b) fod cyfeiriadau at statws Saesneg fel iaith swyddogol yn neddfwriaeth Ewrop, ac chyfeiriadau at ddefnydd swyddogol o'r Saesneg mewn deddfau a chonfensiynau eraill, e.e. yn San Steffan ni chaniateir defnyddio unrhyw iaith heblaw Saesneg.

Gallai argyhoeddi unrhyw Gymro fod Yr Ymofynnydd yn unigryw ac yn werth ei dderbyn a'i ddarllen, gan mai hwn oedd 'misolyn hynaf y genedl', heblaw'r ffaith mai hwn oedd yr unig bapur y gellid ei gyfrif yn gyfuniad o gylchgrawn a newyddiadur, ac yn hollol agored i bawb, heb erioed gau clo ei gloriau yn wyneb neb, boed Drindodwr, Undodwr, amheuwr neu anffyddiwr.

Bychan mewn cymhariaeth yw'r cyfraniad o gynnyrch heblaw anifeiliaid.

Anodd i Ewropeaid a fagwyd yn y traddodiad gwleidyddol Rhufeinig ydyw ystyried unrhyw beth heblaw gallu awdurdodaidd yn sylfaen bywyd gwleidyddol, ond egwyddor waelodol athroniaeth Gandhi oedd gwasanaeth.

Fel yr oedd hi'n digwydd, nid oedd ganddo gynlluniau ar gyfer y noson heblaw twtio dipyn ar yr ardd, ond fe allai ef fod wedi trefnu if ynd allan efo'i wraig neu i gyfarfod cyfeillion - wedi'r cwbl, fe fyddai llawer o bobl yn mynd allan ar nosweithiau Sadwrn.

Tuedda'r cynrychiolwyr busnes honedig mewn ardaloedd gwledig i fod yn anwybodus am anghenion yr economi neu'r anghenion sgiliau heblaw am bersbectif cul anghenion eu cwmni neu sector eu hunain.

Ond roedd yntau wedi derbyn ers blynyddoedd lawer, heblaw Duw a'i angylion, fod yna ysbryd arall, yn syrthiedig ac yn dywyll aflan, ond yn wir.

Mae yna ystyriaethau eraill heblaw graddio patrymau bid siŵr.

Heblaw ei feirniadaeth gymdeithasol grafog, yr oedd ei ddadansoddiad o wendidau'r Bardd Newydd ac o natur arddulliol y beirdd rhamantaidd a ddaeth i ddisodli hwnnw yn dangos chwaeth datblygedig a chlust fain odiaeth.

Er bod angen telesgop mawr i weld y rhan fwyaf o'r galaethau hyn, mae yna un alaeth (heblaw ein galaeth ni) y gallwn ei gweld o Gymru a'r llygad noeth.

Anodd iawn yw dychmygu Schneider mewn dinas heblaw Berlin i ddweud y gwir.

Heblaw TF Roberts, 'the member for Aberdovey yr oedd TE.

Fodd bynnag, o safbwynt cadwraethol ac addysgiadol, dylid annog y defnydd o bethau heblaw mawn, a thrafod y rhesymau dros hynny gyda'r plant.

Heblaw am yr Ardalydd Bute a'i ddociau, fyddai'r hen bobol erioed wedi gadael eu cynefin i labro ffordd hyn oedd craidd eu hymresymu.

Ond ychydig olion arwynebol sydd ar ôl o bobl Oes yr Haearn, a nemor un traddodiad o'u gweithgareddau heblaw eu bod hwythau fel eu disgynyddion yn gorfod byw ar gynnyrch gwlad.

Oedd 'na rywun heblaw y fo yn teimlo mor ddiflas?

Pan gyrhaeddodd yr Unol Daleithiau ar ddechrau'r Rhyfel Cartref, fe ddywedodd Abraham Lincoln wrtho na wyddai am ddim mwy pwerus na The Times, `heblaw efallai y Mississippi' ac, wrth gyrraedd India i roi sylw i'r Miwtini Mawr, fe drawodd fargen gyda phennaeth y fyddin i gael yr holl wybodaeth a oedd ar gael, ar yr amod na fyddai'n trafod hynny yn unman ond ei lythyrau i'r papur newydd.

'Mi fasan nhw wedi sgorio chwech gôl heblaw amdanaf fi,' broliodd Huw.

Heblaw llond bag o bob math o ffrwythau inni.

Hi fyddai yn gwneud y pwdin erbyn cinio, a dyna beth oedd pwdins: roly poly, pwdin berw, pwdin y frenhines, heblaw pwdin reis a thapioca.

Digon gwasgaredig oedd y tai a'r bythynnod, ac wedi iddi nosi fyddai yna ddim golau heblaw'r lleuad, os o gwbl.

