Sylweddolodd Lingen fod tebygrwydd mawr rhwng yr ysgolion o dan adain y gweithiau diwydiannol newydd a'r hen ysgolion plwyf, gan fod y gweithiau, fel y sylwodd mewn cymhariaeth drawiadol, wedi cymryd lle'r hen faenor gynt.

Cafwyd anerchiadau ar destunau penodol, a chynhaliwyd pedwar gweithdy i daclo meysydd penodol megis ysgolion a cholegau, mudiadau ieuenctid, mudiadau a dosbarthiadau Cymraeg a chwaraeon, adloniant a hamdden.

Mae'n cynnig cyngor ymarferol i ysgolion ac AALl ar adnabod pob plentyn AAA.

Yn dilyn cyhoeddi sylwadau rhagfarnllyd yr archwilydd dosbarth ynglŷn ag ysgolion gwledig y sir mae Cymdeithas yr Iaith Gymraeg wedi ysgrifennu at Bwyllgor Addysg Ceredigion yn gofyn iddynt eu gwrthod.

Roedd Ysgol Uwchradd Che Guevara y bÉm i'n ymweld â hi yn un o'r escuelas del campo, ysgolion y wlad, ond plant o'r ddinas oedd y rhan fwyaf o'r disgyblion.

I'r ysgolion y bydd y cyfrifiaduron yn cael eu cyflwyno.

Cau Ysgolion.

Casglodd Henry Hughes lawer iawn o drysorau yn ymwneud â Threfeca hefyd ac yr oedd ganddo, at hynny, lyfrgell gyfoethog iawn o lyfrau Robert Jones, Rhoslan, a set gyflawn o "Welch Piety%, yr adroddiad blynyddol am ysgolion Griffith Jonse, Llanddowror.

Dylai ysgolion, felly: * fonitro'r mathau o ddarllen sydd yn digwydd ar draws y gwahanol bynciau,

Yn ôl Cymdeithas yr Iaith, y gwir ddewis yw rhwng ymateb yn gadarnhaol i'r newidadau hyn gan ddatblygu'r ysgolion mewn dulliau cyffrous newydd i ateb gofynion yr oes newydd neu i ymateb yn negyddol a chaniatau i'r 'problemau' ein trechu ni.

credai'r gweithgor fod yma ddeunyddiau rhagorol i'w defnyddio mewn ysgolion yn y dyfodol fel adnodd yn enghreifftio a safoni'r cwricwlwm cenedlaethol.

Trwy gyplysu ymchwil addysgol, adfyfyrio ar ran yr athro, arferion da athrawon neu ysgolion eraill a hybu'r syniad mai chwilio am beth allai fod, yw nod HMS y cam naturiol nesaf yw i'r athro dreialu'r syniadau a'r dulliau a fu dan drafodaeth.

Mewn addysg, roedd lle i nodi gwelliannau, ond roedd y ddarpariaeth ysgolion o hyd yn ddiffygiol iawn yn yr ardal, er gwaethaf ymdrechion rhai o'r meistri haearn, a gwell darpariaeth o addoldai.

Hefyd, mae amryw o aelodau'r staff yn cynnal sgyrsiau mewn ysgolion a chymdeithasau gwahanol, gan sôn am gasgliadau'r Oriel a rhai testunau arbennig.

Wrth gwrs ei fod o yn y Beibl, ond mi welais i beth hefyd mewn stori sentimental yn 'Woman's Own' dro 'nôl, a mwy fyth wrth wrando ar gaset "Hwyl yr ŵyl" gan y Mudiad Ysgolion Meithrin.

bydd blychau gwneud tail ar gael i ysgolion sydd eisiau eu defnyddio mewn prosiectau gwyddoniaeth.

Pwysleisir hefyd natur ac addasder y cymorth y mae'n ofynnol i'r ysgolion ei roi gan gynnwys adnoddau addas fel cyfrwng dysgu.

Beirniadwyd yr ysgolion yn arbennig gan Symons yn yr Adroddiad ar Frycheiniog, Maesyfed a Cheredigion am eu diffyg sylw i hyfforddiant moesol a oedd, yn ei farn ef, mor hanfodol yng Nghymru.

