Y Fam Ddaear ydyw'r hwch-fam yma, a ymddengys yn aml newn chwedloniaeth moch.

LLONGYFARCHIADAU i Hugh Williams, Pant yr Afallen ar ei lwyddiant ysgubol gyda'r Hwch Las a'r deg mochyn bach, heb anghofio wrth gwrs yr hwch ei hun a'r tad - er mai y cwbl a ymddangosodd am y creadur hwnnw oedd mai Duroc oedd ei 'fec' - neu ei fecwn hwyrach!

'Fyddwch chi ddim angan swpar felly?' 'Ga'i damad efo Miss Willias, unwaith bydd yr hwch a finna' wedi landio.' 'Ffansi.'

Gorawydd rhywiol (am anifail), gwylltineb rhywiol, gorwasodrwydd (buwch), gorfarchusrwydd (caseg), gorlodigrwydd (hwch).

A chlywed am yr hwch a'i pherchennog wnaeth o, ar y cynta', yn hytrach na'u gweld nhw, ac o ganlyniad, bu'n rhaid i'r ddau duthio ar ôl y bus am gryn hanner canllath neu well cyn cael mynediad iddo.) Gwaith digon dyrys oedd cael hwch i ddal bus o dan amgylchiadau cyffredin ond pan oedd honno â'i hanner ôl wedi'i glymu mewn bag peilliad roedd y gorchwyl yn anos fyth.

Mae'n credu hefyd mai natur yr hwch sydd yn y borchell, a hynny'n llythrennol wir am Culhwch, a aned o'r cil rhwng yr wrethra a'r rhefr ac a faged gyda'r moch.

Nid chdi 'di'r gynta'.' 'Ifan Ifans?' 'Ia?' ''Dwi'n mynd i gal babi rwan.' Brysiodd William Huws i lawr grisiau'r bus, gan ddarn-lusgo'r hwch i'w ganlyn, wedi gwerthu'i gymydog am lai na chawl ffacbys.

'Diawl, tydyn nhw'n ddau o betha' del, hogia.' 'Wel o leia', 'ngwas i, ma'r hwch yma a finna' yn dal hefo'n gilydd.'

Ond fedar hwch sy'n gofyn bae' ddim.

Y chi a'ch sglyfath hwch ddeuda' i.' Fel roedd Ifan Paraffîn yn darfod blagardio rhoddodd y bus dagiad neu ddwy cyn stopio gyda jyrc.

(Llandegla, Dinbych); Tafarn y Gwybedyn (Meirionydd); Tafarn y Piod (Llwchwr); Tafarn yr Hwch (Llangurig, Trefladwyn).

''Da chi'n siwr, William Huws, nag ydi'r bitsh hwch 'na ddim yn baeddu'r sêt gynnoch chi?' 'Un o'r hychod glana' fuo acw fawr 'rioed.

'Fasa' hi'n rwbath gynnoch chi, Ifan Ifans, i fynd â'r hwch 'ma a finna' heibio i Gerrig Gleision?

Ar y cychwyn bu'n rhaid i William Hughes a'r hwch ddioddef anfri a sen oddi ar law y cybiau a deithiai'n y sedd gefn.

Yn hytrach nag anelu'n union at y garnedd mae'n werth gwyro rhyw ychydig i'r dde er mwyn osgoi mawnogydd gwlybion Cors yr Hwch a Blaenrhiwnant.

Yn ol y papur y dirgelwch oedd fod yr hwch wedi geni dau fochyn bach saddleback du, tri mochyn bach coch smotiog a dau bach glas, tipyn o gymysgwch ac yn ddigwyddiad arbennig iawn, hyd yn oed i giamstar ar fridio fel Hugh, a ddisgleiriodd yn y maes yma pan oedd yn efrydydd yng Ngholeg Amaethyddol Glynllifon.

''Dyn nhw wedi symud Pwllheli ne' rwbath?' ''Da ni wedi talu am gal mynd i weld - The First of the Few.' 'Do'n tad.' 'Nid i fynd â hwch Beudy'r Gors at bae.' 'Ifan Paraffîn dreifar sybmarîn.' 'Petha' ifanc 'ma wedi mynd yn gegog, Ifan Ifans,' sylwodd William Huws a ddioddefasai'r un o math enllib yn flaenorol.

Felly y lleddir y wedd ddistrywiol i dadolaeth, a gwneir yr un peth i'r wedd gyffelyb mewn mamolaeth wrth ladd y Twrch, sy'n cynrychioli, dan gochl creadur gwrywaidd, yr hen fam o hwch a ildiodd fywyd i Culhwch, ond a oedd - fel y dywedodd James Joyce am ei famwlad - am ei fwyta'n fyw wedyn.

A 'drychwch welwch chi'r Cerrig Gleision cythril hwnnw yn rwla.' Craffodd William Huws, a'r hwch (ond am resymau gwahanol) drwy ffenestr y bus ac i'r gwyll.

'Tasa hi'n ola' dydd a finna' ar 'y nhraed, mi faswn i'n 'nabod Pen Cilan 'ma fel cefn fy llaw.' 'Wel diawl, gwaeddwch os gwelwch chi o yn rwla.' 'Mi 'na i, Ifan Ifans.' Oherwydd eu difyrrwch wrth weld hwch a'i pherchennog yn eistedd yn y sêt flaen bu'r teithwyr yn hir cyn sylweddoli bod y Paraffîn wedi cymryd tac gwahanol a'u bod bellach yn pellhau oddi wrth y pictiwrs yn hytrach na dynesu ato.

A 'da chi ddim wedi talu'ch ffer 'chwaith.' Fel roedd William Huws yn croesi'r cae, a'r hen hwch yn igam-ogami'i rhyddid newydd, clywodd swn traed cybiau'r sêt gefn yn trybowndio i lawr grisiau'r bus dan siantio'u gwrthryfel dros y wlad dywyll, agored.

Geith yr hwch deithio am bris ci ylwch.' Aildaniodd y siandri gyda phesychiad a jyrc a chychwynnwyd ar y daith.

Pan yn ifanc, ac adre am dro, ymddengys iddo fod yn barod iawn ei gymwynas; yn helpu cymydog i dynnu draenen o droed y fuwch; i fodrwyo'r hwch, neu dorri'r gaseg i mewn.

'Ond William Huws bach mae 'ma hogan yn hwylio i gal babi.' Fel y camai William Huws dros gamfa i gae, a'r hwch hanner o dan ei gesail, gwaeddodd y gyrrwr eilwaith.

Dacw nghariad ar y dyffryn Llygad hwch a dannedd mochyn A dau droed fel gwadn arad Fel tylluan y mae'n siarad.

Ne' beidio â lluchio cerrig o gwbl.' 'Wedi dwad â'r hwch at y bae 'rydw i, Miss Willias.' 'Be, ganol nos?' 'Roedd hi 'di mynd yn llwydnos pan sylweddolis i 'i bod hi'n dechra' anesmwytho.' ''Wela' i.

'Heblaw, o dan yr amgylchiada' presennol, ac o barch i hen ddyn 'ch tad pan oedd o, mi fydd yn blesar gin i rowndio dipyn.' Bu cryn anhawster i gael yr hwch i mewn i'r bus o gwbl.

Tydi Ifan Paraffîn yn rhedag sbesial bob nos Ferchar, mogra'r saith 'ma, i fynd â'r petha' ifanc 'ma i'r pictiwrs.' 'Ond sut eith yr hwch 'ta?'

Natur yr hwch yn y porchall a ballu .

'Di colli 'nghysgu rydw i.' 'Wel ewch â'r hwch ato fo lle bod hi'n oeri.