Heb i Hiraethog fynd heibio i'r cyntaf anodd fyddai ystyried ei chwedl yn nofel o gwbl; ac yn yr ail gam ceir datblygiad rhesymegol o'r technegau a'r deunydd gwrthdrawiadol a welir yn ei lyfrau eraill.

A phan eir ymlaen yn nes at ganol y ganrif, y mae etifeddion yr 'Ymneilltuaeth Newydd', gwyr fel Lewis Edwards, Henry Rees neu ei frawd, Gwilym Hiraethog, mewn gwahanol ffyrdd yn parhau'r cyfuniad rhwng yr hen draddodiad a'r newydd.

yr hon oedd yn edrych ar y cwbl trwy ffenestr ei pharlwr.' Rhaid cymharu'r dull awdurdodol, diymhongar hwn, sydd yn nodweddiadol o Hiraethog wrth iddo drin digwyddiadau sydd heb berthynas â'r rhai canolog, â'r dull anuniongyrchol a ddefnyddia i drin mater y briodas:

Mae nofel olaf Hiraethog yn gymysgedd ryfedd o'r hen a'r newydd, y cryf a'r gwan.

Ni chais Hiraethog archwilio'r berthynas hon: try at bethau allanol hollol.

Am y rhostir maith hwn a eilw'r Sais yn Denbigh Moors a ninnau Hiraethog yr ysgrifennodd T. Glynne Davies ei 'frawddegau':-

Cymer Hiraethog gyfrifoldeb am y rhannau hyn o'i waith; ysgrifenna fel petai'n agos iawn ato ac yn gwybod popeth amdano.

Yna, fel y daw yr adroddiad at ei derfyn gyda hanes ei dderbyniad i lawn aelodaeth o'r capel ym Mhennod XXV, dyna Hiraethog yn codi awgrym y mae eisoes wedi'i wneud ac yn sôn am garwriaeth Bob a Miss Evans.

Wrth ymadael â'r Hafod Ganol try Hiraethog at deulu arall ac y mae hen bobl geidwadol yr Hafod Uchaf yn dechrau tyfu dan ei ddwylo.

Yn y dull hwn fe drinia Hiraethog ymateb y gymdeithas i'r hyn sydd y tu ôl i briodas Bob a Margaret, heb ei wynebu'n uniongyrchol.

ac eto, er troad y ganrif y mae nifer llynnoedd Hiraethog wedi cynyddu!

Addunedais yn fy meddwl y tro hwn sôn am fwy o bynciau ond gan fod dyddiad cais y golygydd wedi mynd heibio ers tridiau ac fe fydd yn amser casglu llythyrau'n lleol ymhen ugain munud, rhaid gadael i'm bwriadau aros hyd amser tymhorol eto.RHITHIAU MYNYDD HIRAETHOG - Norman Closs Parry

erwau ac erwau o gynefin arbennig ac yng nghanol yr unigeddau - i'w weld o bobman y 'tū ysbryd' i'r anghyfarwydd, neu Wylfa Hiraethog i'r astudiwr mapiau neu Plas Pren i'r lleol...

Mor gryno yw techneg Hiraethog yn y darn hwn ac mor awdurdodol.

Pwysleisia yn yr adroddiad hwn gyflwr y galon - mwy ei thwyll na dim, ac yn ddrwg ddiobaith fel y clywn oddi wrth Edward Matthews a Roger Edwards dro ar ôl tro.' Ceir yn y fan hon beth o gomedi orau Hiraethog, gyda'r hen ŵr yn gwrthdaro â Siôn y Gof.

Dyma Hiraethog yn datblygu adroddiad estynedig sydd yn adlewyrchu amgylchiadau'r byd sydd ohoni.

Mae hanes tro%edigaeth yr hen ŵr yn hollol draddodiadol, ac fel y dywedwyd eisoes, mae'n cynnwys rhai o'r hen ystrydebau na phetrusai Hiraethog rhag eu defnyddio.

Fel Roger Edwards, yr oedd Gwilym Hiraethog yn edrych yn ôl o hyd.

y gweinidogion cryfaf eu sêl oedd william rees gwilym hiraethog ) a samuel roberts s.

Yna, gwelir newid yn naws y darn fel y mae'r rhythm yn newid i ganiata/ u i Hiraethog ledu'r ffocws er mwyn y gomedi.

...ie brawddegau wrth gofio Hiraethog y cynefin unigryw sydd er ei foelni ymddangosiadol mor gyfoethog ei gefndir.

Yn raddol, fel mae'r llyfr yn dirwyn yn ei flaen, dengys Hiraethog ei fod yn anabl neu'n anfodlon i wynebu'r byd yr oedd yn byw ynddo.

Erbyn hyn mae Hiraethog wedi lleihau ei gyfrifoldeb fel adroddwr.

O ben y Twr gellid gweld gweundir Hiraethog ar un llaw a Bwlch y Gorddinen ar y llall.

"Dwi wrth fy modd beth bynnag yn gweithio efo pobl ifanc," meddai'r ferch sy'n frodor o Fynydd Hiraethog yng Nghlwyd ond sydd bellach wedi hen ymgartrefu yn Harlech.

Gwelir yma fod Hiraethog yn cymathu deunydd ei hen straeon â'r chwedl newydd.

O'r un ucheldir y deuai Jac Glan y Gors, Taliesin a Llew Hiraethog, Tom Owen Hafod Elwy a llawer un aral y gellid ei enwi heb fynd nemor pellach na deuddeng milltir o gartref William Jones yn Hafod Esgob, Nebo.

Nid oedd John Elias yn uchel iawn yng ngolwg Gwilym Hiraethog a mynnai mai David Charles, Caerfyrddin, oedd i'w osod gyda'r ddau arall.

Wrth sôn am arwerthfa Llwyd Hendre Llan, cofiwn glywed am ŵr ifanc newydd briodi a mynd i fyw i Gastell Bwlch Hafod Einion, penty bychan digysgod ar y gefnen fwyaf rhynllyd ym Mro Hiraethog.

Yn lle hynny try Hiraethog at ffocws newydd, sef hanes y garwriaeth rhwng Sgweiar ifanc y Plas a Margaret.

Hiraethog,..

Mae'n amlwg ein bod ni'n gweld yn hyn ganlyniad dewis a wnaed gan Hiraethog dro ar ôl tro yn ystod ei yrfa fel nofelydd, sef dewis peidio â nesa/ u at wead a sylwedd profiad ei fyd ef ei hun.

Ni ellir gosod ei nofel ef yn llinach Llythyrau 'Rhen Ffarmwr Gwilym Hiraethog neu Gilhaul Uchaf Samuel Roberts.