Roedd canolfan Alamar yn cynnwys ffatrioedd, clinigau meddygol, siopau, gwasanaethau bws - ac ysgolion yn arbennig.

Yn yr hen ysgolion gramadeg, yr oedd dysgu iaith dramor yn rhan o'r cwricwlwm craidd ac yn bwnc a gai ei astudio gan bawb bron hyd at ddiwedd y bumed flwyddyn.

credai'r gweithgor fod y llyfryn enghreifftiol o waith disgyblion o'r ysgolion fu'n cyn- dreialu'r gweithgareddau yn werthfawr fel canllaw pellach ar gyfer asesu ac ar gyfer safoni.

Ein dadl sylfaenol yw fod angen gweld ysgolion bychain yn asedau cadarnhaol yn y broses o adfer cymunedau pentrefol yn hytrach nag fel problemau.

Dylai unrhyw fenter newydd gynnwys astudiaeth o: sut i ddatblygu ysgolion gwledig fel canolfannau addysg a chyfathrebu i'r pentrefi ac hyd yn oed fel Canolfannau Busnes i ddatblygu mentrau newydd; a sut y gallai grwpiau o ysgolion bach cyfagos gydweithio er mwyn cynnig profiadau addysgol eang a chyffrous i'r disgybl.

Ystyriwch faint of ysgolion sydd yn eich ardal leol sydd yn llai na hyn.

Symons i'r casgliad fod llawer o ddysgu difywyd ac undonog yn yr ysgolion Sul, ond serch hynny teimlai eu bod yn llesol - '...' .

Lluniwyd holiaduron gwahanol gan Yr Uned Iaith Genedlaethol ar gyfer Ysgolion Cymraeg ac Ysgolion Cymraeg Ail Iaith, cynradd ac uwchradd.

Mae ymateb ysgolion i holiadur diweddar yn dangos y galw am lyfrau gwybodaeth gwyddonol

Rhyw ddyfalu ydw i ond dwi'n poeni efallai mai'r hyn sy'n digwydd ydi bod ysgolion yn defnyddio pobol heb gymwysterau iawn i ddysgu mathemateg oherwydd y cyfyngu ariannol sy wedi bod.' ' Peth arall sydd yn gofidio Gwyn Chambers yw cyn lleied o Gymry Cymraeg sydd yn mentro i faes mathemateg.

Ond, er bod traddodiad diwydiannau trymion De Cymru yn cael sylw mawr, anwybyddir adeiladwyr llongau a llongwyr y Gogledd i raddau helaeth, sef y bobl a sicrhaodd gyfoeth i'r ardal ac a alluogodd i lawer o gapeli, ysgolion a cholegau'r rhanbarth gael eu hadeiladu.

Cynhyrchodd BBC Cymru ddwy gyfres deledu amlwg i ysgolion - Landmarks a History File.

Cyhoeddir y papur hwn yn ystod Eisteddfod yr Urdd a gynhelir yn Llanbedr Pont Steffan ym Mehefin 1999 - ychydig o fisoedd cyn diwedd y mileniwm - a'n dadl yw y bydd angen brwydr newydd i ddatblygu ysgolion gwledig fel canolfannau addysg i gymunedau lleol.

Gwrthodwn yr honiad na all ysgol fach gyflwyno'n effeithiol y Cwricwlwm 'Cenedlaethol'. Mae'n wir na ellid yn rhesymol ddisgwyl gan 2 athro yr amrywiaeth o arbenigedd i gyflwyno ar eu pennau eu hunain yr holl gwricwlwm, ac felly na allai ysgolion bach, yn eu ffurf draddodiadol, gyflwyno'r cwricwlwm yn gyflawn.

Dyna paham yr ydym wedi gosod yn deitl i'r papur hwn Her i Ysgolion Gwledig. Dyna paham y gresynwn wrth glywed addysgwyr yn cwyno am 'broblemau' ysgolion pentrefol.

Cyfeiriwn, er enghraifft, at y penderfyniad gan Gyngor Sir Benfro i gau nifer o ysgolion pentrefol yn rhan o broses o adolygu dyfodol ysgolion â llai na 55 o ddisgyblion.

