Oherwydd eu safleoedd daearyddol gall teithio i'r gwledydd sy'n datblygu fod yn gostus, a gall byw ynddynt tra'n ffilmio a recordio'r deunydd fod yn rhyfeddol o gostus hefyd.

Yr oedd y fflatiau yn rhad a gellid eu codi'n gyflym ac yr oedd ynddynt gyfleusterau modern megis ystafell ymolchi, nad oedd i'w cael yn yr hen dai.

O hynny y treiddiai rhinwedd sydd bob amser yn ychwanegu'n anrhydeddus at ysblander, ac nid ystyrid bod gwreiddiau da a theulu cymeradwy ynddynt eu hunain yn ddigon oni ffynnai'r priodoleddau rhinweddol parhaol yr un pryd.

Dylai'r Awdurdod barhau i bwyso am i amodau rhoi Grant Awdurdod Datblygu Cymru at Adennill Tir Diffaith fod, ynddynt eu hunain, yn fwy sensitif i'r amgylchedd.

Ynddynt y canfu ef a'i gymheiriaid y cyfle i ehangu gorwelion eu hawdurdod ac i sicrhau swyddi brasach ar lefel leol, er enghraifft, Dirprwy-Raglawiaeth, Aelodaeth Seneddol ac Uchel Siryfiaeth.

Anelwch at fwyta bwydydd sydd a llai o fraster a siwgr ynddynt - ond sydd a mwy o ffibr, yn arbennig ffrwythau a llysiau.

Fel y gwyddys, pur amheus oedd y Methodistiaid Calfinaidd o werth colegau a'r addysg a gyfrennid ynddynt.

Yma, mewn man gwag yn cynnwys fflagiau siâp hecsagon, taenwyd hen ryg Twrcaidd coch ar lawr ac ar y ryg roedd cadair olwyn, ac yn y gadair olwyn roedd gŵr oedrannus, yn amlwg yn darfod, yn ein gwylio ni'n dod gyda llygaid du y diffoddwyd yr holl dân ynddynt ers amser maith, ond a gynhwysai o hyd uniongyrchedd glo-ddu y llygaid yn y darlun a grogai uwchben y silff ben tân yn y cyntedd.

Ond yr oedd yn rhoi cyfle iddo gadw ei feddwl yn fywiog, yn ogystal â thrafod gyda phobl ddeallus y pynciau yr oedd ganddo ddiddordeb mawr ynddynt.

Yn niffyg hynny, rhagwelodd y dydd pan fyddai'r to iau o weinidogion yn dihuno ryw fore i ganfod nad oedd ganddynt eglwysi o gwbl a dim gafael ynddynt:

Rhoddi tro drwy fynwentydd y cedyrn a gwympasant - a sefyll ar rai o'r meysydd a'r llanerchi ag ar ydym yn y pedair blynedd a basiodd mor gynefin â'u henwau ag yr ydym ag enwau ein mamau a'n chwiorydd, ar tai y'n ganwyd ynddynt.'

Dyna fe, ddarllenydd - yn llafn main, tal, teneu, gwledig, - mewn gwisg ddiaddurn a digon cyffredin yn dyfod trwy ddrws y capel - am dano y mae coat winlliw o frethyn gwlad wedi ei wau yn lled fras, a hono wedi gweled ei dyddiau goreu; ac oblegid ei fod wedi tyfu ar ol ei chael, edrychai yn fer a chwta - gwasgod o stwff ac un rhes o fotymau yn cau i fynu yn y glos am ddolen ei gadach India oedd yn dorch am ei wddf - llodrau o ffustian rhesog; a phar o esgidiau mawrion cryfion, gyda dwbl wadnau am ei draed, wedi eu pedoli yn ol ac yn mlaen; a'u llenwi â hoelion, ac ymylau hoelion y rhesau allanol yn amgylchu ymyl y gwadnau, fel y gallesid tybio y buasai eu cario yn ddigon o faich i unrhyw ddyn, heb sôn am gerdded ynddynt.

