Cyfrinach llwyddiant Merch Gwern Hywel yw fod yr ymdeimlad o 'fyw trwy'r digwyddiadau' wedi'i drosglwyddo iddi, a'n bod ninnau'n cyfranogi o gynnwrf yr ymrafaelion diwinyddol fel petaem yn gyfoes a hwy.

Mae'n dal yr ymdeimlad o symud yn shiap y tyfiant, yn y cymylau, ac yn y defaid wrthi'n pori.

Nodweddid ef trwy gydol ei oes gan ymdeimlad dwfn a deallus tuag at iaith a llên Cymru.

Ac yr oedd addysg yn foddion pwerus iawn i ddyfnhau ymdeimlad y Cymry fod eu hiaith a'u diwylliant hwy'n bethau israddol.

Er eu bod yn ddiolchgar iawn am y cymorth o'r Gorllewin maent wedi ei dderbyn, erys yr ymdeimlad o frad.

Ond y cyfrwng newydd, y vers libre a'r ymdeimlad barddonol gwahanol - dyma wir gyfrinachau'r gerdd.

Ar y llaw arall, wrth gwrs, dylid nodi fod yr anfodlonrwydd hwn yn arwydd o rywbeth amgen, sef yn ~wydd o ymdeimlad o arwahanrwydd, ymdeimlad a aeddfedodd yn fuan iawn mewn seiat a sasiwn yn ymwybod â hunaniaeth.

Yn ei waith diweddarach mae'n symleiddio ffurf i'w elfennau mwyaf sylfaenol, ac eto mae'r ymdeimlad o olygfa ar adeg arbennig - ar ddiwrnod gwlyb, gwyntog, niwlog, er enghraifft - yn arbennig o gryf.

Ond yr oedd yna eleni yn yr Hen Goleg, Aberystwyth, ymdeimlad cryf o bwrpas a chryn dipyn o dân yr 'Oes Aur' futholegol honno y bydd newyddiadurwyr a chenedlaetholwyr sydd wedi hen chwythu eu plwc yn hoffi malu awyr amdani.

Mae'n hynod bwerus a mae'r angerdd y gitars ar gychwyn y gân yn creu'r ymdeimlad o "Angst Bersonol".

Nid hawlio y mae nad oes elfennau eraill sy'n cyfrannu tuag at yr ymdeimlad cenedlaethol ymhlith y Cymry, eithr yn hytrach mynn y diflannai yr ymdeimlad a'r ymwybod hwnnw gyda diflaniad yr iaith.

Cyfrol yn astudio cyfraniad crefydd i'r ymdeimlad o hunaniaeth genedlaethol.

Mae i Edward yn Hedfan yr ymdeimlad o ymdeithgan filwrol.

Ni phoenid ef gan hiraeth nac ychwaith gan unrhyw ymdeimlad mai yng Nghymru yr oedd ei le.

Dyw'r Antur ddim yn sefyll yn stond - mae cynlluniau cyffrous ar gyfer y dyfodol, ac ymdeimlad o hyder wrth gynllunio'r dyfodol hwnnw.

Nid yn unig yr oedd heb ganolbwynt dinesig a grisialai ymdeimlad o genedligrwydd; yr oedd heb drefi o unrhyw faint.

Yn unol â hyn cawn yr Athro W J Gruffydd yn maentumio fod tri chyfnod yn hanes barddoniaeth pob gwlad, sef, i ddechrau, gyfnod barddoniaeth lwythol, yn ail, cyfnod ymledu pryd y derbynnir dylanwadau allanol, ac yn drydydd, cyfnod ymdeimlad cenedlaethol dwys, megis cyfnod Shakespeare yn Lloegr a chyfnod Goethe yn yr Almaen.

Trwy ddeffro cyd-ymdeimlad, cyd-ymdeimlad sy'n cysgu yn nyfnder yr ymwybod, ond sy'n ei fradychu ei hun hyd yn oed yn acen eu Saesneg, yn unig y medrir.

Hyd yn oed yn yr oes pan fu'r addysg yn gyfangwbl Saesneg, rhoddai'r ysgol i'r disgyblion yr ymdeimlad o berthyn ac aethant i'r ysgol uwchradd fel 'criw' y pentref.

Dadleuai DJ Davies, yn wir, fod yr ardaloedd Seisnig yn barotach i dderbyn neges y Blaid na'r ardaloedd Cymraeg, oblegid yr ymdeimlad o wacter a geid ynddynt trwy golli'r iaith, a bod ffyniant yr iaith yn yr ardaloedd Cymraeg yn fagl ac yn rhwystr i'w datblygiad politicaidd i gyfeiriad cenedlaethol.

Beth fu hanes yr ymdeimlad hwnnw yng Nghymru?

Lle gwelir gwerth yn y disgyblion i gyd, mae ymdeimlad o falchder yn yr amrywiaeth o brofiadau, diddordebau a chyraeddiadau amrywiol.

Gwelir ynddo, bid sicr, rai pethau sy'n gyffredin i modernismo Sbaen yn yr un blynyddoedd: ymdeimlad newydd a harddwch geiriau, hoffter at grefft gan gynnwys crefft y gynghanedd, yr un synwyrusrwydd hefyd.

Sylfaen yr ymwybyddiaeth fodern, meddai, oedd ymdeimlad o annibyniaeth ar allanolion ynghyd â ffydd yng ngallu'r dyn unigol i ateb cwestiynau dyrys bywyd drosto'i hun.

