Nid oes unrhyw dystiolaeth iddynt droi at y Tristan en Prose, er bod fersiynau diweddar o Gylch y Fwlgat yn cyfuno'r Tristan hwnnw â hanes y greal,' ac ni adawodd rhamantau cynnar Be/ roul a Thomas' eu hôl ar chwedlau Cymraeg.

Byddai eu hôl i'w weld am ugain mlynedd o bosibl, ond ni fyddai dwst gwyntoedd yr anialwch yn hir cyn dileu ôl traed y camelod.

'Nos dawch, cariad,' meddai Mam yn dyner, gan dynnu'r drws ar ei hôl.

Pan ymadawodd y Rhufeiniaid gadawsant wacter ac ansicrwydd o'u hôl, a chyn pen dim llamodd y Pictiaid rhyfelgar yn baent i gyd dros Fur Hadrian a dechrau difrodi'r wlad.

Er ei bod yn aml yn ddychrynllyd o brin ei hadnoddau ac yn gorfod wynebu anawsterau enfawr, llwyddodd i adael ei hôl yn drwm ar fywyd Cymru.

Ond buont yn ein tŷ ni ryw dro, a gadawsant rywbeth ar eu hôl, ac y mae darllen yr hyn a sgrifenasant yn eu dwyn i gof - pwy, sut, o ba le, yr oeddynt, ac yn sgîl hynny lu o bethau eraill.

Bu Douglas yn hedfan mewn un uwchben llongau i edrych ar eu hôl.

Trodd Gareth i edrych o'i flaen - a sgrechiodd wrth i'r car blymio i lawr pant yn y ffordd a chornel giaidd yn ymddangos yn sydyn - brêcs y car yn sgrechian wrth i'r car fynd wysg ei ochr o amgylch y gornel - ac o'u hôl, y car arall yn ymddangos, ond yn methu â chymryd y gornel - yn taro'r ffens ac yn rhwygo drwodd - am eiliad, ymddangosai fel pe bai'r car am stopio ar ymyl y clogwyn, ond yna plymiodd tua'r môr a tharo'r creigiau islaw.

Ymlwybrai ei phartner ar ei hôl, ffermwr cefnog o ochr y Bala, yntau'n goch ei wyneb a choch ei lygaid.

Yr hyn nad oeddwn wedi'i sylweddoli oedd ein bod y tu allan i ffiniau'r hen Ymerodraeth Brydeinig erbyn hyn - ble bynnag y bu honno, mi allasech fentro bod 'na lawer o stomp ar ei hôl hi, fawr iawn o drefn ar ffyrdd, ysgolion ac ysbytai ac ati - ond roeddach chi'n saff dduwcs o gael un peth safonol, sef stadiwm fawr urddasol o amgylch cae criced.

Roedd hi'n llawn balchder, ac yn credu fod pob dyn ar 'i hôl hi.

Gwelai'r nerthoedd a adawodd eu hôl ar ei ysbryd, y bobl y bu'n byw yn eu plith ac y disgynnodd ohonynt, a'r wlad lle y bu'n chwarae , yn chwerthin, yn chwysu, yn gweithio a gweddi%o.

Cyn agosed fyth ag a allai i ymyl uchaf y ddalen, yn ei iaith ei hun, dododd Mr Kumalo o Swasiland yn yr Affrig ei adnod, fel bachgen bach yn y seiat, a rhoes y Saesneg yn wylaidd rhwng cromfachau ar ei hôl: God is Love.

Yna, daw yn ei hôl gan gadw ar yr un trywydd yn hollol ac ar ôl dod gyferbyn â'r wâl fe gyfyd ar ei thraed ôl a rhoi llam o'i hunfan nes disgyn yn y wâl.

Talwyd teyrnged i Miss Pritchard gan y Llywydd, bydd ein colled fel Rhanbarth yn fawr ar ei hôl.

Magodd blwc a rhedodd ar ei hôl, a'i chornelu lle na fedrai ddianc, ar dop y grisiau oedd yn arwain i lawr i'r ystafelloedd newid.

Rhedodd Darren yntau ar ei hôl hi.

Meddyliodd fod angen ei dorri wrth roi'r grib yn ei hôl a sythu ychydig ar ei dei glas a gwyrdd.

Gadawodd y cenhadon eu hôl yn ddigamsyniol ar y Casiaid, ac mae olion eu heefengylu brwd i'w canfod o hyd yn yr eglwysi, yr ysgolion, a'r ysbytai, heb sôn am barlyrau lle cenir 'Mae gen'i dipyn o dþ bach twt' a lle bwyteir bara brith ac yfed te o lestri sabothol yr olwg.

Neidiai ar ei draed a cheisiai wthio'r muriau yn eu hôl i'w lle, ond nis gallai.

Yna camodd yn ei hôl yn fodlon a chychwyn ar ei thruth.

"Wel, na, 'dwy ddim..." "Nag wyt, neu 'faset ti ddim yn sôn am ddiddanwch yn yr un anadl â hi." "Blin?" "Nid hynny'n gymaint â'i bod hi wedi mynd i dra-arglwyddiaethu yn y fan acw." "Beth am y misus?" "Mae'r hulpan honno o dan yr argraff y caiff hi gydaid o bres ar 'i hôl os bydd hi farw, ac mae'nhw fel person a chlochydd hefo'i gilydd.