Defnyddir trawsysgrifiadau o wersi real y buwyd yn arsylwi ynddynt ac yn eu ffilmio.

Gweithredai'r cymdeithasau Cymreigyddol fel man cyfarfod i wahanol ffrydiau'r deffroad cenedlaethol, ac ynddynt gellid gweld archddiacon Anglicanaidd ysgwydd wrth ysgwydd ag argraffydd o Fedyddiwr a saer o Undodwr yn yr ymdrech i goleddu'r Gymraeg a'i diwylliant.

Gellid yn hawdd dybio mai cynnar yw'r englynion, ond fel y nododd Syr Ifor Williams, er eu bod yn cynnwys enghreifftiau o hen ffurfiau neu gystrawen, ceir ynddynt hefyd odlau a geiriau a awgryma.

Fe dybiwn i fod gan fwyafrif llethol y Cymry waed Seisnig ynddynt.

Derbyniant grantiau cymharol fach gan Gyngor Celfyddydau Cymru, ond mae eu bodolaeth yn dibynnu'n fwy ar werthiant, hysbysebion lleol, a gweithgareddau codi arian lleol, sydd ynddynt eu hunain yn isgynhyrchion cymunedol pwysig.

Dyma wlad o'r fath dlysaf - gwlad wedi bod unwaith, y mae yn amlwg dan driniaeth uchel; palasau a ffermdai mawrion ar bob llaw i mi, ond heb neb yn byw ynddynt - eu ffenestri yn yfflon, y muriau o'u cwmpas wedi syrthio, y perllanau mawrion a'r gerddi yr un ffordd â'r meysydd, a'r meysydd yn anialwch.

Y mae'r adran nesaf yn dechrau gyda geiriau unsill ac yn diweddu gyda geiriau â saith sillaf ynddynt, fel 'teyrnfradwriaethasant'.

Gellir canfod yn y newid mawr a ddigwyddodd yn y lleoedd y bu+m i'n byw ynddynt mai brwdfrydedd a chefnogaeth y rhieni gan mwyaf a barodd fod ysgolion Cymraeg ynddynt bellach.

Ym mis Awst o'r un flwyddyn bu Esgob Rhydychen yn rhoi siars i'w glerigwyr, a chyfeiriodd at y Traethodau i'r Amseroedd, gan feirniadu rhai o'r gosodiadau ynddynt.

Efallai y bydd rhywbeth o werth ynddynt.'

Y mae siopau eraill ar hyd a lled y wlad y prynais werth cannoedd o bunnau o lyfrau ynddynt o dro i dro - Crewe, Wrecsam, Henry Jones, Caer; Goronwy Williams, Rhuthun; a Galloways Abertystwyth i enwi rhai.

Ychydig iawn o amynedd oedd gan awdurdodau'r ysbyty â'r math hwn o ynfydrwydd, ac yn hytrach nag ymddiried ynddynt hwy penderfynodd ef geisio cael y cyffuriau angenrheidiol yn ddirgel, a thrin yr aflwydd ei hun.

Er angen egluro'r cyfeiriadau ynddynt, nid cerddi amwys mohonynt a phrin y gellir anghytuno ynghylch eu cynnwys.

A sawl gwaith rym ni wedi gwrthod credu newyddion da, ac eto'n rhyw hanner gobeithio fod rhywfaint o wirionedd ynddynt.

Ym Mhrydain gwnaed camau ymlaen ond ar raddfa lai (gweler gwaith megis yr hyn a wnaeth McKee, Martin a Wignal) ond tueddent i adlewyrchu y problemau a godai yn nyfroedd Prydain sydd fel arfer yn oer eu tymheredd ac yn anodd gweld ynddynt.

I Kant y maent yn rhan o realiti er hynny oherwydd fod anghenion ein bywyd moesol yn ein gorfodi i gredu ynddynt.