Mae'r problemau hyn yn codi yn bennaf o ganlyniad i werthu uniongyrchol o'r canolfannau mewn achosion lle mae cost cludiant yn ddrud iawn, a hefyd yng nghyswllt Cynllun Adnoddau CBAC oherwydd bod effeithiolrwydd y system yn dibynnu ar swyddogion yr Awdurdodau sy'n gyfrifol am y dosbarthu i'r ysgolion.

Dadl Cymdeithas yr Iaith Gymraeg yw bod angen strategaeth gadarnhaol arnom i ddiogelu ysgolion gwledig.

Tybiant heddiw y gallant wneud a fynnant, ac ni all yr Ysgolion ddisgyblu.

Pecyn o adnoddau ar gyfer ysgolion cynradd.

Gwir hefyd fod llu mawr o ysgolion preifat ym mhob cwr o'r wlad yn cynnig rhyw fath o addysg elfennol.

Pan gauoedd yr ysgolion llenwodd y lle gyda phobl ifanc rhai ohonynt yn sodro eu hunain wrth fyrddau i wneud gwaith ysgol a defnyddio'r siop fel llyfrgell.

Gwelwn felly fod gwagle ar hyn o bryd - diffyg arweiniad a diffyg dychymyg o ran dyfodol ysgolion gwledig.

Nid oes sicrwydd am oroesiad yr ysgolion, nac am y cymunedau Cymraeg chwaith.

Darparu ysgolion cyfrwng Cymraeg

Dyma faes y mae yn rhaid i ni gael cyd-lyniad fel ysgolion neu fe welwn wendidau a drwg deimlad yn datblygu.

Ni fyddai'n dderbyniol i'r Pwyllgor fod cyfrifoldeb strategol yr awdurdod addysg lleol am ddarparu a gweinyddu ystod o sefydliadau, gan gynnwys ysgolion penodedig Cymraeg, yn cael ei ddileu a'r cyfrifoldeb yn cael ei roi i gynghor cyllido enwebedig newydd.

I gymharu â siroedd Penfro ac Aberteifi, ym Morgannwg roedd llawer o'r plant yn llai na phum mlwydd oed, a'r plant dros ddeg yn llawer prinnach, am fod cyfle ganddynt i fynd i weithio yn y gweithfeydd, a dyna a wnaeth i Lingen gefnogi nid yn unig ddeddfwriaeth yn erbyn gadael i blant bach weithio, ond hefyd i roi pwys ar ganolbwyntio ymdrechion i gael ysgolion babanod yn yr ardaloedd diwydiannol.

Yn ^ol Marx, mae'r uwch-ffurfiant yn cyflawni ei swyddogaeth o gyfreithloni'r cysylltiadau cynhyrchu sy'n bodoli yn yr is-ffurfiant trwy hyrwyddo ideoleg y dosbarth rheoli yn yr ysgolion, y cyfryngau, y gyfraith, etc.

Mae profiad llawer o'r awduron Eingl-Gymraeg yr un fath; doedd yna ddim Cymraeg yn yr ysgolion ynte, Saesneg oedd iaith Ysgol Ramadeg Caergybi.

Argraffwyd holiadur ynglŷn â'r ysgolion Sul yn y ddwy iaith yn y prif gylchgronau a newyddiaduron yng Nghymru, gan of yn i bawb lenwi'r manylion perthnasol yn barod erbyn y deuid heibio i'w casglu.

Yn sylfaenol, gwrthodwn yr honiad fod ysgolion pentrefol yn broblemau yn hytrach nag yn asedau i'r cymunedau y maent yn eu gwasanaethu.

Gwelodd y Dirprwywyr fod uchelgais draddodiadol ysgolion yr Eglwys o wasanaethu plwyfi unigol nid yn unig heb ei chyflawni ond na ellid ei chyflawni byth, gan fod y drefn blwyfol ei hun wedi ymddatod.

