaradai'r cwmni wrth y bwrdd mawr, ac felly y gwnâi cymdeithion Harri wrth y bwrdd bach.

Roedd un aelod o'r teulu, Catherine Ellis, merch Hendre Ddu, wedi priodi Y Parchg Harri Cadwaladr, ewythr i Kate Roberts.

Gyda chalon drom yr ymlwybrodd Harri tua chartref.

Am ei geffyl y meddyliai Harri ddydd a nos, ac aeth sôn amdano drwy'r gymdogaeth.

Ni theimlai Harri awydd o gwbl am fynd, ac anogai Gwen ef i beidio â mynd ar un cyfrif.

Doedd hi ddim yn cysylltu Harri efo bloda.

Pan glywodd yr Yswain yr hanes, teimlai yn dost dros Harri, a diflasodd gryn lawer ar bleser y dydd iddo.

Harri Parri, Seilo, Caernarfon.

Dotiai yr hen Yswain at y ceffyl, a gofynnodd i Harri faint o arian a roddodd efe amdano.

Y testunau prawf a gynigir yw trydydd paragraff y bennod, yn enwedig yr ymadroddion 'Cariad at chwaer oedd yn Harri Tomos...

Ac yn bwysicach fyth, mae Harri yn awyddus i gael ei gyfareddu.

Anfonodd Harri ddau o'r gweision i gladdu'r ceffyl nid oedd yn werth ganddo ofyn iddynt ei flingo.

Daliodd Harri Gwynn ei dir.

Teimlodd Harri Gwynn droeon iddo fod o dan gwmwl oherwydd ei benderfyniad i lynu'n dynn wrth amodau'r cytundeb.

Cafodd Harri Gwynn ei ddiystyru yn rhy hir, ac ar gam.

Y Parchedig Harri Parri ysgrifennodd y sgript ac ef oedd y Cynhyrchydd.

Dyma ichi Harri Webb: At hynny, fe ellid ychwanegu dinistrio gwead cymdeithas (ar ol y Rhyfel Mawr), methiant y mudiad heddwch i rai, ac i eraill y lleihad yn nifer y siaradwyr Cymraeg.

Ond ni allai Harri ddygymod â'r meddwl o wrthod gwahoddiad ei feistr tir.

Mewn llythyr at ei dad, y Brenin Harri IV, disgrifia'r tywysog sut y teithiodd tuag at Sycharth a 'phan gyrhaeddon ni, nid oedd yr un enaid byw i'w weld, ac felly llosgon ni'r llys cyfan yn ulw.' Rydym ni'n ffodus heddiw fod Iolo Goch wedi disgrifio'r llys hwn o'r Oesoedd Canol mor fanwl cyn iddo ddiflannu am byth.

Cafwyd cychwyn delfrydol i'r bwriad y llynedd pan wahoddwyd Jan Svankmayer, Tsiecoslofacia, i Gymru.Y CAM ARALL HARRI GWYNN