Ac er y trawsnewid hwn ar yr ystyr, mai Duw ac nid y troseddwr sy'n aberthu, eto defnyddir yr hen dermau, offrwm, dyhuddiad, iawn, cymod, yn ogystal â thermau mwy penodol megis "dydd y cymod" neu'r "Pasg", a'r rhain oll â rhyw gyfoeth o ystyr ynddynt i bob Israeliad.

Nofelau yw'r rhain y byddem yn annog plant a phobl ifanc i'w darllen er mwyn meithrin ynddynt ryw ymwybyddiaeth o gronoleg hanesyddol.

Rhywbeth arall sy'n denu sylw'r darllenydd yw fod sefyllfa'r cymeriadau - a'r cymeriadau ynddynt eu hunain - yn ennyn cydymdeimlad ac fe ellir uniaethu â nhw yn aml.

Awgrymodd na ellid gosod dim ymddiriedaeth ynddynt fel pobl, ac nad oedd fawr o obaith iddynt feithrin gogwyddiadau gwareiddiedig.

Nid yw'r ystadegau'n cynnwys y rhai a fu rywbryd yn ystod eu hoes ynddynt ond a oeddent wedi cefnu.

Anodd yw eu dehongli ar brydiau ond mae'n werth bustachu uwch eu pennau er mwyn sicrhau'r wybodaeth a geir ynddynt.

Mae'n siwr na fynnai iddynt fyned i'r gwaith glo i golli eu bywydau fel eu tad a'u brodyr, ac nid yw'n debyg y byddai gwaith fferm wedi apelio atynt fel plant tref, hyd yn oed pe na bai ganddi hi wrthwynebiad Mari Lewis i'w phlant fynd yn weision ffermydd: fe gofiwch na welodd honno yn ei bywyd bobl mor ddi-fynd 'a'r gweision ffarmwrs yma', na phobl a llai o'r dyn ynddynt.

Dadleuai DJ Davies, yn wir, fod yr ardaloedd Seisnig yn barotach i dderbyn neges y Blaid na'r ardaloedd Cymraeg, oblegid yr ymdeimlad o wacter a geid ynddynt trwy golli'r iaith, a bod ffyniant yr iaith yn yr ardaloedd Cymraeg yn fagl ac yn rhwystr i'w datblygiad politicaidd i gyfeiriad cenedlaethol.

yn wenithfaen i gyd gan fod yn ei gyfansoddiad cymysg Iechfaen gwyrdd o ansawdd rhagorol -y 'greens', fel y'i gelwir--a hollt 'fel sidan' ynddynt.

Yn wyneb y duedd cynyddol i ganoli grym ac i danseilio awdurdod awdurdodau lleol trwy ganiatau i'r farchnad-rhydd cael rhwydd hynt i reoli, ni fydd adroddiadau ar yr iaith Gymraeg, ynddynt eu hunain yn sicrhau dyfodol i'r iaith.

Poenusach i mi yw darllen llyfrau nad yw eu cymeriadau byth yn gwisgo nac yn bwyta Y gwir amdani yw bod brethynnau a thorthau ynddynt eu hunain bwysig o fyw pawb, ac at hynny, ac yn bwysicach na hynny, mewn stori%au y maent yn arwyddion - ond yn wir yn symbolau - o gyraeddiadau pobl, eu hawydd, eu hofnau, eu huchelgais.

Wedyn, rhwng y gwahanol silffoedd o lyfrau y mae digonedd o gadeiriau esmwyth y gall rhywun ymlacio ynddynt tra'n pori trwy lyfr.

Mae'r carbohydradau ynddynt yn symbylu cynhyrchu ensymau treulio; y selwlos yn hybu symudiadau cyhyrau'r cylla; a'r alcalinedd yn cynorthwyo gwaredu deunydd gwastraff.

Ni chymerasai ddim diddordeb yn y pethau yr arferai Abel a minnau ymgomio yn eu cylch; a bu+m yn synnu lawer gwaith wrth feddwl mor ddiamgyffred oedd hi am y pethau yr oedd ei brawd yn enwog ynddynt.