* adrannau gwasanaethau cymdeithasol sy'n darparu lleoedd statudol ar gyfer plant mewn angen mewn canolfannau dydd neu ganolfannau teulu neu mewn ysgolion gwirfoddol;

'ofynwn i chi felly sianelu'r gwariant ychwanegol yng Nghymru drwy'r Awdurdodau Addysg Lleol ar gyfer datblygu gwasanaethau ar lefel sirol i gefnogi ysgolion e.e. athrawon symudol sy'n arbenigo ar ddysgu Cymraeg a phynciau eraill, canolfannau adnoddau a hybu cydweithio rhwng yr ysgolion.

Dilynir yr holl ddeunydd sydd wedi'i dargedu at athrawon gan adnoddau y gellir eu defnyddio gan ddisgyblion mewn ysgolion a dysgwyr eraill.

Ymddengys mai'r dull lleiaf trafferthus i'r ysgolion gael gafael ar adnoddau yw drwy eu prynu yn lleol o lyfrwethwr.

Dim ond BBC Cymru sy'n darparu rhaglenni Cymraeg i ysgolion ac eleni enillodd y gyfres addysg rhyw Secs-i y wobr am y rhaglen orau i bobl ifanc yn yr Wöyl Ffilm a Theledu Celtaidd.

Byddwn yn cyhoeddi enw'r ysgolion buddugol ar Fai 7.

safbwynt cynnal ac adfer y Gymraeg - boed trwy gyfrwng ysgolion dwyieithog penodedig neu dradoddiadol - mae eu cyfraniad yn allweddol.

Mae cynnydd graddol wedi bod yn y nifer o ddisgyblion â datganiadau sy'n cael eu haddysgu mewn ysgolion prif ffrwd.

Argymhelliad Cymdeithas yr Iaith i'r ysgolion hyn yw i gyflawni'r lleiafswm o ofynion statudol fel Byrddau Llywodraethol unigol (e.e cynnal cyfarfod statudol rhieni/llywodraethwyr, cyhoeddi adroddiad blynyddol etc) ac hefyd i drin materion yn ymwneud â disgyblion unigol ar lefel ystod.

Cawsom enghreifftiau'n ddiweddar o rieni'n mynd i drafferth a chost i sicrhau na fyddai eu plant hyd yn oed yn clywed Cymraeg ac yn eu symud o ysgolion lle'r oedd "gormod o Gymraeg".

Theatr fyw a bywiog i blant, i bobl ifanc ac i oedolion, mewn ysgolion ac yn y gymdeithas.

Mae'r term hefyd yn cynnwys unrhyw ddisgybl gydag anabledd sy'n ei atal ef/hi rhag defnyddio'r cyfleusterau addysgol a ddarperir mewn ysgolion.

Ac eithrio Ysgol Gyfun Rhydfelen, Pontypridd, a fu'n gyfrifol am gydweithio ar raglen beilot gyda Bethan ar gyfer y gyfres, mae'r ysgolion sydd wedi eu gwahodd i ymddangos yn y gyfres yn rhai nad ydynt fel arfer yn cael sylw gan y Cyfryngau, yn ol Bethan.

Yn wleidyddol bu nifer o newidiadau sy'n milwra'n erbyn buddiannau ysgolion bach gwledig.

Gwrthodwn yr honiad fod cymunedau pentrefol wedi marw ac nad yw felly o bwysigrwydd cymdeithasol gynnal ysgolion pentrefol.

Yr hyn nad oeddwn wedi'i sylweddoli oedd ein bod y tu allan i ffiniau'r hen Ymerodraeth Brydeinig erbyn hyn - ble bynnag y bu honno, mi allasech fentro bod 'na lawer o stomp ar ei hôl hi, fawr iawn o drefn ar ffyrdd, ysgolion ac ysbytai ac ati - ond roeddach chi'n saff dduwcs o gael un peth safonol, sef stadiwm fawr urddasol o amgylch cae criced.

"Mae'r ysgolion wedi bod yn hynod o dda," meddai Carys Huw, cyflwynydd Mae Gen i Achos.

Bydd un wobr yn cael ei rhoi am y safle gorau gan ddisgyblion ysgolion cynradd a'r llall am safle a gynlluniwyd gan ddisgyblion ysgolion uwchradd.