Nid oedd ganddo fawr o ddiddordeb mewn un bersonoliaeth ddynol, heblaw wrth gwrs am Rachel gynt, a hynny ond am un cyfnod byr.

Y mae yr holl balasdai ardderchog y cyfeirwyd atynt, a channoedd heblaw hwy, heddiw yn syrthio yn gyflym i adfeiliad; mwy na hanner y rhai sydd o gwmpas Huntsville yn weigion; y gerddi blodau a'r perllanau yn llawn chwyn a'r mulod yn eu pori; naw o bob deg ohonynt `To be Sold or Let'.

Wna-i ddim ar hyn o bryd geisio esbonio sut y mae'r gyfundrefn arbennig hon yn sefyll ychydig ar wahân i'r rhannau ymadrodd eraill, heblaw crybwyll nad yw mor gysylltiol gystrawennol â'r lleill (fel arddodiaid a chysyllteiriau) ac mai hon yn anad dim sy'n cynnwys y deunydd ystyrlon mwyaf 'diriaethol' ymhlith geiriau.

Ni fydd cyfnodau o orffwys rhwng dau gyfnod gwaith ar yr un ymrwymiad yn llai na deuddeng awr fel arfer, heblaw am achosion o argyfwng fyddai'n atal cwblhau'r gwaith a rhoddir ystyriaeth lawn i'r pwysau gormodol a allai fod ar yr Artist o ganlyniad i gwtogi ar y cyfnod gorffwys.

Mae'n bosibl nad yw gwybodaeth arbenigol ar gael mewn unrhyw iaith heblaw Saesneg.

Gan yr Athro Alun Llywelyn Williams (heblaw am draethawd Mrs Hughes ac un ysgrif yr un gan Syr Thomas Parry Williams a Dr Pennar Davies) y cafwyd yr ymdriniaeth fwyfaf gofalus o 'Sonedau y Nos'.

Ac y mae'n amlwg fod yn rhaid wrth dechnegau heblaw'r rhai rhesymegol a dadansoddol i wneud cyfiawnder â chymhlethdod ein bywyd beunyddiol.

Heblaw am y trysorydd, dylent ffurfio gweithgorau i'w cynorthwyo yn eu gwaith.

Fel y mae'r ganrif yn cerdded rhagddi gwelwn fod rhai ohonynt wedi bod mewn colegau heblaw'r rhai enwadol a diwinyddol.

Fuasai neb yn debygol o ddod o hyd iddo yno, gan na fyddai neb bron yn mynd i'r ynys, heblaw yng nghanol yr haf.

Yn Cwassanaeth Meir fe gâi saith Salm ar hugain mewn Cymraeg mydryddol ac un mewn rhyddiaith, heblaw rhai darnau o'r Testament Newydd ac ychydig adnodau o'r Apocryffa.

Gwahoddais y darllenwyr i roi gwybod imi os medrent feddwl am unrhyw "reswm" heblaw y tri yna, dros aros yn ddi-Gymraeg.

"Fydd neb yn y dref yma yn cael Nadolig llawen ..." "Heblaw am Monsieur Leblanc a'i ffrindiau," torrodd Marie ar ei draws.

Yn y cyfamser, heblaw am gyfri'i arian bob dydd Sadwrn a gwrando ar hanesion ei ffrindiau, benthycai lyfrau yn ymwneud â chŵn o'r llyfrgrell a'u darllen o glawr i glawr.

Canent awdlau serch lled faith i dywysogesau a rhai byrrach i ferched anhysbys (ac anghyffwrdd), heblaw dwy 'orhoffedd' sy'n gyfuniad diddorol o ymffrost serch a rhyfel ac o ganu natur.

Heblaw ma' gin i hwn ylwch, y sach peilliad 'ma, am'i thin hi.'

'Roedd o'n dro anffortunus iawn, a mae'r golled yn fawr, heblaw fod chi wedi colli llawer o sbort.' `Wmbreth,' ebe un o gymdeithion Ernest.

Dan y pennawd olaf hwn y bydd yr ieithydd yn ymdrin â chwestiynau dysgu ieithoedd, seicoleg iaith, cymdeithaseg iaith a pheirianneg gyfathrebu (trosglwyddo iaith trwy gyfrwng heblaw'r rhai arferol o siarad ac ysgrifennu).

Bydd hynny'n record i Gymru, heblaw am safle'r golwr.

Heblaw, Saeson bia hannar tai'r ardal 'ma erbyn hyn a dim ond yn yr ha mae'r mwyafrif ohonyn nhw yma." "Ia...ond mae 'na Gymry ar ôl yma ac acw," atebais yn ddiargyhoeddiad.

Heblaw trïo stopio tacsi yn Aberystwyth unwaith efallai... ond stori arall ydi honno.