Yn naturiol, yr oedd y blynyddoedd wedi gadael eu hôl arni.

Meddyliodd Mam wedyn mae'n siŵr mai sŵn Gwenan yn tisian yn ei chwsg roedd he wedi'i glywed, ac aeth yn ei hôl i'r stafell ymolchi i ailddechrau chwilota.

Y bennod nesaf, 'Lledu Gorwelion Ysgolheictod ...' , a'r bennod ar ei hôl yw'r ddwy feithaf yn y llyfr, yn ymestyn dros ddau draean ei hyd ac yn llawn o ddeiagramau a mapiau a lluniau pwrpasol.

Daeth gwraig Jonathan i'r golwg a llanc ar ei hôl.

Cyn i'r garafa/ n camelod gyrraedd y balmwydden cychwynnodd y criw ar ei hôl, gan redeg a gweiddi.

Cerddodd Ifor ar ei hôl fel oen llywa'th, a'i awydd i gysgu yn gryfach na'r un i ddadlau hefo'r ffurat o'i flaen!

Pan ddaethant yn eu hôl, torrodd Mary'r newydd iddo nad oedd, wedi'r cwbl, yn mynd i fyw at Fred Bird ond bod ganddi rywun arall.

"Gwynt teg o'u hôl nhw, gobeithio y can ni dipyn o lonydd rwan wedi gweld cefna'r haflig am sbel eto.'

Beth y'ch chi'n neud?' galwodd ar eu hôl.

Mae mwy nag un cyhoeddiad o'i eiddo yn tystio fod Peter Williams yn hoœ o gymhleth-bethau'r dychymyg, yn fwy hoœohonynt na neb arall o'r prif Fethodistiaid.

Y mae llifeiriannau-iâ hefyd wedi gadael eu hôl yn arbennig yng nghyffuniau Pegwn y Dê sy'n golygu i Fawrth, ar un cyfnod o leiaf, fod yn berchen ar gapanpegynol a ledaenai hyd at ledred o gryn ddeugain gradd.

Dyma hi yn marchio a finnau ar ei hôl hi drwy un drws i ystafell arall a chau y drws yn glep.

Y gaseg ddrycin sydd ar frig y pentwr, ac ar ei hôl, yn eu tro mae'r socan eira, y fwyalchen, y fronfraith a'r goch-dan-aden.

Cyrhaeddodd Alun y fferm ac agorodd y drws a rhoddodd y ffon yn ei hôl yn y gornel wrth y dreser, y gornel lle y bu ar hyd y blynyddoedd.

Trwy drugaredd cafodd ei hesgidiau a'i belt pan ddaeth yn ei hôl.

Trawodd un arall fi yn fy wyneb nes fy mod i bron â chrio, "Howld on, dyna ddigon," meddai llais o'm hôl.

(Yn uchel) Wo-Ho, Dad!

Eu pobl nhw, yn Saeson, Ffrancwyr ac Americaniaid, yw'r cymeriadau lliwgar, herfeiddiol a fu'n brasgamu ar draws cyfandiroedd gan adael ar eu hôl ychydig o oglau alcohol, calonnau chwilfriw a biliau heb eu talu.

ydych chi'n pori llawer mewn llenyddiaeth dramor, ac a yw'r llenyddiaeth honno'n gadael ei hôl arnoch?

"Damia!" sisialodd, pan gofiodd yn sydyn na wnâi hynny ddim ond datguddio rhychau ac esgyrn a smotiau brown galwad ei phridd, felly caeodd y ddau fotwm yn ffwndrus yn eu hôl.

Toc, dyma nhw'n eu hôlau, a'r sach hefo nhw.

Roedd ganddo bâr ifanc newydd briodi yn gymdogion, ac yr oedd gan y gþr hen fodryb gefnog a ddeuai i aros hefo nhw ar brydiau, ac yr oedd yn amlwg fod yna ddisgwyliadau mawr ar ei hôl.

Gweithredu answyddogol oedd hwn, ond daeth dynion eraill ma's ar eu hôl yn Glasgow, dinasoedd Lloegr a Chaerdydd yn ystod y dyddiau nesaf.

Roedd hi'n falch fod ganddi blentyn wrth gwrs - ond, hei-ho, roedd hi'n falch fod yr hen Falan ganddi hefyd.

Y Sadwrn canlynol aeth Ali ar eu hôl i Birmingham yng nghwmni Shri Kristaan Moortty Pellai, neu Jim Pellai fel yr adwaenid ef fynychaf, i erfyn ar Mary i ddod yn ôl adref.

Oherwydd ei bod wedi mynd heibio i'r wâl am oddeutu ugain llath cyn dod yn ei hôl drachefn ar yr un trywydd, y mae wedi gadael dwbwl ei thrywydd arferol ar y darn hwnnw o dir a bydd y gelyn yn cael ei gamarwain i dybio ei fod ar ei gwarthaf ac ar fin ei goddiweddyd.

Pan gwymp y rheini fe fydd marciau gwyn ar eu hôl, ac os yw'r person wedi bod mor anffodus â chael heintiad ...

Ochenediodd hithau, cyn rhoi ei llaw yn ysgafn ar ei thalcen i'w thawelu, ac ni symudodd nes iddi lithro'n eri hôl i gysgu'n esmwyth a dibryder.

Mae'r giât yn ei hôl, fel newydd.