Ym marn Lingen, o gofio'r awyrgylch a'r amgylchiadau y treuliai merched ifanc Cymru eu mebyd ynddynt, yn lle rhyfeddu at yr hyn y dywedai pobl amdanynt, dylasent sylweddoli y buasai'n syndod petaent heb fod felly.

Ynddynt ceir dyddiadau marw a chladdu y rhai y gwnaeth ef eirch iddynt.

Ac mae'r coed bythwyrdd yn ymddangos yn ddigyfnewid, ond yn yr oerni mae'r prosesau bywiol wedi arafu ynddynt hwythau.

Gobeithiwn y medrwch ennyn brwdfrydedd a chwilfrydedd yn eich disgyblion a datblygu ynddynt ffordd feirniadol a chreadigol o feddwl, yn ogystal â datblygu eu sgiliau cyfathrebu a sgiliau ymarferol labordy a gwaith maes.

Gollyngwyd tri cwch bychan ac fe ddodwyd casgenni ynddynt.

Os haul yw pob rhyw seren sy'n gwibio yn y ne' Os cylch y rhain mae bydoedd, a lloerau'n cadw eu lle, Od oes trigolion ynddynt, neu ynte nid oes un, Y cwbl oll a grewyd gan fysedd Mab y Dyn.

Yn ddiweddar mae gwyddonwyr wedi dadansoddi gwreiddiau a dail betys a chael ynddynt rai sylweddau anhysbys ynghyd â ffibr, haearn, caliwm, potasiwm, y fitaminau A, C a nifer o'r cymhlyg B, gyda'r dail yn arbennig o gyfoethog mewn haearn a fitamin A.

Roedd mintai o'r tai yma ledled y wlad, wedi eu hadeiladu o laid a tho gwellt, er mwyn i aelodau'r llywodraeth allu aros ynddynt ar eu teithiau ynglŷn â'u gwaith.

Yn hwnnw eglurwyd pa gyfiawnhad Beiblaidd oedd tros gynnal cyfarfodydd o'r fath ac esboniwyd mai "canu mawl a gweddi%o% ac "agoryd ein calonnau i'n gilydd" oedd i ddigwydd ynddynt.

Neu'r dŵr ynddynt?

Nid ar gyfer yr offeiriaid yn unig y copi%wyd y rhain; ymddengys fod cryn ddiddordeb ynddynt ymhlith gwyr a gwragedd lleyg yn ogystal.

Ni wn faint o beryg oedd ynddynt, ond ddaeth y Germans ddim i Lanfaethlu.

Pe gwireddid y stori mawn yma buasai'n ddoeth inni fod yn fwy gofalus o gynnwys y bagiau gyfu (growbags) ar ôl i dyfiant y cnydau haf ynddynt orffen.

Ynddynt ceir athroniaeth addysg gynradd ac eli i friwiau addysg Lloegr yn ogystal â Chymru.

Gwir mai addysg arbenigol a gyfrennid ynddynt ond nid addysg arbenigol i un dosbarth o bobl nac un math o bobl.

Roedd ubiadau'r ci fel pyllau ymdrochi cynnes iddo ymgolli ynddynt.

Y mae'n briodol mewn llawlyfr a gyhoeddir o dan nawdd y Bwrdd Cenhadol inni gofio'r gwledydd y bu cysylltiad rhwng Cymru a'r gwaith cenhadol ynddynt.

Oedd yna rhai wedi eu gwneud efo canfas hefyd ac synnech cymaini o bethau oedd yn bosib i'w cario ynddynt.

Y dail cennog sydd gochaf, ond mae'r dail ifanc yn eithaf coch tra mae'r crychni ynddynt, ond wedyn yn glasu wrth ledu a heneiddio.

arwyddlun o'r hil archolledig oedd y Cripil, y llwythau hynny o bobl y rhoddai Elystan unrhyw beth am allu eu hysgwyd o'u diymadferthwch a rhoi anadl newydd ynddynt.

nar Duw caredig sy'n gweiddi wrth ei drysau am gael dyfod i mewn iddynt i aros ynddynt'.

