Jones Roberts, yn athrawon arnom ar ein taith i fyny'r ysgol ac wrth eu traed hwy y dysgais am fywyd Crist, teithiau yr Apostol Paul a helyntion rhai o gewri'r Hen Destament.

Os ydyw'n ymddangos yn wahanol yn Helyntion Bywyd Hen Deiliwr mae hyn oherwydd ei fod wedi'i gyflwyno trwy gyfrwng deunydd sydd heb ei gysylltu ag ef o safbwynt adeiledd.

Cafodd helyntion digri yfwyr cyson a landlord Pub Globo eu recordio mewn tafarn leol, lle roedd y synau cefndirol gan yr yfwyr yn rhai go iawn.

Mae'r Athro Glanmor Williams wedi dadansoddi'r helyntion hyn yn fanwl (yn Welsh Reformation Essays) a dangos sut y cafodd rhai ohonynt sylw yn y llysoedd, Llys Mainc y Brenin, Llys yr Ychwanegiadau, Cyngor y Gororau, y Sesiwn Fawr a Llys y Seren.

Digon o helyntion!

Byddai hefyd yr helyntion arferol wrth ddewis y prif actorion.

Oherwydd y rhan bersonol a gymerodd Gwynfor Evans yn yr helyntion hyn, ceir yn fynych oleuni newydd ar yr hyn a ddigwyddodd.

Cafwyd amryw o nofelau'n ymdrin a'r bedwaredd ganrif ar bymtheg - Ar Fryniau'r Glaw ac Eryr Sylhet gan Merfyn Jones yn ymweud a'r India, ac yn arbennig helyntion y cenhadwyr cynnar yno, Llyfr Coch Sian a Sian a Luned gan Kathleen Wood, a Deunydd Dwbl gan Harri Williams sy'n bortread o Dostoiefsci.

Yn 1996 cyrhaeddodd Nia, merch Llew, ac achosodd Nia helyntion di-ri iddo wrth iddi yn gynta redeg i ffwrdd o gartre ac yna cael ei hun yn feichiog gyda phlentyn Hywel Llewelyn.

Wrth ddewis ymdrin a llipryn o brif gymeriad, clwtyn llestri o ragrithiwr a neidiodd ar wagen y Rhyfel Degwm er mwyn taflunio delwedd arwrol ohono'i hun i dwyllo cymdeithas hygoelus a ffug-barchus, yr oedd Tegla fel petai'n ensynio'n anuniongyrchol mai tan siafins oedd y frwydr wleidyddol, ac nad oedd yr holl helyntion ond rhyw ddrama ddisylwedd.

Pe digwyddasai dyn dieithr fod yn teithio ar y ffordd hon, ac heb wybod am helyntion pedair blynedd a basiodd, buasai yn anhawdd iddo ddychmygu beth allasai fod y mater, beth oedd yn bod, beth oedd wedi dygwydd.

Efallai ei fod wedi osgoi'n ymwybodol ysgrifennu nofel gyffrous, ond synhwyrir hefyd ei fod yn ystyried mai styntiau arddangosiadol oedd llawer o'r helyntion a godai yn sgil yr arwerthiannau.

ym, wel, helyntion - ddweda'i ddim mwy na hynny!

Nofel i'r arddegau am helyntion carwriaethol a phersonol merch ysgol.

Ar ffurf dyddiadur cawn ddilyn helyntion CJ yn ystod y flwyddyn mae'n colli ei thad yn ddisymwth.

Yn ystod yr helyntion diweddar yng Nghyngor Sir Gaerfyrddin meddai un o'r cynghorwyr ei bod hi'n 'anghyfreithlon' cynnal cyfarfodydd cabinet yn Gymraeg.

An gwaredo os yw - mewn cyfnod pan yw'r ddiod wrth wraidd cymaint o drafferthion a helyntion cymdeithasol.

Pwniai llifeiriant gwyllt o gofion am helyntion y noson cynt ei hymennydd, a nawr wele lythyr Hannah Dim gwahoddiad i Fryste!

Ceir digon o erthyglau ar y grwpiau, adolygiadau o'u recordiau, adran ar offer, a'r newyddion diweddaraf am helyntion y byd pop Cymraeg.

Bryd hynny hefyd, fe gafodd pobol leol waith ac enwognwydd fel ecstras, gyda helyntion dau o gymeriadau mwya' lliwgar Caernarfon ar y pryd - Wil Napoleon a Mons - yn dod yn rhan o chwedloniaeth y Cofis.

Drwy'r Ymofynnydd gofalodd drwytho'r mudiad yn hynt a helyntion ei orffennol, gan groniclo nid yn unig ffeithiau moel eithr eu gwerthfawrogi'n graff, gan danlinellu cyfraniad unigryw 'hen Gewri'r Ffydd' a'u pwysigrwydd i'r eglwys gyfoes.

Er i rai helyntion godi yn y De - yn hen siroedd Penfro a Cheredigion ac yn Nyffryn Tywi, er enghraifft - gyda'r ardaloedd o gwmpas Dinbych (cartref Thomas Gee) y cysylltir y Rhyfel Degwm yn bennaf.

Cyn bo hir gwelir cyhoeddi clamp o nofel gan Rhydwen Williams yn ymdrin a helyntion personol a chyhoeddus y frenhiniaeth yn y cyfnod cythryblus hwnnw, sef Liwsi Regina.