Roedd hi'n anodd cadw eich cartref fel pin mewn papur pan oedd defaid neu ychen yn byw ynddo hefyd.

O fis Mis hyd fis Awst-Medi, amhosibl oedd mynd ond ar geffyl neu drol ychen.

'Roedd tai bychain yng nghanol coedwig bambw ar un ochr, a chaeau tyfu reis (paddy fields) gydag ambell i ychen yn y canol yr ochr arall.

Mae'n amlwg fod yr ychen yn hynod o lonydd bryd hynny a barnu wrth y ffordd roedd yn dal y pen!

"Mae angen mwy o ychen a mwy o asynnod ar ein meistr ni er mwyn gwneud yr holl waith yma.

Mae'n rhaid gen i bod degau os nad cannoedd o asynnod wrthi ynglŷn â'r gwaith hwnnw." "Neu ychydig yn llai os mai ychen oedden nhw," oedd ymateb cellweirus yr ych cryf.

Aeth â ni am ychydig o filltiroedd trwy goedwig dew nes inni ddod at wastadedd eang ynghanol y jyngl; yno safai Anghor Wat yn ei holl ogoniant wedi'i amgylchynu â llyn; yn y dþr gwelem ychen gwyllt yn nofio'n urddasol fel y gwelem ychen lawer gwaith o'r blaen yng ngwledydd De Ddwyrain Asia yn nofio yn unrhyw ddwr y caent afael arno.

"chilenos" efo'i drol ychen i ddod â digon o flawa, siwgwr a kerosene i'r lampiau erbyn y tywydd mawr, ac mi goliaf yn dda yr adeg y crisis nad oedd posib cael y diwethaf a gorfod gwneud canhwyllau efo saim adref.

Dywedir bod yr ychen yn cael eu gorweithio, ac i un ohonynt syrthio'n farw o dan lwyth.