O ran digwyddiadau Radio Cymru, yr uchafbwyntiau efallai oedd Kevin a Nia'n cwrdd â nifer o blant gorllewin Cymru o ysgolion Penygroes yn Crosshands, Ysgol Llannon, y Tymbl, ac Ysgol Pump Heol yng Nghwm Gwendraeth.

Cyfeirir yn y tri Adroddiad at bwysigrwydd gwniadwaith yn addysg y ferch a beirniedir ysgolion am ddysgu'r pwnc yn aneffeithiol.

Gellir canfod yn y newid mawr a ddigwyddodd yn y lleoedd y bu+m i'n byw ynddynt mai brwdfrydedd a chefnogaeth y rhieni gan mwyaf a barodd fod ysgolion Cymraeg ynddynt bellach.

Mae'r ffaith bod cynifer o deitlau heb gyrraedd yr ysgolion saith mis wedi diwedd y flwyddyn ariannol yn annerbyniol o safbwynt pawb.

Mae sut i drosglwyddo'r gofynion ymhob pwnc yn brofiadau dysgu effeithiol yn fater i ysgolion ac athrawon eu hystyried.

Mae hyn o ddefnydd i bawb sy'n siarad neu'n dysgu Cymraeg ac sy'n defnyddio'r we, ond yn amlwg fe fydd o ddefnydd arbennig i ysgolion.

Adeiladwyd y mwyafrif o ysgolion gwledig Ceredigion a Chaerfyrddin rai cenedlaethau'n ôl i wasanaethu'r patrwm o gymunedau a oedd yn bodoli ar y pryd.

Byr iawn oedd arhosiad bechgyn a genethod yn yr ysgolion.

Drwy Gynllun Adnoddau CBAC, bydd rhai adnoddau yn cyrraedd yr ysgolion yn ddi-dâl (drwy warant o'r Awdurdodau Addysg) a hefyd fe fydd yr un adnoddau ar werth gan lyfrwerthwyr (drwy ganolfan ddosbarthu'r Cyngor Llyfrau) am yr un pris â'r fersiwn Saesneg.

Bu'n ddiweddarach yn ymchwilio, dan nawdd y Cyngor Ysgolion, i broblemau dysgu a phrofion gwrando/ llafar.

Yn yr ysgolion newydd, pwnc dewisol oedd iaith fodern, i'w dderbyn neu ei wrthod ar ddiwedd y drydedd flwyddyn (fel pob pwnc arall ac eithrio Saesneg a mathemateg).

[Cynhwysir enghraifft o holiadur ar gyfer llunio Audit Staffio yn Atodiad ] Cyrsiau - audit a fyddai'n cynnwys gwybodaeth am y posibiliadau o ddatblygu gwahanol agweddau ar addysg Gymraeg yn yr ysgolion a'r colegau; Er mwyn sicrhau addysgu effeithiol byddai angen ymchwil i feysydd hyfforddiant a thechnegau dysgu ar batrwm yr awgrymiadau canlynol: - llunio cynllun hyfforddiant i gymhwyso athrawon i ddysgu Cymraeg fel pwnc a thrwy gyfrwng y Gymraeg; - archwilio strategaethau dysgu er mwyn adnabod y rhai mwyaf effeithiol ar gyfer dysgu Cymraeg a thrwy gyfrwng y Gymraeg ar batrwm Ysgolion ar Waith a Primary schools: some aspects of good practice; - archwilio'r posibilrwydd o greu strategaethau dysgu gwahanol a newydd yn ôl y galw, ee grwpiau bychain, dysgu o bell.

O ran polisi, yr awdurdod addysg lleol sydd yn bennaf gyfrifol am gyllido'r ysgolion statudol, am arwain ysgolion ar natur y ddarpariaeth a gynigiant, am fonitro'r ddarpariaeth honno ac am argymell unrhyw newidiadau arwyddocaol.

Gan nad yw'n arfer yn Lloegr i roi unrhyw sylw yn yr ysgolion i'r diwylliant Cymreig, y mae trigolion y wlad honno at ei gilydd mewn anwybodaeth lwyr am gynnwys y diwylliant sy'n cael ei drosglwyddo o genhedlaeth i genhedlaeth trwy gyfrwng y Gymraeg.