Mae ymdeimlad o gefn gwlad i'r ardal ac mi gaiff yr ymwelydd flas ar fywyd sydd heb newid ers canrifoedd - yn enwedig ar bnawn Gwener - heblaw, yng ngwres yr haf - gyda chystadleuaeth ymladd teirw.

Does dim math o frawddeg arall heblaw'r frawddeg sy'n defnyddio un neu ragor o'r tair elfen hyn - heblaw ebychiadau.

Roedd y tafarnwr wedi ei ddanfon i'r stabal ac roedd wedi gweld yng ngolau'r gannwyll nad oedd yr un dyn byw arall yno heblaw amdano ef.

Heblaw bod yn llwfr, golygai egluro i Enoc, ac ailgodi plwc i fynd eilwaith.

Ar yr wyneb, fe fydd y filltir neu ddwy nesa' trwy fideoland Sgiwen yn cadarnhau rhagfarnau: Does yna ddim byd o werth yng Nghwm-nedd heblaw am y rygbi - a byddai Crysau Duon Gareth Llewelyn yn glwb ceiniog a dime heblaw am gyfraniad ffermwyr ifanc cyhyrog Cymraeg o sir Benfro.

Does yna ddim all e wneud yn ystod y mis nesaf i wella'i gyfle ef o oroesi, heblaw am chwyddo pleidlais Llafur yn gyffredinnol.

Yr oedd cysylltiadau urddasol gan rai heblaw Knightley â phobl ddylanwadol fel Syr Christopher Hatton, William Cecil a Iarll Leicester.

Nid oedd gan y Pwyllgor Gwaith ddewis heblaw anrhydeddu'r cytundeb a thalwyd yr arian.

Ychwanegir at hyn bellach bwysau llethol y datblygiadau technolegol sy'n galluogi grymusterau heblaw'r wladwriaeth i drin a moldio bywyd pobl.

Un arall sydd ddim yn mynd yw Cyng Ioan C Thomas, a dywedodd nad oes unryw gyfarfod wedi cael ei gynnal ynglŷn a'r mater heblaw trafodaeth yn y cyngor pan benderfynwyd na fyddai'r cyngor yn dathlu'r Arwisgo.

Ar hyn o bryd mae llawer o'r technegau yn ddrud ac ni ellir cyfiawnhau'r costau heblaw mewn amgylchiadau arbennig neu ar gyfer ymchwil.

Fel y ciliai'r tonnau ymgodai'r creigiau'n ymgodai'r creigiau'n dduon i wahodd yr adar arnynt, piod y mor yn gwichian yn stwrllyd ar bilidowcars mud, llonydd, anodd iawn eu gweld heblaw pan drwsient eu plu neu ysgwyd adenydd cyn setlo drachefn ar eu harsyllfeydd.

Dyna pryd y sylweddolodd y gŵr penllwyd fod rhywun heblaw ei wraig gydag ef yn y caban.

Yn Rhiwlas, lle'r oedden nhw'n byw cynt, byddai Mam yn gweithio rhan-amser yn y siop ffrwythau, ond yma doedd hi'n gwneud dim byd heblaw gofalu am Malu a glanhau'r tŷ, a doedd hynny ddim yn dod ag unrhyw arian i mewn.

Mae'r creigiau eu hunain yn debyg i'r creigiau a geir i'r gogledd o Ddyffryn Tywi i Gwm Tawe, heblaw eu bod yno yn gorwedd yn weddol daclus o ran oed, un ar ben y llall, o'r Hen Dywodfaen Goch yn y gorllewin i'r Cystradau Glo iau yn y dwyrain.

Archwilio'r sbectrwm cyfan Heblaw am ran fechan o'r isgoch, y rhan optegol a radio yw'r unig rannau o'r sbectrwm electromagnetig sy'n gallu treiddio trwy'n hatmosffer.

Caiff personau heblaw Aelodau annerch pwyllgorau mewn ieithoedd eraill drwy gytundeb ymlaen llaw â'r cadeirydd' -- mewn lle amlwg yn ystafell y Pwyllgor neu ar gardiau bach ar y bwrdd o flaen pob aelod.

Prin iawn yw rhaglenni a chyfresi o'r fath heddiw heblaw, wrth gwrs, am sawl opera sebon, ac er gwaethaf ymdrechion yr Awstraliaid, Phil Redmond yn Lerpwl a'r BBC yn Walford, Sbaen a de Cymru, mae un sebon wedi goroesi o'r dyddiau cynnar byw, du a gwyn.

Heblaw am y crefftwyr o bob math a'r rhai oedd yn cadw siopau yr oedd yna nifer o bobl broffesiynol hefyd yn naturiol - athrawon a bancwyr ac ati.