Oblebid darlunnir ef ynddynt bron yn ddiethriad fel brenidn balch a ffôl, gormeswr ac ysbeiliwr ar y saint.

ynddynt fe all y marciau ddal am oes.

Mae'r ystadegau am yr Adroddiadau, a'r rhai sydd ynddynt, yn deyrnged i ddiwydrwydd a thrylwyredd y Fictoriaid mewn byd lle nad oedd hyd yn oed ffuglen wyddonias wedi rhag-weld y prosesydd geiriau.

Polisi i fudiad yw ef a'r mudiad hwnnw yn yr ardaloedd y mae'r Gymraeg yn iaith lafar feunyddiol ynddynt.

Ond gwell synio amdani fel y detholiad hwnnw ohonynt yr oedd yr esgob yn eu harddel fel perthnasau a chyfeillion y gallai ymddiried ynddynt.

Cyffyrdded dy Ysbryd Sanctaidd â'n calonnau nes bod gorfoledd yn dygyfor ynddynt a gwefr yr iachawdwriaeth yn troi'n gân ar ein gwefusau.

Plwyfol, yn ystyr orau'r gair, yw'r newyddion a geir ynddynt ond yn aml y maent yn ffenestr i'r byd i'r graddau eu bod yn cynnwys adroddiadau gan drigolion lleol, neu am drigolion lleol sydd wedi ymweld a rhannau dieithr o'r byd, neu sy'n byw dramor.

Ac y maent - i'r neb y mae ganddo ddiddordeb yn hanes dynion a gwragedd - yn ddiddorol ynddynt eu hunain.

Cerddi lliwgar i'w mwynhau yw'r rhan fwyaf, cerddi y galwch eu darllen drosodd a throsodd a gweld profiad newydd ynddynt bob tro.

Yn y ddau waith, yr hyn y ceisir ei ennyn ynom yw'r argyhoeddiad fod y cylch canolog o gymeriadau'n 'iawn', mai ynddynt hwy y costrelwyd prif egwyddorion y traddodiad, a'u bod yn benderfynol o herio gydag angerdd cyfiawn y grymoedd hynny sydd ar fin rhuthro fel cenfaint o foch a sathru'r egwyddorion santaidd.

a '...' Keats, ond cynhwysa hefyd y dyfyniad hwn gan Samuel Roberts: 'Yr wyf yn credu nad yw canonau na chredoau na thraddodiadau dynol yn meddu dim awdurdod ar ymarferiad Cristnogion.' Er nad yw'r geiriau ynddynt eu hunain yn ychwanegu dim at ddadl Peate mai ym mhrofiad yr unigolyn y mae chwilio am Dduw, ac er y gellid eu hystyried yn fawr mwy nag allweddeiriau hwylus i gael gwrandawiad yn uchel lys Annibynia, camgymeriad fyddai eu hanwybyddu.

Gan fod coedwigoedd tewion ar y tir isel, ac anifeiliaid rheibus yn byw ynddynt, codwyd y dinasoedd (neu'r amddiffynfeydd) ar y llechweddau a'r bryniau.

Er nad oes i'r pethau hyn werth ynddynt eu hunain, maen nhw'n siarad â phobl ac yn dwyn atgofion.

Bu graddau lawer o ymddieithrio ac ymlynu, a chwaraeodd y Goron Seisnig, a gawsai ei chipio gan un o dras Gymreig, ran ynddynt oll.

Y mae llawer o'r fflatiau yn awr yn wag ac wedi eu bordio ac y mae'r gweddill o bobl sydd yn dal i fyw ynddynt eisiau symud i ffwrdd.