Bydd hyn yn gosod pwysau aruthrol ar ysgolion gwledig bychain.

Yr oedd traddodiad o gynnal Ysgolion Haf i hybu agweddau ar y diwylliant Cymreig yn - bod eisoes, a naturiol oedd i'r pwyllgor ddewis ffurf o'r fath.

O ran hynny, nid yw ysgolion Cymry'n dysgu'r disgyblion fod Gaeleg a Gwyddeleg yn gymaint rhan o batrwm diwylliannol amryliw Prydain â'r Gymraeg a'r Saesneg.

Nid oedd yr ysgolion yn gyfyngedig hyd yn oed i aelodau eglwysig.

Rhoddwyd cyfweliadau personol i oruchwylwyr ysgolion Sul yn sir Gaerfyrddin a rhan o sir Benfro, ond wrth gwrs, nid oes sicrwydd bod yr wybodaeth ystadegol a roddwyd yn fanwl gywir, gan ei bod yn aml heb gadarnhad dogfennol.

Ni welwn fawr ddim diben mewn gwneud y Gymraeg yn brif gyfrwng addysg holl ysgolion Categori A y sir, oni ddaw'r Gymraeg wedyn yn brif iaith gweinyddiaeth gyhoeddus a mewnol ein prif sefydliadau.

Er fod tlodi eithafol ymysg y bobl hyn, cafwyd croeso cynnes, ac o ddiddordeb arbennig i'r Cymry oedd gweld y prosiect dwyieithog ar waith mewn ysgolion.

Deallwyd oddi wrth y llythyr hefyd fod gan yr Awdurdod Addysg hawl i gynhyrchu a chyhoeddi llyfrau ar destunau lleol, sef testunau cyfyngedig i sir Aberteifi ac o ddefnydd i'r ysgolion.

"Roedd ysgolion Llanfyllin a Llanfair Caereinion wedi gwirioni'n lan ein bod ni wedi gofyn iddyn nhw!" meddai.

Ystyriwn mai gwaith o natur cyhoeddus a wneir gan asiantau fydd yn ceisio am gomisiwn i roi gwasanaethau cymorth i ysgolion a cholegau unigol, megis hyfforddiant-mewn-swydd, ymgynghori neu arolygu (dan gomisiwn i SPAEM, i'r Cynghorau Cyllido neu i awdurdod lleol), gan fod y fath wasanaethau wedi'u cynnig hyd yn ddiweddar gan gyrff cyhoeddus, awdurdodau addysg lleol yn enwedig ac, yn achos arolygu ysgolion a cholegau, AEM a oedd yn atebol i'r Goron.

Peryglwyd nifer o ysgolion oherwydd bod teuluoedd ifanc wedi gorfod symud o bentrefi at stadau tai cyngor yn y trefi neu i chwilio am waith.

Mewn ymdrech ar y cyd rhwng staff ymgynghorol AALl Dyfed, Albion Concrete, Pwyllgor Tywysog Cymru, yr ysgolion ac Uned o'r Fyddin Diriogaethol, mae nifer o ysgolion yn Nyfed wedi derbyn pibellau draenio enfawr.

Dyna brofiad canol a dwyrain Ewrop hefyd; i bob pwrpas ymarferol addysg drwy'r famiaith a geid yn llawer o ysgolion bach y wlad, er mai gwahanol oedd y patrwm yn y trefi.

Er gwaethaf y tirfeddianwyr Seisnig, yr ysgolion Saesneg a hyd yn oed y tramps o Loegr, fe ddaliodd y Gymraeg ei thir.

Safle hollol dwyieithog, yn cynnwys gwybodaeth am busys, ysgolion, y tywydd a twristiaeth.

CH.2) ar fformiwla cyllido grwpiau o ysgolion bach.

Hwy a aeth o gwmpas yr ysgolion dyddiol yn y tair sir, a'u holiaduron yn barod yn eu dwylo, gan gasglu atebion yn uniongyrchol gan yr athrawon a'r '...' .