`Petasech chi'n siarad fel yna efo fi yn rhywle heblaw yng nghwmni boneddigion fel hyn, Harri, mi faswn yn eich taro yn eich ceg,' ebe Ernest.

Fasa neb yn ei chlywad hi heblaw y rhai fasa'n eich hambygio chi.

Heblaw am y deunydd, mae'r egwyddorion hyn yn debyg iawn i rai laser rhuddem - ond y mae gwahaniaethau pwysig rhwng y laser ffibr a rhai cyflwr solid.

Heblaw Catrin, fe etifeddodd Morgan gan ei ragflaenydd gurad o'r enw Lewis Hughes yr oedd iddo gryn enw fel englynwr a gŵr llawen, er bod Morgan yn honni ei fod wedi diwygio ei ffyrdd er pan ddaeth ef yn feistr arno.

Dan eu trefn hwy mae ysgariad yn bosibl am resymau heblaw godineb.

Heblaw unigolion a theuluoedd fe ddaeth newydd-ddyfodiaid eraill i'n mysg yn ail chwarter y ganrif hon, sef y mudiadau newydd fel Sefydliad y Merched a Chlybiau'r Ffermwyr Ifainc, Cymdeithas y Capel, Dosbarth Allanol y Coleg a llawer o weithgareddau eraill a alluogodd y plwyf i ennill y lle blaenaf mewn cystadleuaeth sirol ar weithgarwch ardal wledig.

Mae'r cyfrifoldeb am yr holl ffyrdd, heblaw am y priffyrdd, yn nwylo Cyngor Sir Clwyd ac mae Rhaglen Ffyrdd Clwyd yn rhestru nifer o gynlluniau i wella pethau yn ardal y Bedol o Landymog i Graianrhyd ac o Fetws Gwerful Goch i Landegla.

Rwy'n credu bod canran y plant anghyfreithlon ym Môn (heblaw am un ardal arall, ac mae honno yng Nghymru) yn uwch nag mewn un sir arall yn y deyrnas.

Chi ydy'r unig bobl am filltiroedd heblaw'r plas wrth gwrs.

'Heblaw, o dan yr amgylchiada' presennol, ac o barch i hen ddyn 'ch tad pan oedd o, mi fydd yn blesar gin i rowndio dipyn.' Bu cryn anhawster i gael yr hwch i mewn i'r bus o gwbl.

Heblaw hynny, roedd sgorio Lloegr yn arbennig o araf, dim ond mymryn dros dair rhediad y belawd oedd eu hangen ar Sri Lanka i ennill.

Heblaw'r materion delfrydyddol, yr oedd Anti yn hoff iawn o flodau a hefyd yn gwc dda.

Gellir cymhwyso hyn a dweud fod rhai beirdd, ac yn eu plith, Waldo, wedi gweld y byd mewn golau heblaw golau dydd ac wedi eu hargyhoeddi mai'r byd wedi ei weld yn y golau hwnnw yw'r unig fyd sy'n cyfrif.

Edwards, John Morris-Jones heblaw Lloyd George ei hun yn bur gyrhaeddgar.

POBOL O BELL Heblaw am y plismon o Fadagascar, y carcharoro o Efrog Newydd a Matron y carchar o Hanover, yr oedd eraill ymhell o fro eu mebyd; dyna i chi Stuart Kirby o Stryd y Castell a anwyd yn y Punjab; Emma Jones, gwraig y cyfrifydd yn Heol Clwyd o Wlad yr Haf; Owen Fox, tincer o Mayo, dyn oedd yn crwydro cryn dipyn mae'n rhaid oherwydd ymhlith ei lu o blant ganwyd Michael ym |Mwlchgwyn, Bridget yn Nefyn, Owen yng |Nghroesoswallt, Rossey ym Mhentrefoelas, Thomas ym Mhenybont Fawr, Kitty ym Mryneglwys a Maggie yn Nhreffynnon.

Yr hyn wnaeth inni feddwl fod rhywun heblaw ni wedi bod yno'n ddiweddar oedd darganfod botwm pren yn y twnnel, heb Iwch na dim wedi glynu ynddo .

Ni wyddom y nesaf peth i ddim am Lewis Glyn Cothi heblaw'r hyn y gellir ei gasglu o'i gerddi, ond awgryma'i enw mai fforest Glyn Cothi ym mhlwyf Llanybydder yng ngogledd sir Gaerfyrddin oedd ei ardal enedigol.

Heblaw am yr Arglwydd Dafydd Elis Thomas sy'n rasol a rhadlon a llond ei gadair.

Yn eironig, prin yw'r cariad tuag ato yn Que/ bec ei hun, heblaw yn ei etholaeth yn Shawinigan.