JFelly o ganol Hydref ymlaen byddaf yn rhoi'r gêr plu o'r neilltu ac yn gafael yn y wialen "drotio%, y rîl rydd (centre pin) bocs o fflôts pwrpasol, bocs o bwysau (heb blwm ynddynt cofiwch)...

Mae'r siopau hyn yn rhai y mae'r Canadiaid eu hunain yn ymfalchio ynddynt a'r ddau gwmni yn rhai o'r wlad ei hun yn gwrthsefyll cyrch siopau tebyg o'r Unol Daleithiau dros y ffin.

Ymserchodd yr aelodau ynddo ef, ac yntau ynddynt hwythau.

Ceid ynddynt gadarnhad o'r hyn a wyddai'r Dirprwywyr dros Godi Eglwysi a'r Gymdeithas Adeiladu Eglwysi, bod diffygion argyfyngus yr eglwys a'r ysgolion yn nodweddiadol nid yn unig o ardaloedd dinesig, ond yn gyffredin trwy ardaloedd gwledig Lloegr a Chymru.

Soniais yn gwta am y nofelau yna am na theimlaf mai ynddynt hwy - er eu haml rinweddau - y ceir cynnyrch nofelydd mwyaf gwreiddiol a chyffrous y deng mlynedd diwethaf.

Does neb yn carrega bellach, ac mor wir yw englyn y diweddar Dafydd Williams, Bryn Hyfryd, Y Garn, Pentrefoelas, i'r chwalwr tail: Ni raid wrth deisi gwair ac ŷd mwyach, ac mae'r grefft o'u toi ymhlith y pethau a fu - un o'r crefftau hynny y byddai dyn yn ymhyfrydu ynddynt ar derfyn dydd.

Gwahaniaeth arall ynddynt rhagor yr ysgyfarnog 'Gymreig' yw'r ffaith fod eu tiriogaeth yn eang iawn a'u bod yn symud gyda'i gilydd o un gymdogaeth i gymdogaeth arall o flaen storm neu berygl.

Ceir ynddynt ddadleuon dirwestol, darnau hunangofiannol, marwnadau, ymddiddanion, hanes ei deithiau a mân draethodau 'ar destynau moesol ac adeiladol'.

Ond os oedd 'gwedd ei ymddangosiad yn brawychu'r gwan eu ffydd', yn ôl Nantlais eto, 'roedd 'ei lais fel diliau cariad a'i wên oedd fel bore ddydd.' Siaradodd yr Iesu wrthynt ar unwaith, ac o gymryd y geiriau gan Marc, Mathew ac Ioan gyda'i gilydd, yr oedd balm i'w harswyd ynddynt: 'Codwch eich calon Myfi yw; peidiwch ag ofni.' Fel y gŵyr y cyfarwydd, yr oedd rhinwedd rhyfeddol yn y geiriau Myfi yw ar enau Iesu Grist, yn enwedig yn yr Efengyl yn ôl Ioan: 'Myfi yw [y Meseial] sef yr un sy'n siarad â thi 'Pan fyddwch wedi dyrchafu Mab y Dyn byddwch yn gwybod mai myfi yw'; 'Yn wir, yn wir, 'rwy'n dweud wrthych, cyn geni Abraham,yr wyf fi'; 'Pwy yr ydych yn ei geisio?' 'Iesu o Nasareth,' meddent hwythau.

Mi garwn yn awr nodi'n fras dair gwedd ar y math hwn o feddwl a cheisio dangos y peryglon sydd ynddynt i'r iaith Gymraeg.

Rhaid cyffroi ynddynt, hyd yn oed y Cymry yng Ngwent a Morgannwg a gollodd eu Cymraeg ers dwy a thair a phedair cenhedlaeth, yr ymwybod o'u gwahanrwydd, a defnyddio gair J R Jones, fel Cymry.

Ac fe ddiflannodd pryder gwyr y llwyth ynghylch unrhyw gysylltiad a allai fod rhwng Hadad a'r gwragedd bron yn gyfan gwbl, gan na ddangosai unrhyw ddiddordeb ynddynt.