Yn ol un o ysgrifau Williams Parry, yr oedd WJ Gruffydd yn cael ei gyfrif yn 'ddi-Dduw.' Gwyddom hefyd fod bardd 'Ymadawiad Arthur' yn cyfeirio at fywyd yn ddiweddarach fel 'un ias ferr rhwng dwy nos faith.' Ac os clustfeiniwn ar eiriau bardd 'Yr Haf',cawn yng ngodidowgrwydd - yr awdl honno ei dagrau hefyd - sef dagrau pethau, yr ymwybod ag angau, ac a thymp a thempo amser.

Mae yr Athro T Gwynn Jones yn disgrifio Ynys Afallon felly yn Ymadawiad Arthur, ac yn ei gerdd Tir Na N'og nid oes heneiddio yn bod.

Ystyrier 'Ymadawiad Arthur'.

Bu cryn lawer o erlid ar y rhai a droisai'n Gristnogion, ac wedi ymadawiad y Rhufeiniaid aeth y mwyafrif ohonynt yn ôl at yr hen grefydd.

Yr hyn yr wyf fi'n ei gofio orau yw fod Dafi'r Foel wedi mynd lawr bob cam i Aberteifi i weiddi dros Richards ond cafodd ergyd galed ar steps y Neuadd, a phrysurodd hynny ei ymadawiad o'r ardal.

Gwynn Jones at eu chwaeth, ond wfft i'r sawl sy'n gwadu mawredd 'Ymadawiad Arthur'.

Dywedodd ef yn syml fod y cefndir wedi ei osod yn berffaith ar gyfer ymadawiad Arthur.

Y diwrnod cyn ei ymadawiad yn ol i Gymru, cafwyd Cymanfa fawr yn Bethel,

Gwynn Jones y gadair genedlaethol ym Mangor â'i awdl enwog "Ymadawiad Arthur", ac yn yr un flwyddyn ymddangosodd erthygl gan John Morris-Jones yn Y Traethodydd, sef datganiad o gyffes ffydd lenyddol yr adfywiad.

Mae gwaith ail-adeiladu i'w wneud gan Lyn Ebwy yn dilyn ymadawiad Deiniol Jones a Nathan Budgett i Benybont.

Morris yn barod i symud yno o Sylhet am gyfnod mor fyr â chwe mis; y drwg oedd bod Pengwern yn gohirio'i ymadawiad nes bod trefniant pendant wedi ei wneud i ofalu am ei orsaf.

"Mae'n anodd iawn gadael ond roedd yn benderfyniad a oedd yn rhaid i mi'i wneud o ac wedi'i wneud o roedd hi'n bwysig i mi aros efo'r syniad wedyn," meddai Gareth Lewis ynglŷn â'i ymadawiad dramatig â Pobol y Cwm.

Mor anodd yw sylweddoli ymadawiad bythol un fyddo wedi bod am flynyddoedd yn rhan o'n bywyd!

Yn rhifyn mis Ebrill o'r Seren Ogleddol cyhoeddwyd nodyn yn cyfeirio at anghydfod yn nhref Caernarfon a fyddai'n arwain at ymadawiad disymwth allanwr arall, Josiah Thomas Jones, o'r dref.

Fe gollon nhw'u gêm gynta ers ymadawiad Hoddle, 3 - 0, yn erbyn Ipswich.