Ni ellir gwadu nad Brad y Llyfrau Gleision a daniodd enaid Ieuan Gwynedd ac a fagodd ynddo wir ymdeimlad o Gymreictod a gwladgarwch.

Yr oedd y llythyrau hynny'n frawychus, gyda'r 'peth mwyaf arswydus a glywyd', a chytunodd y mwyafrif ohonynt yn hollol annibynnol ar ei gilydd nad oedd dim ymdeimlad fod angen Cristionogaeth nac Eglwys ymhlith y lliaws mawr.

Ergyd arswydus sydd i englynion Williams Parry, ond yma mae'n fater o gyfleu'r berthynas glos rhwng y tad a'r mab, fel petai Siôn yn dal i fodoli yn ymwybyddiaeth ei dad - ymdeimlad sy'n gwbl ddilys yn seicolegol wrth gwrs.

Mae ymdeimlad o gefn gwlad i'r ardal ac mi gaiff yr ymwelydd flas ar fywyd sydd heb newid ers canrifoedd - yn enwedig ar bnawn Gwener - heblaw, yng ngwres yr haf - gyda chystadleuaeth ymladd teirw.

Dyna'r delfryd a bortreadid dro ar ôl tro yng ngweithiau'r beirdd - yr ymdeimlad o lywodraeth deuluol yn ystyr gyfyng yr endid hwnnw.

Beth am yr ymdeimlad - a dyfynnu bardd diweddarach, un o genhedlaeth drasig y Rhyfel Mawr Cyntaf - yr ymdeimlad fod Duw ar drai ar orwel pell?

Un o nodweddion amlycaf y rhagymadroddion yw'r ymdeimlad o wladgarwch cynnes, a thanbaid yn wir, sy'n rhedeg drwyddynt.

Adnabyddiaeth ac ymdeimlad o'r elfennau cyffredin hyn sy'n cynorthwyo dyn i ffurfio barn.

Yn y Stiwt ges i'r ymdeimlad gynta 'rioed o fod mewn 'Theatr' go iawn.

Yn ein barn ni, mi fyddai hyn yn ffordd mwy ystyrlon o geisio magu ymdeimlad o berthyn i'r Cynulliad ar hyd ac ar led Cymru.

Ond brysia i ddweud bod yr ymdeimlad hwn yn cilio'n raddol, ac nad yw'n gyffredin ond yn rhannau Cymreiciaf sir Frycheiniog erbyn hyn.

O'r dechrau'n deg meithrinodd yn ei staff yr ymdeimlad o fod yn aelodau o deulu ac yntau'n 'dad' iddynt.

Gwnant yr ymdrech oherwydd yr ymdeimlad o gyfrifoldeb at y gorffennol sydd ganddynt.

Oherwydd diffyg cyd- drefnu cenedlaethol effeithiol, cafwyd peth ymrannu, ond yn y diwedd bu ffyddlondeb y Beirdd i weledigaeth Iolo Morganwg, eu teyrngarwch i'r traddodiad barddol, y boddhad a gaent o gael cydnabyddiaeth gwlad am eu campau barddol trwy gael eu hurddo ac, yn bennaf oll, yr ymdeimlad fod gan y gymdeithas farddol 'hynafol' hon rywbeth mwy nag y medrai cyfundrefn a chyfansoddiad ei gynnig, sef yr hyn a elwid gan Orseddogion y ganrif ddiwethaf yn 'awdurdod', yn ddigon o atgyfnerthiad iddi oroesi, er gwaethaf yr holl feirniadu.

Er mai rhan o'r rhwydwaith cenedlaethol Cymreig a Chymraeg yw stiwdio'r gogledd, bu yma erioed rhyw ymdeimlad o arwahanrwydd ac annibyniaeth.

yn wir, sylweddolwyd bod ymdeimlad cryf yn ffrainc y wlad a fu'n rhyfela yn erbyn prydain am ddwy flynedd ar ar o blaid cael th rhwng y gwledydd.

Er bod un mlynedd ar hugain wedi mynd heibio ers i mi groesi'r ffordd o Fryn Meirion i'r Coleg ar y Bryn, erys ynof yr ymdeimlad o falchder imi gael y profiad gwerthfawr o berthyn i'r gyfundrefn ddarlledu enwocaf a'r fwyaf ei pharch yn y byd.

Trwy roi'r lluniau o ddioddefaint ac anobaith yn eu cyd-destun, llwyddodd y wasg i annog ymdeimlad o euogrwydd yn y byd gorllewinol a thrwy hynny gyfleu cyfrifoldeb y byd hwnnw tuag at yr wynebau trist oedd yn cyfarch y cynulleidfaoedd teledu rhyngwladol.

Mae'r adran yn ei ewyllys sy'n trafod sefydlu'r ysgol yn awgrymu'r ymdeimlad o gymrodoriaeth a ffynnai ymhlith uchelwyr Llyn ar y pryd.

Goddiweddwyd y Lluoedd Arfog gan ymdeimlad o anobaith oherwydd eu hofnau ynglŷn â'r dyfodol.

Neu a oedd y Cymry yn adlewyrchu yn hyn o beth y brwdfrydedd a deimlid yng ngwledydd eraill Ewrop dros hanes y gorffennol pell a oedd yn porthi'r ymdeimlad o genedligrwydd?